του Ελευθέριου Χανδρινού*
ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1-15 ΙΟΥΛΙΟΥ 1974
α) Το Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ είχε προγραμματισθή διά μεταφοράν προσωπικού και υλικού, ΕΛΔΥΚ εις Κύπρον, με προβλεπόμενη ημερομηνία απόπλου την μεσημβρίαν της 12ης Ιουλίου 1974.
β) Η φόρτωσις επί του πλοίου ήρχισεν την πρωίαν της 11ης Ιουλίου και επερατώθη τας βραδυνάς ώρας της αυτής ημέρας.
γ) Την μεσημβρίαν της 11ης Ιουλίου το πλοίον ειδοποιήθη τηλεφωνικώς, υπό του Αρχηγείου Ναυτικού ότι ο απόπλους του ανεβάλετο επό 24 ώρας, λόγω μη εγκαίρου φορτώσεως των προβλεπομένων υλικών. Σχετικόν σήμα επί τού αυτού αντικειμένου ελήφθη εις πλοίον την πρωίαν της 12ης Ιουλίου, δεδομένου ότι ως αναφέρθη η φόρτωσις είχεν περατωθή την προηγουμένην.
δ) Το πλοίον απέπλευσεν την μεσημβρίαν της 13ης Ιουλίου διά ΚΕΧΡΕΑΣ προς εποβίβασιν του μεταβαίνοντος εις Κύπρον προσωπικού ΕΛΔΥΚ. Από τας ΚΕΧΡΕΑΣ το πλοίον απέπλευσεν δι' Αμμόχωστον Κύπρου την 13/7-22:00 με προβλεπομένην ημερομηνίαν κατάπλου την 17/7-07:00.
ε) Την πρωίαν της 15ης Ιουλίου ευρισκομένην μετά των Αξ/κων συνοδών της ΕΛΔΥΚ εις δεξιόν κατάστρωμα του πλοίου, ότε περί την 09.30 προσήλθεν ο Υπόλογος Τηλεγραφητής και μου ανέφερε ότι, ως μετέδωσεν ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Λευκωσίας, την πρωίαν εξεδηλώθη πραξικόπημα υπό της Εθνοφρουράς εναντίον του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και ότι ο Αρχιεπισκόπος ήτο νεκρός. Πάραυτα ανήλθον επί της γέφυρας όπου και προσωπικώς διεπίστωσα την ορθότητα της πληροφορίας. Κατόπιν αυτού απεφάσισα όπως συνεχίσω την αποστολήν μου. Τας προθέσεις μου ανέφερα διά στόματος (ΛΕΣ 114/ΗΩΠ151020) εις Αρχηγείον Ναυτικού, το οποίον εν συνεχεία με διέταξε όπως συνεχίσω κανονικώς την αποστολή μου. Συγχρόνως με τα ανωτέρω διέταξα όπως ανέλθη επί του καταστρώματος μέρος πυρομαχικών και τούτον διότι την στιγμήν εκείνην δεν εγνώριζον τι ηδύνατο να συμβή πλησιάζων εις τας ακτάς της Κύπρου.
ΠΕΡΙΟΔΟΣ 16-19 ΙΟΥΛΙΟΥ 1974
ζ) Την πρωίαν της 16ης Ιουλίου αντελήφθην πολεμικόν σκάφος φέρον Κυπριακήν και Ελληνικήν σημαίαν να διέρχεται εις μικράν απόστασην από του πλοίου με πορείαν δυτικήν και με αρκετά υψηλήν ταχύτητα. Παρά τας καταβληθείσας προσπαθείας όπως αποκαταστήσω επαφήν δι' οπτικών σημάτων (προβολέως), ουδεμιάς απαντήσεως έτυχων. Ως διεπιστώθη, μετά τον κατάπλουν εις Αμμόχωστον, επρόκειτο περί του Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ το οποίον μετέβαινε εις Πάφον δι' ειδικήν αποστολήν.
η) Την μεσημβρίαν της αυτής ημέρας και ενώ το πλοίο ευρίσκετο νοτίως της Λεμεσού, διετάχθην υπό του Αρχηγείου Ναυτικού όπως αναστρέψω και πλεύσω ίνα αγκυροβολήσω εις όρμον ΛΑΡΔΟ(ΛΙΝΔΟΣ) ΡΟΔΟΥ.
θ) Την μεσημβρίαν της 17ης Ιουλίου κι ενώ το πλοίον ευρίσκετο περί τα 20 ΝΜ νοτιο-ανατολικώς της Λίνδου, διετάχθην εκ νέου όπως πλεύσω εις Αμμόχωστον, ρυθμίζων ώστε να καταπλεύσω την 190500.
ι) Τας απογευματινάς ώρας της αυτής ημέρας έλαβον σήμαν (ΑΝ4465/ΗΩΠ 171355Β) υπό του Αρχηγείου Ναυτικού, εις ο διετάσσετο όπως τα προς εκφόρτωσιν υλικά θα υπεδεικνύωντο επί τόπου υπό του Ανσχου ΦΑΡΜΑΚΗ Χ. της 4ης ΜΕΟ του ΑΕΔ, ο οποίος θα μετέβαινε επί τούτου εις Κύπρον. Καθόριζεν επίσης όπως ο απόπλους του πλοίου εκτελεσθή αυθημερόν.
κ) Την 19/7-04:00 κατέπλευσα εις Αμμόχωστον και ηγκυροβόλησα έμπροσθεν του λιμένος, περιμένοντας την επιβίβασιν του Πλοηγού, όστις αφίχθη την 05:00. Εις τας 05:30 εισήλθεν εις τον λιμέναν και προσέδεσα εις το υπάρχον κεκλυμμένον.
