Ισραήλ και Κατάρ δεν ανήκουν σε διαφορετικά στρατόπεδα, ούτε είναι πλήρως αποκομμένα το ένα από το άλλο.
Γαβριήλ Χαρίτος
Ενόσω οι παρασκηνιακές διαβουλεύσεις για την τύχη των ομήρων της Χάμας βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη τα τελευταία 24ωρα, η σημερινή δήλωση του Καταρινού πρωθυπουργού, Μοχάμαντ μπιν Αμπντουλραχμάν μπιν Τζασίν Αλ-Θάνι, ότι «επίκειται διέξοδος για την επίλυση του ζητήματος των αιχμαλώτων στη Γάζα», αναδεικνύει μία νέα διάσταση του ανεπίσημου, πλην όμως υπαρκτού και πολυετούς, διαύλου επικοινωνίας μεταξύ Ντόχας και Ιερουσαλήμ.
Ανεξάρτητα από το εάν τελικά οι Ισραηλινοί αιχμάλωτοι που βρίσκονται στα χέρια της Χαμάς θα απελευθερωθούν ή όχι, είδηση από μόνη της αποτελεί η πρώτη δήλωση τόσο υψηλόβαθμου Καταρινού αξιωματούχου, που επιβεβαιώνει ότι Ισραήλ και Κατάρ δεν αποτελούν δύο χώρες που ανήκουν σε διαφορετικά στρατόπεδα, ούτε είναι παντελώς αποκομμένες η μία από την άλλη.
Όταν μάλιστα, το πρώτο ισραηλινό μέσο που αναμετέδωσε τη συγκεκριμένη δήλωση είναι ο ραδιοφωνικός στρατός του στρατού, γίνεται έυκολα αντιληπτό ότι το περιεχόμενό της εκτός από βάσιμο, ενέχει ποικίλες αναγνώσεις.
Το Κατάρ έχει καταφέρει, από την εποχή της «Αραβικής Άνοιξης» μέχρι σήμερα, να αποτελεί το σημείο επαφής όπου «όλοι μιλούν με όλους». Η Ντόχα ποτέ δεν διέκοψε τις επαφές της με την Τεχεράνη, το Ριάντ, την Ουάσιγκτον ή τη Μόσχα. Παράλληλα, καμία κυβέρνηση στον κόσμο (ούτε καν το Ισραήλ) δεν διανοήθηκε ποτέ να κατηγορήσει το Κατάρ ότι «υποθάλπει τη διεθνή τρομοκρατία», παρότι είναι τοις πάσι γνωστό ότι ο Ισμαήλ Χανίγια, επικεφαλής του πολιτικού σκέλους της Χαμάς (οργάνωση χαρακτηρισμένη επισήμως διεθνώς ως τρομοκρατική εδώ και δεκαετίες), είναι μόνιμα εγκατεστημένος στην καταρινή πρωτεύουσα. Παράλληλα, στο Κατάρ δεν φιλοξενούνται μόνο αμερικανικές δυνάμεις. Φιλοξενείται συγχρόνως και τουρκική στρατιωτική βάση, την πρώτη που συνέστησε η Τουρκία στον Περσικό Κόλπο. Όσο για το τηλεοπτικό δίκτυο Al Jazeera, ουσιαστικά έχει αναδειχθεί ως το πιο αποτελεσματικό εργαλείο μίας από τις πιο ολιγομελείς διπλωματικές υπηρεσίες παγκοσμίως, με προβολή ισχύος πολλαπλάσια της αναμενόμενης. Τέλος, οι οικονομικές του δυνατότητες έχουν τεθεί και εκείνες στην υπηρεσία του διπλωματικού του εκτοπίσματος, αποτελώντας ουσιαστικά το διαπραγματευτικό «καρότο» σε περιστάσεις που άλλες κυβερνήσεις απλώς «σηκώνουν τα χέρια ψηλά». Με την πάροδο των ετών και με το Κατάρ επανειλημμένα να «βγάζει μόνο του το φίδι από την τρύπα», θα μπορούσαμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι «ακόμα και εάν το Κατάρ δεν υπήρχε, κάποιος θα έπρεπε να το εφεύρει».
