Ο Ιωσήφ Στάλιν, ως ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης, κήρυξε τον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο για να αντιμετωπίσει την εκστρατεία Μπαρμπαρόσα του Χίτλερ το 1941. Σε μια ομιλία του το 1931 στους προϊστάμενους των επιχειρήσεων, εξηγούσε τους λόγους που επέβαλαν μια ταχύρρυθμη εκβιομηχανοποίηση της καθυστερημένης Ρωσίας:
«Όχι σύντροφοι... ο ρυθμός δεν πρέπει να μειωθεί, θα πρέπει να επιταχύνουμε όσο είναι δυνατόν μέσα στις δυνάμεις και δυνατότητες. Αυτό επιβάλλεται σε εμάς, από τις υποχρεώσεις μας προς τους εργάτες και τους αγρότες της ΕΣΣΔ. Αυτό επιβάλλεται σε εμάς, από τις υποχρεώσεις μας προς την εργατική τάξη όλου του κόσμου.
Η μείωση του ρυθμού θα σήμαινε να μείνουμε πίσω. Και αυτοί που μένουν πίσω ηττώνται. Δεν θέλουμε να νικηθούμε. Όχι, δεν θέλουμε… την ιστορία της παλιάς… Ρωσίας… αυτή ήταν διαρκώς νικημένη εξαιτίας της καθυστέρησής της. Νικήθηκε από τους Μογγόλους Χανς, νικήθηκε από τους Τούρκους μπέηδες, είχε νικηθεί από τους Σουηδούς φεουδάρχες, είχε νικηθεί από τους Πολωνο-Λιθουανούς Πανς, είχε νικηθεί από τους Αγγλοσάξονες καπιταλιστές, είχε νικηθεί από τους Ιάπωνες βαρόνους, είχε νικηθεί από όλους εξαιτίας της καθυστέρησής της… Είμαστε 50 ή 100 χρόνια πίσω από τις ανεπτυγμένες χώρες. Θα πρέπει να καλύψουμε το κενό σε 10 χρόνια. Ή το κάνουμε ή θα μας συντρίψουν».
Ήταν ακριβώς 10 χρόνια μετά, όταν η Σοβιετική Ένωση δέχθηκε την πιο θανάσιμη απειλή της με τη γερμανική επίθεση της Επιχείρησης Μπαρμπαρόσα.
Ο Deutscher σχολιάζει ότι ο Στάλιν δεν ξέχασε τις λέξεις ενός προ-επαναστάτη ποιητή:«Είσαι φτωχή και όμως έχεις αφθονία, είσαι παντοδύναμη και είσαι σε απόγνωση Μητέρα Ρωσία».
AFP VIA GETTY IMAGESΑυτό ίσως μπορούμε να αναλογιστούμε σήμερα καθώς παρακολουθούμε την ηγεσία της σημερινής Ρωσίας και τις πολιτικές του ηγέτη της Βλαδίμηρου Πούτιν να επαναφέρει τη χώρα του στη θέση της υπερδύναμης στο διεθνές σύστημα.
Στα τελευταία χρόνια ο Βλαδίμηρος Πούτιν κυβερνάει τη Ρωσία με αποφασιστικότητα και θέληση ώστε να αποφύγει τη νέα ανάσχεση της Ρωσίας από το ΝΑΤΟ και με προσήλωση να επιβάλει ξανά τη χώρα του ως τη δεύτερη υπερδύναμη στον κόσμο, πραγματικό κληρονόμο της Σοβιετικής Ένωσης. Στις 2 Μαρτίου 2020 ο Πούτιν δήλωσε ότι «η Ρωσία δεν θέλει να πάει σε πόλεμο με κανέναν, αλλά θέλει να αποθαρρύνει τρίτες χώρες από το να συγκρουστούν μαζί της».
Με την κρίση στις ουκρανο-ρωσικές σχέσεις και την προσπάθεια της Δύσης να αποσπάσει την Ουκρανία από την παραδοσιακή σχέση της με τη Ρωσία και να την οδηγήσει στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ, ο Πούτιν κατάλαβε πλέον τη νέα στρατηγική αναχαίτιση της Δύσης εναντίον της Ρωσίας.
Οι ενεργειακές συμφωνίες της Ρωσίας με τη Γερμανία για την κατασκευή των αγωγών NorthstreamI και II, μοιάζουν σήμερα με τη Συμφωνία Βερολίνου - Αγίας Πετρούπολης του 1882 όπου η Γερμανία εξασφάλιζε τότε τα στρατηγικά της συμφέροντα, όπως τώρα την ενέργειά της για να εξασφαλίσει τις ενεργειακές της ανάγκες.
Επίσης, οι ρωσο-τουρκικές συμφωνίες για αγωγούς ενέργειας και εξοπλισμούς, όπως και η εμβάθυνση της ρωσο-κινεζικής συνεργασίας αποτελούν στρατηγικές κινήσεις της Ρωσίας, προκειμένου να ακυρώσει τις φιλοδοξίες της Δύσης για ανάσχεση και έλεγχο της επιρροής της.