λ) Το πλοίον ανέμενον ο Γ. ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ μετά του απαιτουμένου προσωπικού και οχημάτων διά την εκφόρτωσιν και ο Υποπλοίαρχος ΓΟΥΛΕΑΣ επικεφαλής ομάδος ΟΥΚ διά την εκτέλεσιν ελέγχου υφάλων. Αργότερον, αφίχθη ο Αντ/χης Χ. ΦΑΡΜΑΚΗΣ ο οποίος με επληροφόρησεν ότι δεν θα εκφορτωθούν πυρομαχικά. Ειδικώς δια τα πυρομαχικά του ΣΞ επληροφορήθην ότι δεν υπήρχεν λόγος να εκφορτωθούν διότι, πέραν της Δγης του ΑΕΔ, δεν εχρειάζοντο δεδομένου ότι εκ των επιχειρήσεων των προηγουμένων ημερών είχεν περισυλλεγείν μεγάλη ποσότης όπλων και πυρομαχικών τελειοτάτου τύπου τσεχοσλοβακικής προελεύσεως. Εις το σημείον αυτόν αναφέρεται ότι ακριβώς εις τον καταπέλτην του πλοίου είχον τοποθετηθεί διά πρώτην φοράν, ως επληροφορήθην, δύο Αξ/κοί της Ειρηνευτικής Δυνάμεως του ΟΗΕ, προς έλεγχον του εκφορτωμένου υλικού.
μ) Περί την 19/7-11:30 και καθον χρόνον ευρισκόμουν εις το διαμέρισμά μου συζητών μετά του Υπ/κτου της ΕΛΔΥΚ παρουσιάσθη εις (1) τελωνιακός υπάλληλος ο οποίος ανέφερε ότι "Τούρκοι ένοπλοι συναθροίζονται εις το παλαιόν φρούριον της πόλεως, οι δε τουρκοκύπριοι εργάται του λιμένος εγκαταλείπουν τας εργασίας των μεταβαίνοντες και ούτοι μέσα στο φρούριο". Εκ της πληροφορίας αυτής ανησύχησα, πλην όμως με διαβεβαίωσαν ότι αι κινήσεις αύται ουδεμίαν ανησυχίαν πρέπει να εμπνέουν χαρακτηρισθήσαι ως επιθυμίαν των τουρκοκυπρίων να δημιουργήσουν θέμα λόγω της αντικαταστάσεως της ΕΛΔΥΚ. Προ της καταστάσεως αυτής και δεδομένου ότι εγένετο αντιληπτή η ύπαρξις πολυβόλου όπλου επί των επάλξεων του φρουρίου καταλήλως κεκαλυμμένον, διέταξα όπως εξοπλισθή μέρος των πυροβόλων του πλοίου, οι δε ομοχειρίες να ευρίσκονται μέσα εις αυτά, αλλά να δείχνουν ότι εργάζωνται. Περί την μεσημβρίαν και κατόπιν γενομένων συνεννοήσεων οι τουρκοκύπριοι εργάται επανήλθαν στας εργασίας των.
ν) Περί την 191400 προσήλθεν εις πλοίον ο Δντης Πληροφοριών της ΕΛΔΥΚ, ο οποίος με προσεκάλεσε όπως μεταβώμεν εις το θέρετρον Αξκων ΕΛΔΥΚ δι' έναν αναψυκτικόν. Κατ' αρχάς ηρνήθην την πρόσκλησιν, πλην όμως, τελικώς την απεδέχθην διά λόγους τελείως τυπικούς. Μετά την άφιξήν μας εις ΚΑΟΑ και εις γενομένην συζήτησιν μου είπεν ότι υφίστανται πληροφορίες ότι οι τούρκοι προετοιμάζονται, επιβιβαζόμενοι πλοίων, δι' εκτέλεσιν αποβάσεως εις Κύπρον, αλλά κατόπιν εκτιμήσεως της καταστάσεως και της εκ του παρελθόντος πείρας τούτο δεν είναι αληθές, διότι και άλλες φορές επεβίβαζον στρατεύματα και εφόρτωναν υλικόν εις τα πλοία δι' εκτέλεσιν ασκήσεων. Ωσαύτως, κατά την συζήτησιν, ελέχθη ότι την μεσημβρίαν εκυκλοφόρησε η φήμη ότι οι Τούρκοι προέβησαν εις επιθετικάς ενεργείας, πλησίον της πράσινης γραμμής εις την Λευκωσίαν, με αποτέλεσμα να δημιουργηθή πανικός, να κλείσουν τα καταστήματα και έντρομοι οι κάτοικοι να εγκλειστούν εις τας οικίας των. Τούτο ως διεπιστώθη ήτο ανακριβές και εδημιουργήθη υπό του Ραδιοφωνικού σταθμού της Αγγλικής βάσεως της Λεμεσσού.
ξ) Μετά την παραμονή ημισείας ώρας εις το ΚΑΟΑ επέστρεψα εις πλοίον. Περί την 191800 το πλοίον απήρε του λιμένος Αμμοχώστου αφού επέβησαν 450 οπλίται της ΕΛΔΥΚ.
ο) Περί την 05.45 της 20ης Ιουλίου, εξύπνησα και έθεσα το ραδιόφωνον διά ν' ακούσω ειδήσεις, αι οποίαι μετεδίδοντο την 6ην πρωινήν. Αντί δια ελαφρά τραγούδια ήκουσα εμβατήρια. Εις το μυαλό μου αμέσως ήλθον τα ενδοκυπριακά γεγονότα και εσκέφθην ότι εναπήρχισαν τον εμφύλιον σπαραγμόν. Δεν επρόλαβα όμως να τελειώσω την σκέψην μου και ο Ραδιοφωνικός σταθμός της Λευκωσίας ανήγγειλε την Τουρκικήν εισβολήν, αρχίζοντας κάπως έτσι :
''Κυπριακέ Ελληνικέ Λαέ, οι Τούρκοι, ο αιώνιος εχθρός μας, μας επετέθησαν τας πρωινάς ώρας υπούλως. Η κυβέρνησις εκήρυξεν γενικήν επιστράτευσιν". Συγχρόνως εκαλούσε άπαντας τους Ελληνοκυπρίους να ξεχάσουν τας διαφορές των και ενωμένοι να αντιμετωπίσουν τον κοινόν εχθρόν. Προ της ανωτέρω καταστάσεως ανήλθων επί της γεφύρας και διέταξα όπως το πλοίο στρέψει και λάβη ΝοτιοΔυτικήν πορείαν ίνα απομακρυνθή των ακτών της Κύπρου. Συγχρόνως εσήμανα συναγερμόν κα εκάλεσα τον επικεφαλής του τμήματος της ΕΛΔΥΚ, Αντ/ρχην Σταυρόπουλον εις τον οποίον αφενός εγνώρισα περί της τουρκικής αποβάσεως εις την Κύπρον, αφ' ετέρου τον παρεκάλεσα να διαθέση ορισμένους οπλίτας της ΕΛΔΥΚ δια τον εξοπλισμόν πυροβόλων τινών, τα οποία δεν ηδύνατο να εξοπλίση το πλοίον.