Εδώ και πάνω από δέκα χρόνια, τα ισραηλινά μέσα, κρατικά και ιδιωτικά, κάνουν λόγο για τον «Καταρινό διαπραγματευτή» που βρίσκεται σε συνεχή επικοινωνία με τα κέντρα αποφάσεων του Ισραήλ, της Χαμάς και της Ισλαμικής Τζιχάντ, κάθε φορά που σημειώνεται ακόμα ένας κύκλος στρατιωτικής αναμέτρησης στη Γάζα. Όπως προκύπτει από τα κατά καιρούς δημοσιεύματα, από το 2007 μέχρι σήμερα, δεν είναι απαραίτητο ότι ο «Καταρινός διαπραγματευτής» είναι μόνο ένα πρόσωπο. Η αποτελεσματικότητά του, ωστόσο, παράλληλα με την αποτελεσματικότητα των αντίστοιχων διαπραγματευτών της Αιγύπτου, θεωρείται από τους Ισραηλινούς εγγυημένη. Εξού και στο Ισραήλ, παρότι σαφώς υπονοείται πανταχόθεν ότι το Κατάρ θα έπρεπε να συγκαταλέγεται στο στρατόπεδο των «εχθρικών χωρών», κάτι τέτοιο ουδέποτε εκφράσθηκε ξεκάθαρα. Απόδειξη, η σημερινή δήλωση του Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας του Ισραήλ, Τσάχι Χανέγκμπι, ο οποίος χαιρέτισε τις καλές υπηρεσίες της καταρινής διπλωματίας κατά την τρέχουσα επείγουσα κατάσταση.
Με την υπογραφή των Συμφωνιών του Αβραάμ, το Κατάρ δήλωσε – μέσω του Al Jazeera φυσικά – ότι δεν προτίθεται να εξομαλύνει τις διπλωματικές του σχέσεις με το Ισραήλ και δεν θα ακολουθήσει το παράδειγμα των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (μόνιμου ισχυρού ανταγωνιστή σε επιχειρηματικό επίπεδο) ή του Μπαχρέιν (οι σχέσεις των δύο βασιλικών οίκων είναι διαταραγμένες εδώ και δεκαετίες, για λόγους που ανάγονται μεταξύ πολλών άλλων και στην αξιοποίηση όμορων θαλασσίων ζωνών). Ωστόσο, με αφορμή την πρόσφατη διοργάνωση του παγκοσμίου πρωταθλήματος ποδοσφαίρου – και χάρη στην (τεχνητή κατ’ άλλους) πίεση που άσκησε η FIFA στην κυβέρνηση της Ντόχας – εν τέλει το Ισραήλ, με ειδική συμφωνία κατάφερε να λειτουργήσει διπλωματική αποστολή στην καταρινή πρωτεύουσα, η οποία θα παρέμενε εκεί για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα που θα κάλυπτε την περίοδο διεξαγωγής των αγώνων, προκειμένου «να μπορέσουν και οι Ισραηλινοί φίλαθλοι να μεταβούν στη χώρα, γεγονός που ορίζεται από τους κανόνες του διεθνούς θεσμού που τους διοργάνωνε». Τέτοια sui generis απόφαση δεν είχε ιστορικό προηγούμενο. Ιστορικής σημασίας ήταν και η ειδική άδεια που δόθηκε από τις αρχές του Κατάρ να στηθεί ειδικό στούντιο της κρατικής ισραηλινής τηλεόρασης, απ’ όπου Ισραηλινοί αθλητικογράφοι σχολίαζαν απ’ ευθείας τις ποδοσφαιρικές αναμετρήσεις. Το ενδιαφέρον, ωστόσο, είναι ότι ουδείς μέχρι τώρα δεν γνωρίζει, όταν το πρωτάθλημα τελείωσε, εάν με αυτό έληξε στην πραγματικότητα και η θητεία της sui generis ισραηλινής διπλωματικής παρουσίας στο Κατάρ.