«Πόλεμος δεν γίνεται χωρίς την Αίγυπτο και η ειρήνη είναι ανέφικτη χωρίς τη Συρία»
ASSOCIATED PRESSΣυρία 7 Ιανουαρίου 2020. Ο Πούτιν μαζί με τον Ασάντ (Alexei Druzhinin/Sputnik, Kremlin Pool Photo via AP)Εν τω μεταξύ, η ρωσική στήριξη της συριακής κυβέρνησης στον εμφύλιο πόλεμο εκεί, έχει καταστήσει τη Ρωσία δυναμικό παίχτη στον διεθνή ανταγωνισμό στην Ανατολική Μεσόγειο.
Προφανώς η ρωσική πολιτική φαίνεται να έχει κατανοήσει ότι ισχύει και σήμερα η στρατηγική διαπίστωση των ισορροπιών στην περιοχή, δηλ. ότι “πόλεμος δεν γίνεται χωρίς την Αίγυπτο και η ειρήνη είναι ανέφικτη χωρίς τη Συρία”.
Έτσι η Ρωσία επιδίωξε να δημιουργήσει ρήγμα στο νοτιανατολικό σκέλος του ΝΑΤΟ και ανταποκρίθηκε στις φιλοδοξίες της Τουρκίας να ανεξαρτητοποιηθεί από τη Δύση μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα εναντίον του Προέδρου Ερντογάν στις 15 Ιουλίου 2016.
Από τον Καποδίστρια στον Λαβρόφ
Ο σημερινός αρμενο-ρωσικής καταγωγής Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας Σεργέι Λαβρόφ είναι ικανός και έμπειρος συντονιστής της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής που εκφράζει τα διαχρονικά ρωσικά συμφέροντα από την εποχή του Ιωάννη Καποδίστρια στον περίγυρό της.
Στην εποχή του 21ου αιώνα η μεγάλη αντιπαράθεση Μεγάλης Βρετανίας-Ρωσίας ανήκει πια στο παρελθόν, αφού η Pax Bretanica του 19ου αιώνα έχει εκλείψει προ πολλού καθώς αντικαταστάθηκε από την Pax Americana στον 20ό αιώνα και κάθε αναφορά στη βρετανική ισχύ στην Ευρώπη μετά το Brexit αποτελεί πλέον αναχρονισμό και δεν μπορεί να επηρεάσει το μέλλον της Ενωμένης Ευρώπης και τις σχέσεις της με τη Ρωσία. Επίσης η δραματική απόσυρση των Η.Π.Α. από τους πολέμους στη Μέση Ανατολή αφήνει τη Ρωσία ως βασικό παίχτη στην περιοχή.
Η περικύκλωση και ανάσχεση της Ρωσίας σήμερα δεν μπορεί να είναι πλέον εφικτή, αφού οι ενεργειακές και οικονομικές συμφωνίες της Ρωσίας με τη Γερμανία, την Τουρκία και την Κίνα, καθιστούν τη Ρωσία ως αναγκαστικό ενεργειακό εταίρο, γεγονός που μπορεί να φρενάρει τις όποιες τουρκικές φιλοδοξίες να αναθεωρήσει τη Συνθήκη της Λωζάννης στην τουρκο-συριακή μεθόριο, με μακροπρόθεσμες συνέπειες του κουρδικού ζητήματος σε βάρος της εδαφικής ακεραιότητας της Τουρκίας.
Σήμερα λοιπόν φαντάζει προφητικός ο λόγος του Γάλλου προέδρου Σαρλ Ντε Γκωλ, ότι η Ρωσία ως παραδοσιακή ευρωπαϊκή δύναμη είναι απαραίτητη σε μια μελλοντική ευρωπαϊκή ολοκλήρωση από τη Μάγχη έως τα Ουράλια.
Τα συμπεράσματα που πρέπει λοιπόν να εξαχθούν εδώ είναι ότι τα μεγάλα ελληνικά ζητήματα από την επανάσταση του 1821 συναντούν τον ανταγωνισμό των Μεγάλων Δυνάμεων στην περιοχή μας και ότι το ισοζύγιο των ελληνο-ρωσικών σχέσεων είναι θετικό υπέρ των ελληνικών συμφερόντων στην Ελλάδα και στο κυπριακό ζήτημα.
Η ρωσική εξωτερική πολιτική από τον Καποδίστρια έως τον Λαβρόφ είναι διαχρονική και ο σημερινός ηγέτης της Ρωσίας είναι συνεχιστής της ίδιας πολιτικής υπεράσπισης των ρωσικών συμφερόντων από το Συνέδριο της Βιέννης το 1815 έως σήμερα.
Αυτό το γεγονός δεν μπορεί να αγνοεί η ελληνική εξωτερική πολιτική και θα πρέπει να σχεδιάσει μια μακροχρόνια πολυδιάστατη πολιτική που θα εξισορροπεί τις ελληνο-αμερικανικές σχέσεις με τις ελληνο-ευρωπαϊκές και τις ελληνο-ρωσικές σχέσεις. Αυτό επιβάλλει η υπεράσπιση των ελληνικών εθνικών συμφερόντων και έτσι η Ελλάδα μπορεί να καταστεί εκείνη η δύναμη που θα προσφέρει σταθερότητα στα Βαλκάνια, το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.
*Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας - Εδρα Jean Monnet στην Ευρωπαϊκή Πολιτική Ολοκλήρωση και Εξωτερική Πολιτική
πηγήΟι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.