Πάραυτα διέταξεν προσκλητήριον της υπ' αυτόν δυνάμεως και δια των υφισταμένων του Αξκων την βοήθειαν του Υπάρχου και του Οπλονόμου, κατηρτήσθησαν ομοχειρίαι. Ούτο εντός μικρού χρονικού διαστήματος άπαν το πυροβολικόν του πλοίου ευρίσκεται εξοπλισμένο και έτοιμο προς δράσιν, δεδομένου όμως ότι μετά τον καταρτισμό των ομοχειριών εγένετο μικρά εκπαίδευσις διά τον τρόπον βολής και την γέμισιν των πυροβόλων.
π) Κατά την διάρκειαν που εγένοντο τα ανωτέρω, ελαμβάνοντο σήματα υπό του αρχηγείου Ναυτικού, τα οποία αφορούσαν εις την ετοιμότητα και ασφάλειαν των Ν. Μονάδων. Την 09.20 ελήφθη σήμα υπό του Αρχηγείου Ναυτικού δια του οποίου το πλοίον διετάσσετο όπως πλεύση εις Λεμεσσόν δι' αποβίβασιν των επιστρεφόντων εις Ελλάδα οπλιτών. Το σήμα τούτο ηκυρώθη.
σ) Την 09:40, του πλοίου ευρισκομένου περί τα 40 μίλια Ν.Δ της Πάφου, ελήφθη έτερον σήμα, κανονικόν, διά του οποίου το πλοίον διετάσσετο όπως πλεύση εις Πάφον δι' αποβίβασιν του προσωπικού της ΕΛΔΥΚ. Πάραυτα ανέστρεψα πορείαν, εγνωστοποίησα εις τους επιβαίνοντας περί της νέας αποστολής μας, έδωσα οδηγίας διά την προετοιμασίαν αποβιβάσεως, ήτις θα εγένετο τη χρήσει Αποβατικών Ακάτων (ΑΒ/ΑΚ) και παρεκάλεσαν τον Αν/σχην ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΝ να προετοιμάση του υπ' αυτόν οπλίτας δια την αποβίβασιν. Απεφασίσθη δε όπως η αποβιβασθησόμενοι οπλίται λάβουν μεθ' εαυτόν μόνον τους ατομικούς των σάκους. Αργότερον, δια σήματος (ΛΕΣ116/ΗΩΠ2012550) ητησάμην όπως διευκρινισθή εάν η αποβίβασις θα έδει να εκτελεσθή το ταχύτερον ή κατά την διάρκειαν της νυκτός. Επί ανωτέρω αιτήσεως ουδεμίαν απάντησις ελήφθη εις πλοίον.
τ) Άνευ απροόπτου την 14:00 ηγκυροβόλησα εις Πάφον και πάραυτα ήρχισεν η αποβίβασις των οπλιτών δια της χρήσεως τριών εκ των τεσσάρων ΑΒ/ΑΚ. Καθ'ον χρόνον, ελάμβανε χώρα η αποβίβασις και συγκεκριμένως περί την 14:30 ο Πάφου ελθών εις ραδιοτηλεφωνικήν επαφήν μετ'εμού ητήσατο την εκτέλεσιν πυρών εναντίον οικίας φερούσης υψωμένον την τουρκικήν σημαίαν και η οποία απετέλει, ως με επληροφόρησεν, το Διοικητήριον των τουρκοκυπριακών δυνάμεων της περιοχής.
Κατ'αρχάς, ευρέθην εις δύσκολον θέσιν διότι ουδεμία πληροφορία υφίστατο περί ενάρξεως εχθροπραξιών μεταξύ Ελλάδος-Τουρκίας, πλήν όμως εν συνεχεία συνειδητοποιών τας αιτήσεις του Δ/του της Εθνοφρουράς ως απαιτουμένος και γενομένου αντιληπτού, οτι εν περιπτώσει καθ'ην πλοίον δεν θα περιορίζετο εις παρακολούθησιν της αποβιβάσεως,αλλά θα εθεώρη ταύτην ως εχθρικήν ενέργεια και ως τοιάυτην θα την αντιμετώπιζεν, αναλαμβάνων πλήρως τας απορρεούσας ευθύνας απεφάσισα εξ ιδίας πρωτοβουλίας, όπως ικανοποιήσω την αίτησιν του Διοικητού της Εθνοφρουράς και εκτελέσω βολή εναντίον του αιτηθέντος στόχους, καίτοι εγνώριζα ότι αυτή δεν θα ήτο ακριβής. Ούτω το πλοίον ήρχισεν να βάλη την 20/7-15:30 και εσυνέχισεν ταύτην κατά διαστήματα μέχρι της 20/7-17:30.Περί την 16:00 επέβη του πλοίου ο Σημ/ρος ΣΕΑ/Μ ΠΑΛΑΙΣΤΡΟΣ Διοικητής του Ν.Σταθμού Πάφου, με οδηγίας εις ποίον ακριβώς σημείον να συγκεντρώσω το πύρ. Ούτος μετ'ολίγον απεβιβάσθη.