Εν τέλει, λίγη σημασία έχει εάν συνέβη κάτι τέτοιο ή όχι, αφού έχει ήδη γίνει γνωστό ότι κατά την τρέχουσα παρασκηνιακή διαπραγμάτευση για την απελευθέρωση των Ισραηλινών αιχμαλώτων στη Γάζα εμπλέκονται ο τέως αρχηγός της Μοσάντ, Γιόσι Κόεν, υπό την ιδιότητα του συμβούλου του Γκαλ Χιρς, επικεφαλής του επιτελείου για την απελευθέρωση των αιχμαλώτων και τον εντοπισμό των αγνοουμένων από τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου, ως επίσης και ο γενικός διευθυντής του ισραηλινού υπουργείου Εξωτερικών, Ρονέν Λέβι – πρόσωπα τα οποία ήδη από τον καιρό της πανδημίας (και ίσως ακόμα παλαιότερα) είχαν καλλιεργήσει τακτές επαφές με αντίστοιχους Καταρινούς παράγοντες.
Η σημερινή δήλωση του Καταρινού πρωθυπουργού αποτελεί ουσιαστικά την απόδειξη μίας «παράνομης σχέσης – κοινού μυστικού» για όλους. Η φύση του διαύλου επικοινωνίας Ισραήλ-Κατάρ βασίζεται στον ανεπίσημο χαρακτήρα του, γεγονός που του προσδίδει αποτελεσματικότητα, πράγμα που αποδεικνύεται εδώ και πάνω από δέκα χρόνια.
Ενόσω οι παρασκηνιακές διαβουλεύσεις για την τύχη των ομήρων της Χάμας βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη τα τελευταία 24ωρα, η σημερινή δήλωση του Καταρινού πρωθυπουργού, Μοχάμαντ μπιν Αμπντουλραχμάν μπιν Τζασίν Αλ-Θάνι, ότι «επίκειται διέξοδος για την επίλυση του ζητήματος των αιχμαλώτων στη Γάζα», αναδεικνύει μία νέα διάσταση του ανεπίσημου, πλην όμως υπαρκτού και πολυετούς, διαύλου επικοινωνίας μεταξύ Ντόχας και Ιερουσαλήμ.
Ανεξάρτητα από το εάν τελικά οι Ισραηλινοί αιχμάλωτοι που βρίσκονται στα χέρια της Χαμάς θα απελευθερωθούν ή όχι, είδηση από μόνη της αποτελεί η πρώτη δήλωση τόσο υψηλόβαθμου Καταρινού αξιωματούχου, που επιβεβαιώνει ότι Ισραήλ και Κατάρ δεν αποτελούν δύο χώρες που ανήκουν σε διαφορετικά στρατόπεδα, ούτε είναι παντελώς αποκομμένες η μία από την άλλη.
Όταν μάλιστα, το πρώτο ισραηλινό μέσο που αναμετέδωσε τη συγκεκριμένη δήλωση είναι ο ραδιοφωνικός στρατός του στρατού, γίνεται έυκολα αντιληπτό ότι το περιεχόμενό της εκτός από βάσιμο, ενέχει ποικίλες αναγνώσεις.
Το Κατάρ έχει καταφέρει, από την εποχή της «Αραβικής Άνοιξης» μέχρι σήμερα, να αποτελεί το σημείο επαφής όπου «όλοι μιλούν με όλους». Η Ντόχα ποτέ δεν διέκοψε τις επαφές της με την Τεχεράνη, το Ριάντ, την Ουάσιγκτον ή τη Μόσχα. Παράλληλα, καμία κυβέρνηση στον κόσμο (ούτε καν το Ισραήλ) δεν διανοήθηκε ποτέ να κατηγορήσει το Κατάρ ότι «υποθάλπει τη διεθνή τρομοκρατία», παρότι είναι τοις πάσι γνωστό ότι ο Ισμαήλ Χανίγια, επικεφαλής του πολιτικού σκέλους της Χαμάς (οργάνωση χαρακτηρισμένη επισήμως διεθνώς ως τρομοκρατική εδώ και δεκαετίες), είναι μόνιμα εγκατεστημένος στην καταρινή πρωτεύουσα. Παράλληλα, στο Κατάρ δεν φιλοξενούνται μόνο αμερικανικές δυνάμεις. Φιλοξενείται συγχρόνως και τουρκική στρατιωτική βάση, την πρώτη που συνέστησε η Τουρκία στον Περσικό Κόλπο. Όσο για το τηλεοπτικό δίκτυο Al Jazeera, ουσιαστικά έχει αναδειχθεί ως το πιο αποτελεσματικό εργαλείο μίας από τις πιο ολιγομελείς διπλωματικές υπηρεσίες παγκοσμίως, με προβολή ισχύος πολλαπλάσια της αναμενόμενης. Τέλος, οι οικονομικές του δυνατότητες έχουν τεθεί και εκείνες στην υπηρεσία του διπλωματικού του εκτοπίσματος, αποτελώντας ουσιαστικά το διαπραγματευτικό «καρότο» σε περιστάσεις που άλλες κυβερνήσεις απλώς «σηκώνουν τα χέρια ψηλά». Με την πάροδο των ετών και με το Κατάρ επανειλημμένα να «βγάζει μόνο του το φίδι από την τρύπα», θα μπορούσαμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι «ακόμα και εάν το Κατάρ δεν υπήρχε, κάποιος θα έπρεπε να το εφεύρει».