Την 20/7-16:45, ήτοι μετά πέρας αποβιβάσεως των οπλιτών ο Διοικητής της Εθνοφρουράς ητήσατο όπως επιβιβασθή του πλοίου. Τούτο εγένετο αποδεκτόν. Επέβη δε ίνα αυτοπροσώπως αιτήσει όπως συνεχίσω την βολήν, δεδομένου ότι με το πέρας αποβιβάσεως είχα σαφείς εντολάς όπως αποπλεύσω πάραυτα. Την 20/7-17:45 ο Διοικητής απεβιβάσθη εις την ξηράν και το πλοίον απήρε την 18:00. Εβλήθησαν περί τα εννεακόσια βλήματα των 40ΜΜ. Αποτελέσματα βολής τυγχάνουν άγνωστα εις εμέ.
υ) Από την Πάφον το πλοίον εκινήθη επί 6ωρον με νοτίαν πορείαν και εν συνεχεία δυτικήν, μέχρις εισόδου μου εις Ελληνικόν FIR ότε εκινήθη πρός Σητείαν όπου κατέπλευσεν ΝΣ την 23/7-21:00 εντεχθέν εις την Ο.Ε25.3. Την 21/7-04:30 ογδοήκοντα περίπου μίλια νοτιοδυτικώς της Πάφου ενετοπίσθη και ανεφέρθη Αμερικανική δύναμις κρούσεως αποτελουμένης εξ ενός (1) Aεροπλανοφόρου, 2 αντιτορπιλλικών και ενός βοηθητικού. Ωσαύτως δύο ή τρείς φοράς διήλθεν εις μικράν απόστασιν εκ του πλοίου Αμερικανικόν αεροσκάφος αναγνωρίσεως τύπου ORION.
ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
φ) Κατά την γνώμην μου υπήρχον πληροφορίες επί των τουρκικών ενεργειών ή επί των πιθανών τουρκικών ενεργειών της 20ης Ιουλίου δια τους ακολούθους λόγους:
(1) Υφίστατο πληροφορία ότι οι Τούρκοι επεβιβάζοντο επί πλοίων (υλικόν και οπλίται).
(2) Εσκεμμένως ή όχι ο Ραδιοφωνικός Σταθμός της Αγγλικής βάσεως μετέδωσεν ψευδή πληροφορίαν περί τουρκικών ενεργειών εις πράσινην γραμμήν Λευκωσίας. Διά της ενεργείας των αυτής οι Άγγλοι, αν και εν συνεχεία υπεστήριξαν, ως εκυκλοφόρησεν, την τουρκικήν απόβασιν δια της αποστολής του Ε/Π ΕΡΜΗΣ, προσεπάθησαν δια της ψευδούς αυτής ενεργείας, κατά την γνώμην μου, να αφυπνίσουν τους Έλληνας περί της ενδεχομένης επεμβάσεως των τούρκων περί της οποίας πιστεύω εγνώριζον, πλην όμως ουδέν κατόρθωσαν.
(3) Αμφότερα τα ανωτέρω πιστεύω ότι, δεν τα εκμεταλλεύθησαν οι αρμόδιοι δι' αγνώστους εις εμέ λόγους.
χ) Κατά την άποψίν μου αποστολή τοιαύτης φύσεως, ως αυτή ήτις διετάχθη να εκτελέση το Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ την 20ην Ιουλίου 1974, θα έδει να εκτελεσθή υπό συνοδείαν, λαμβανωμένων υπ'όψιν ότι το πλοίον αφ'ενός εστερείτο κυρίου οπλισμού δι'αντιμετώπισιν απειλής εκ πλοίων επιφανείας και αφ'ετέρου της αδυναμίας επανδρώσεως, λόγω υφισταμένης Ο.Δ. ειρήνης και αυτής ελλειπούς,του συνόλου του Α/Α οπλισμού, δι' αντιμετώπισιν απειλής εξ' αέρος. Λόγω όμως της επικρατούσης καταστάσεως δεν απεφάσισα να αιτήσω προστασίαν περιορισθείς, ως προς τον χρόνον αποβιβάσεως των οπλιτών.
ψ) Επί του θέματος της εκτελέσεως βολής εναντίον των τουρκοκυπριακών θέσεων πλέον των όσων ανεθέρθησαν, έχω να προσθέσω ότι από της στιγμής που διετάχθην όπως αναστρέψω δια Πάφον, εθεώρησα ότι το πλοίον συμμετείχε αδιακρίτως εάν έφερε Ελληνικήν Σημαίαν, ενεργώς εις οιονδήποτε είδος επιχειρήσεων, είτε αμυντικάς είτε επιθετικάς, ελάμβανον χώραν εις Νήσον.
ω) Τέλος περαίνων την εν λόγω έκθεσιν επιθυμώ να αναφέρω ότι ως διεπίστωσα το ηθικόν του Έλληνος, η ψυχραιμία και η τόλμη αυτού ευρίσκεται εις υψηλόν βαθμόν. Δεν θα ήτο υπερβολή να γράψω ότι άπαντες οι επιβαίνοντες του πλοίου Αξ/κοι, Υπαξ/κοι και οπλίται εν ουδεμία περιπτώσει απώλεσαν το θάρρος των και την πίστιν προς προς τα ιδεώδη της φυλής. Ιδιαιτέρως εθαύμασα το θάρρος των επαναπατριζομένων οπλιτών του Σ.Ξ, οίτινες καίτοι είχον συνειδητοποιήσει ότι επέστρεφον είς τας οικίας των, με έξαλλον ενθουσιασμόν και αλαλαγμούς χαράς εδέχθησαν την, από του στόματός μου,πληροφορίαν περί της επανόδου των εις Κύπρον, προς ενίσχυσιν των μαχομένων συναδέλφων των εναντίον των εχθρών του γένους. Το μόνο λυπηρόν γεγονός υπήρξεν ο αιφνίδιος θάνατος του πολιτικού υπαλλήλου ΔΑΜΙΑΝΟΥ Μιχαήλ, ο οποίος προφανώς λόγω συγκινήσεως εκ των διατρεξάντων, απεβίωσεν περί την 21/7-03:15 συνέπεια καρδιακής προσβολής.
* Ο Ελευθέριος Χανδρινός ήταν κυβερνήτης του Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ κατά την περίοδο του πολέμου στην Κύπρο το 1974
ΠΗΓΗ
α) Το Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ είχε προγραμματισθή διά μεταφοράν προσωπικού και υλικού, ΕΛΔΥΚ εις Κύπρον, με προβλεπόμενη ημερομηνία απόπλου την μεσημβρίαν της 12ης Ιουλίου 1974.
β) Η φόρτωσις επί του πλοίου ήρχισεν την πρωίαν της 11ης Ιουλίου και επερατώθη τας βραδυνάς ώρας της αυτής ημέρας.
γ) Την μεσημβρίαν της 11ης Ιουλίου το πλοίον ειδοποιήθη τηλεφωνικώς, υπό του Αρχηγείου Ναυτικού ότι ο απόπλους του ανεβάλετο επό 24 ώρας, λόγω μη εγκαίρου φορτώσεως των προβλεπομένων υλικών. Σχετικόν σήμα επί τού αυτού αντικειμένου ελήφθη εις πλοίον την πρωίαν της 12ης Ιουλίου, δεδομένου ότι ως αναφέρθη η φόρτωσις είχεν περατωθή την προηγουμένην.
δ) Το πλοίον απέπλευσεν την μεσημβρίαν της 13ης Ιουλίου διά ΚΕΧΡΕΑΣ προς εποβίβασιν του μεταβαίνοντος εις Κύπρον προσωπικού ΕΛΔΥΚ. Από τας ΚΕΧΡΕΑΣ το πλοίον απέπλευσεν δι' Αμμόχωστον Κύπρου την 13/7-22:00 με προβλεπομένην ημερομηνίαν κατάπλου την 17/7-07:00.
ε) Την πρωίαν της 15ης Ιουλίου ευρισκομένην μετά των Αξ/κων συνοδών της ΕΛΔΥΚ εις δεξιόν κατάστρωμα του πλοίου, ότε περί την 09.30 προσήλθεν ο Υπόλογος Τηλεγραφητής και μου ανέφερε ότι, ως μετέδωσεν ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Λευκωσίας, την πρωίαν εξεδηλώθη πραξικόπημα υπό της Εθνοφρουράς εναντίον του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και ότι ο Αρχιεπισκόπος ήτο νεκρός. Πάραυτα ανήλθον επί της γέφυρας όπου και προσωπικώς διεπίστωσα την ορθότητα της πληροφορίας. Κατόπιν αυτού απεφάσισα όπως συνεχίσω την αποστολήν μου. Τας προθέσεις μου ανέφερα διά στόματος (ΛΕΣ 114/ΗΩΠ151020) εις Αρχηγείον Ναυτικού, το οποίον εν συνεχεία με διέταξε όπως συνεχίσω κανονικώς την αποστολή μου. Συγχρόνως με τα ανωτέρω διέταξα όπως ανέλθη επί του καταστρώματος μέρος πυρομαχικών και τούτον διότι την στιγμήν εκείνην δεν εγνώριζον τι ηδύνατο να συμβή πλησιάζων εις τας ακτάς της Κύπρου.
ΠΕΡΙΟΔΟΣ 16-19 ΙΟΥΛΙΟΥ 1974
ζ) Την πρωίαν της 16ης Ιουλίου αντελήφθην πολεμικόν σκάφος φέρον Κυπριακήν και Ελληνικήν σημαίαν να διέρχεται εις μικράν απόστασην από του πλοίου με πορείαν δυτικήν και με αρκετά υψηλήν ταχύτητα. Παρά τας καταβληθείσας προσπαθείας όπως αποκαταστήσω επαφήν δι' οπτικών σημάτων (προβολέως), ουδεμιάς απαντήσεως έτυχων. Ως διεπιστώθη, μετά τον κατάπλουν εις Αμμόχωστον, επρόκειτο περί του Π/Π ΛΕΒΕΝΤΗΣ το οποίον μετέβαινε εις Πάφον δι' ειδικήν αποστολήν.
η) Την μεσημβρίαν της αυτής ημέρας και ενώ το πλοίο ευρίσκετο νοτίως της Λεμεσού, διετάχθην υπό του Αρχηγείου Ναυτικού όπως αναστρέψω και πλεύσω ίνα αγκυροβολήσω εις όρμον ΛΑΡΔΟ(ΛΙΝΔΟΣ) ΡΟΔΟΥ.
θ) Την μεσημβρίαν της 17ης Ιουλίου κι ενώ το πλοίον ευρίσκετο περί τα 20 ΝΜ νοτιο-ανατολικώς της Λίνδου, διετάχθην εκ νέου όπως πλεύσω εις Αμμόχωστον, ρυθμίζων ώστε να καταπλεύσω την 190500.
ι) Τας απογευματινάς ώρας της αυτής ημέρας έλαβον σήμαν (ΑΝ4465/ΗΩΠ 171355Β) υπό του Αρχηγείου Ναυτικού, εις ο διετάσσετο όπως τα προς εκφόρτωσιν υλικά θα υπεδεικνύωντο επί τόπου υπό του Ανσχου ΦΑΡΜΑΚΗ Χ. της 4ης ΜΕΟ του ΑΕΔ, ο οποίος θα μετέβαινε επί τούτου εις Κύπρον. Καθόριζεν επίσης όπως ο απόπλους του πλοίου εκτελεσθή αυθημερόν.
κ) Την 19/7-04:00 κατέπλευσα εις Αμμόχωστον και ηγκυροβόλησα έμπροσθεν του λιμένος, περιμένοντας την επιβίβασιν του Πλοηγού, όστις αφίχθη την 05:00. Εις τας 05:30 εισήλθεν εις τον λιμέναν και προσέδεσα εις το υπάρχον κεκλυμμένον.
λ) Το πλοίον ανέμενον ο Γ. ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ μετά του απαιτουμένου προσωπικού και οχημάτων διά την εκφόρτωσιν και ο Υποπλοίαρχος ΓΟΥΛΕΑΣ επικεφαλής ομάδος ΟΥΚ διά την εκτέλεσιν ελέγχου υφάλων. Αργότερον, αφίχθη ο Αντ/χης Χ. ΦΑΡΜΑΚΗΣ ο οποίος με επληροφόρησεν ότι δεν θα εκφορτωθούν πυρομαχικά. Ειδικώς δια τα πυρομαχικά του ΣΞ επληροφορήθην ότι δεν υπήρχεν λόγος να εκφορτωθούν διότι, πέραν της Δγης του ΑΕΔ, δεν εχρειάζοντο δεδομένου ότι εκ των επιχειρήσεων των προηγουμένων ημερών είχεν περισυλλεγείν μεγάλη ποσότης όπλων και πυρομαχικών τελειοτάτου τύπου τσεχοσλοβακικής προελεύσεως. Εις το σημείον αυτόν αναφέρεται ότι ακριβώς εις τον καταπέλτην του πλοίου είχον τοποθετηθεί διά πρώτην φοράν, ως επληροφορήθην, δύο Αξ/κοί της Ειρηνευτικής Δυνάμεως του ΟΗΕ, προς έλεγχον του εκφορτωμένου υλικού.
μ) Περί την 19/7-11:30 και καθον χρόνον ευρισκόμουν εις το διαμέρισμά μου συζητών μετά του Υπ/κτου της ΕΛΔΥΚ παρουσιάσθη εις (1) τελωνιακός υπάλληλος ο οποίος ανέφερε ότι "Τούρκοι ένοπλοι συναθροίζονται εις το παλαιόν φρούριον της πόλεως, οι δε τουρκοκύπριοι εργάται του λιμένος εγκαταλείπουν τας εργασίας των μεταβαίνοντες και ούτοι μέσα στο φρούριο". Εκ της πληροφορίας αυτής ανησύχησα, πλην όμως με διαβεβαίωσαν ότι αι κινήσεις αύται ουδεμίαν ανησυχίαν πρέπει να εμπνέουν χαρακτηρισθήσαι ως επιθυμίαν των τουρκοκυπρίων να δημιουργήσουν θέμα λόγω της αντικαταστάσεως της ΕΛΔΥΚ. Προ της καταστάσεως αυτής και δεδομένου ότι εγένετο αντιληπτή η ύπαρξις πολυβόλου όπλου επί των επάλξεων του φρουρίου καταλήλως κεκαλυμμένον, διέταξα όπως εξοπλισθή μέρος των πυροβόλων του πλοίου, οι δε ομοχειρίες να ευρίσκονται μέσα εις αυτά, αλλά να δείχνουν ότι εργάζωνται. Περί την μεσημβρίαν και κατόπιν γενομένων συνεννοήσεων οι τουρκοκύπριοι εργάται επανήλθαν στας εργασίας των.
ν) Περί την 191400 προσήλθεν εις πλοίον ο Δντης Πληροφοριών της ΕΛΔΥΚ, ο οποίος με προσεκάλεσε όπως μεταβώμεν εις το θέρετρον Αξκων ΕΛΔΥΚ δι' έναν αναψυκτικόν. Κατ' αρχάς ηρνήθην την πρόσκλησιν, πλην όμως, τελικώς την απεδέχθην διά λόγους τελείως τυπικούς. Μετά την άφιξήν μας εις ΚΑΟΑ και εις γενομένην συζήτησιν μου είπεν ότι υφίστανται πληροφορίες ότι οι τούρκοι προετοιμάζονται, επιβιβαζόμενοι πλοίων, δι' εκτέλεσιν αποβάσεως εις Κύπρον, αλλά κατόπιν εκτιμήσεως της καταστάσεως και της εκ του παρελθόντος πείρας τούτο δεν είναι αληθές, διότι και άλλες φορές επεβίβαζον στρατεύματα και εφόρτωναν υλικόν εις τα πλοία δι' εκτέλεσιν ασκήσεων. Ωσαύτως, κατά την συζήτησιν, ελέχθη ότι την μεσημβρίαν εκυκλοφόρησε η φήμη ότι οι Τούρκοι προέβησαν εις επιθετικάς ενεργείας, πλησίον της πράσινης γραμμής εις την Λευκωσίαν, με αποτέλεσμα να δημιουργηθή πανικός, να κλείσουν τα καταστήματα και έντρομοι οι κάτοικοι να εγκλειστούν εις τας οικίας των. Τούτο ως διεπιστώθη ήτο ανακριβές και εδημιουργήθη υπό του Ραδιοφωνικού σταθμού της Αγγλικής βάσεως της Λεμεσσού.
ξ) Μετά την παραμονή ημισείας ώρας εις το ΚΑΟΑ επέστρεψα εις πλοίον. Περί την 191800 το πλοίον απήρε του λιμένος Αμμοχώστου αφού επέβησαν 450 οπλίται της ΕΛΔΥΚ.
ο) Περί την 05.45 της 20ης Ιουλίου, εξύπνησα και έθεσα το ραδιόφωνον διά ν' ακούσω ειδήσεις, αι οποίαι μετεδίδοντο την 6ην πρωινήν. Αντί δια ελαφρά τραγούδια ήκουσα εμβατήρια. Εις το μυαλό μου αμέσως ήλθον τα ενδοκυπριακά γεγονότα και εσκέφθην ότι εναπήρχισαν τον εμφύλιον σπαραγμόν. Δεν επρόλαβα όμως να τελειώσω την σκέψην μου και ο Ραδιοφωνικός σταθμός της Λευκωσίας ανήγγειλε την Τουρκικήν εισβολήν, αρχίζοντας κάπως έτσι :
''Κυπριακέ Ελληνικέ Λαέ, οι Τούρκοι, ο αιώνιος εχθρός μας, μας επετέθησαν τας πρωινάς ώρας υπούλως. Η κυβέρνησις εκήρυξεν γενικήν επιστράτευσιν". Συγχρόνως εκαλούσε άπαντας τους Ελληνοκυπρίους να ξεχάσουν τας διαφορές των και ενωμένοι να αντιμετωπίσουν τον κοινόν εχθρόν. Προ της ανωτέρω καταστάσεως ανήλθων επί της γεφύρας και διέταξα όπως το πλοίο στρέψει και λάβη ΝοτιοΔυτικήν πορείαν ίνα απομακρυνθή των ακτών της Κύπρου. Συγχρόνως εσήμανα συναγερμόν κα εκάλεσα τον επικεφαλής του τμήματος της ΕΛΔΥΚ, Αντ/ρχην Σταυρόπουλον εις τον οποίον αφενός εγνώρισα περί της τουρκικής αποβάσεως εις την Κύπρον, αφ' ετέρου τον παρεκάλεσα να διαθέση ορισμένους οπλίτας της ΕΛΔΥΚ δια τον εξοπλισμόν πυροβόλων τινών, τα οποία δεν ηδύνατο να εξοπλίση το πλοίον.
Πάραυτα διέταξεν προσκλητήριον της υπ' αυτόν δυνάμεως και δια των υφισταμένων του Αξκων την βοήθειαν του Υπάρχου και του Οπλονόμου, κατηρτήσθησαν ομοχειρίαι. Ούτο εντός μικρού χρονικού διαστήματος άπαν το πυροβολικόν του πλοίου ευρίσκεται εξοπλισμένο και έτοιμο προς δράσιν, δεδομένου όμως ότι μετά τον καταρτισμό των ομοχειριών εγένετο μικρά εκπαίδευσις διά τον τρόπον βολής και την γέμισιν των πυροβόλων.
π) Κατά την διάρκειαν που εγένοντο τα ανωτέρω, ελαμβάνοντο σήματα υπό του αρχηγείου Ναυτικού, τα οποία αφορούσαν εις την ετοιμότητα και ασφάλειαν των Ν. Μονάδων. Την 09.20 ελήφθη σήμα υπό του Αρχηγείου Ναυτικού δια του οποίου το πλοίον διετάσσετο όπως πλεύση εις Λεμεσσόν δι' αποβίβασιν των επιστρεφόντων εις Ελλάδα οπλιτών. Το σήμα τούτο ηκυρώθη.
σ) Την 09:40, του πλοίου ευρισκομένου περί τα 40 μίλια Ν.Δ της Πάφου, ελήφθη έτερον σήμα, κανονικόν, διά του οποίου το πλοίον διετάσσετο όπως πλεύση εις Πάφον δι' αποβίβασιν του προσωπικού της ΕΛΔΥΚ. Πάραυτα ανέστρεψα πορείαν, εγνωστοποίησα εις τους επιβαίνοντας περί της νέας αποστολής μας, έδωσα οδηγίας διά την προετοιμασίαν αποβιβάσεως, ήτις θα εγένετο τη χρήσει Αποβατικών Ακάτων (ΑΒ/ΑΚ) και παρεκάλεσαν τον Αν/σχην ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΝ να προετοιμάση του υπ' αυτόν οπλίτας δια την αποβίβασιν. Απεφασίσθη δε όπως η αποβιβασθησόμενοι οπλίται λάβουν μεθ' εαυτόν μόνον τους ατομικούς των σάκους. Αργότερον, δια σήματος (ΛΕΣ116/ΗΩΠ2012550) ητησάμην όπως διευκρινισθή εάν η αποβίβασις θα έδει να εκτελεσθή το ταχύτερον ή κατά την διάρκειαν της νυκτός. Επί ανωτέρω αιτήσεως ουδεμίαν απάντησις ελήφθη εις πλοίον.
τ) Άνευ απροόπτου την 14:00 ηγκυροβόλησα εις Πάφον και πάραυτα ήρχισεν η αποβίβασις των οπλιτών δια της χρήσεως τριών εκ των τεσσάρων ΑΒ/ΑΚ. Καθ'ον χρόνον, ελάμβανε χώρα η αποβίβασις και συγκεκριμένως περί την 14:30 ο Πάφου ελθών εις ραδιοτηλεφωνικήν επαφήν μετ'εμού ητήσατο την εκτέλεσιν πυρών εναντίον οικίας φερούσης υψωμένον την τουρκικήν σημαίαν και η οποία απετέλει, ως με επληροφόρησεν, το Διοικητήριον των τουρκοκυπριακών δυνάμεων της περιοχής.
Κατ'αρχάς, ευρέθην εις δύσκολον θέσιν διότι ουδεμία πληροφορία υφίστατο περί ενάρξεως εχθροπραξιών μεταξύ Ελλάδος-Τουρκίας, πλήν όμως εν συνεχεία συνειδητοποιών τας αιτήσεις του Δ/του της Εθνοφρουράς ως απαιτουμένος και γενομένου αντιληπτού, οτι εν περιπτώσει καθ'ην πλοίον δεν θα περιορίζετο εις παρακολούθησιν της αποβιβάσεως,αλλά θα εθεώρη ταύτην ως εχθρικήν ενέργεια και ως τοιάυτην θα την αντιμετώπιζεν, αναλαμβάνων πλήρως τας απορρεούσας ευθύνας απεφάσισα εξ ιδίας πρωτοβουλίας, όπως ικανοποιήσω την αίτησιν του Διοικητού της Εθνοφρουράς και εκτελέσω βολή εναντίον του αιτηθέντος στόχους, καίτοι εγνώριζα ότι αυτή δεν θα ήτο ακριβής. Ούτω το πλοίον ήρχισεν να βάλη την 20/7-15:30 και εσυνέχισεν ταύτην κατά διαστήματα μέχρι της 20/7-17:30.Περί την 16:00 επέβη του πλοίου ο Σημ/ρος ΣΕΑ/Μ ΠΑΛΑΙΣΤΡΟΣ Διοικητής του Ν.Σταθμού Πάφου, με οδηγίας εις ποίον ακριβώς σημείον να συγκεντρώσω το πύρ. Ούτος μετ'ολίγον απεβιβάσθη.
Την 20/7-16:45, ήτοι μετά πέρας αποβιβάσεως των οπλιτών ο Διοικητής της Εθνοφρουράς ητήσατο όπως επιβιβασθή του πλοίου. Τούτο εγένετο αποδεκτόν. Επέβη δε ίνα αυτοπροσώπως αιτήσει όπως συνεχίσω την βολήν, δεδομένου ότι με το πέρας αποβιβάσεως είχα σαφείς εντολάς όπως αποπλεύσω πάραυτα. Την 20/7-17:45 ο Διοικητής απεβιβάσθη εις την ξηράν και το πλοίον απήρε την 18:00. Εβλήθησαν περί τα εννεακόσια βλήματα των 40ΜΜ. Αποτελέσματα βολής τυγχάνουν άγνωστα εις εμέ.
υ) Από την Πάφον το πλοίον εκινήθη επί 6ωρον με νοτίαν πορείαν και εν συνεχεία δυτικήν, μέχρις εισόδου μου εις Ελληνικόν FIR ότε εκινήθη πρός Σητείαν όπου κατέπλευσεν ΝΣ την 23/7-21:00 εντεχθέν εις την Ο.Ε25.3. Την 21/7-04:30 ογδοήκοντα περίπου μίλια νοτιοδυτικώς της Πάφου ενετοπίσθη και ανεφέρθη Αμερικανική δύναμις κρούσεως αποτελουμένης εξ ενός (1) Aεροπλανοφόρου, 2 αντιτορπιλλικών και ενός βοηθητικού. Ωσαύτως δύο ή τρείς φοράς διήλθεν εις μικράν απόστασιν εκ του πλοίου Αμερικανικόν αεροσκάφος αναγνωρίσεως τύπου ORION.
ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
φ) Κατά την γνώμην μου υπήρχον πληροφορίες επί των τουρκικών ενεργειών ή επί των πιθανών τουρκικών ενεργειών της 20ης Ιουλίου δια τους ακολούθους λόγους:
(1) Υφίστατο πληροφορία ότι οι Τούρκοι επεβιβάζοντο επί πλοίων (υλικόν και οπλίται).
(2) Εσκεμμένως ή όχι ο Ραδιοφωνικός Σταθμός της Αγγλικής βάσεως μετέδωσεν ψευδή πληροφορίαν περί τουρκικών ενεργειών εις πράσινην γραμμήν Λευκωσίας. Διά της ενεργείας των αυτής οι Άγγλοι, αν και εν συνεχεία υπεστήριξαν, ως εκυκλοφόρησεν, την τουρκικήν απόβασιν δια της αποστολής του Ε/Π ΕΡΜΗΣ, προσεπάθησαν δια της ψευδούς αυτής ενεργείας, κατά την γνώμην μου, να αφυπνίσουν τους Έλληνας περί της ενδεχομένης επεμβάσεως των τούρκων περί της οποίας πιστεύω εγνώριζον, πλην όμως ουδέν κατόρθωσαν.
(3) Αμφότερα τα ανωτέρω πιστεύω ότι, δεν τα εκμεταλλεύθησαν οι αρμόδιοι δι' αγνώστους εις εμέ λόγους.
χ) Κατά την άποψίν μου αποστολή τοιαύτης φύσεως, ως αυτή ήτις διετάχθη να εκτελέση το Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ την 20ην Ιουλίου 1974, θα έδει να εκτελεσθή υπό συνοδείαν, λαμβανωμένων υπ'όψιν ότι το πλοίον αφ'ενός εστερείτο κυρίου οπλισμού δι'αντιμετώπισιν απειλής εκ πλοίων επιφανείας και αφ'ετέρου της αδυναμίας επανδρώσεως, λόγω υφισταμένης Ο.Δ. ειρήνης και αυτής ελλειπούς,του συνόλου του Α/Α οπλισμού, δι' αντιμετώπισιν απειλής εξ' αέρος. Λόγω όμως της επικρατούσης καταστάσεως δεν απεφάσισα να αιτήσω προστασίαν περιορισθείς, ως προς τον χρόνον αποβιβάσεως των οπλιτών.
ψ) Επί του θέματος της εκτελέσεως βολής εναντίον των τουρκοκυπριακών θέσεων πλέον των όσων ανεθέρθησαν, έχω να προσθέσω ότι από της στιγμής που διετάχθην όπως αναστρέψω δια Πάφον, εθεώρησα ότι το πλοίον συμμετείχε αδιακρίτως εάν έφερε Ελληνικήν Σημαίαν, ενεργώς εις οιονδήποτε είδος επιχειρήσεων, είτε αμυντικάς είτε επιθετικάς, ελάμβανον χώραν εις Νήσον.
ω) Τέλος περαίνων την εν λόγω έκθεσιν επιθυμώ να αναφέρω ότι ως διεπίστωσα το ηθικόν του Έλληνος, η ψυχραιμία και η τόλμη αυτού ευρίσκεται εις υψηλόν βαθμόν. Δεν θα ήτο υπερβολή να γράψω ότι άπαντες οι επιβαίνοντες του πλοίου Αξ/κοι, Υπαξ/κοι και οπλίται εν ουδεμία περιπτώσει απώλεσαν το θάρρος των και την πίστιν προς προς τα ιδεώδη της φυλής. Ιδιαιτέρως εθαύμασα το θάρρος των επαναπατριζομένων οπλιτών του Σ.Ξ, οίτινες καίτοι είχον συνειδητοποιήσει ότι επέστρεφον είς τας οικίας των, με έξαλλον ενθουσιασμόν και αλαλαγμούς χαράς εδέχθησαν την, από του στόματός μου,πληροφορίαν περί της επανόδου των εις Κύπρον, προς ενίσχυσιν των μαχομένων συναδέλφων των εναντίον των εχθρών του γένους. Το μόνο λυπηρόν γεγονός υπήρξεν ο αιφνίδιος θάνατος του πολιτικού υπαλλήλου ΔΑΜΙΑΝΟΥ Μιχαήλ, ο οποίος προφανώς λόγω συγκινήσεως εκ των διατρεξάντων, απεβίωσεν περί την 21/7-03:15 συνέπεια καρδιακής προσβολής.
* Ο Ελευθέριος Χανδρινός ήταν κυβερνήτης του Α/Γ ΛΕΣΒΟΣ κατά την περίοδο του πολέμου στην Κύπρο το 1974
ΠΗΓΗ
Δημοσίευση σχολίου