Εδώ και πάνω από δέκα χρόνια, τα ισραηλινά μέσα, κρατικά και ιδιωτικά, κάνουν λόγο για τον «Καταρινό διαπραγματευτή» που βρίσκεται σε συνεχή επικοινωνία με τα κέντρα αποφάσεων του Ισραήλ, της Χαμάς και της Ισλαμικής Τζιχάντ, κάθε φορά που σημειώνεται ακόμα ένας κύκλος στρατιωτικής αναμέτρησης στη Γάζα. Όπως προκύπτει από τα κατά καιρούς δημοσιεύματα, από το 2007 μέχρι σήμερα, δεν είναι απαραίτητο ότι ο «Καταρινός διαπραγματευτής» είναι μόνο ένα πρόσωπο. Η αποτελεσματικότητά του, ωστόσο, παράλληλα με την αποτελεσματικότητα των αντίστοιχων διαπραγματευτών της Αιγύπτου, θεωρείται από τους Ισραηλινούς εγγυημένη. Εξού και στο Ισραήλ, παρότι σαφώς υπονοείται πανταχόθεν ότι το Κατάρ θα έπρεπε να συγκαταλέγεται στο στρατόπεδο των «εχθρικών χωρών», κάτι τέτοιο ουδέποτε εκφράσθηκε ξεκάθαρα. Απόδειξη, η σημερινή δήλωση του Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας του Ισραήλ, Τσάχι Χανέγκμπι, ο οποίος χαιρέτισε τις καλές υπηρεσίες της καταρινής διπλωματίας κατά την τρέχουσα επείγουσα κατάσταση.
Με την υπογραφή των Συμφωνιών του Αβραάμ, το Κατάρ δήλωσε – μέσω του Al Jazeera φυσικά – ότι δεν προτίθεται να εξομαλύνει τις διπλωματικές του σχέσεις με το Ισραήλ και δεν θα ακολουθήσει το παράδειγμα των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (μόνιμου ισχυρού ανταγωνιστή σε επιχειρηματικό επίπεδο) ή του Μπαχρέιν (οι σχέσεις των δύο βασιλικών οίκων είναι διαταραγμένες εδώ και δεκαετίες, για λόγους που ανάγονται μεταξύ πολλών άλλων και στην αξιοποίηση όμορων θαλασσίων ζωνών). Ωστόσο, με αφορμή την πρόσφατη διοργάνωση του παγκοσμίου πρωταθλήματος ποδοσφαίρου – και χάρη στην (τεχνητή κατ’ άλλους) πίεση που άσκησε η FIFA στην κυβέρνηση της Ντόχας – εν τέλει το Ισραήλ, με ειδική συμφωνία κατάφερε να λειτουργήσει διπλωματική αποστολή στην καταρινή πρωτεύουσα, η οποία θα παρέμενε εκεί για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα που θα κάλυπτε την περίοδο διεξαγωγής των αγώνων, προκειμένου «να μπορέσουν και οι Ισραηλινοί φίλαθλοι να μεταβούν στη χώρα, γεγονός που ορίζεται από τους κανόνες του διεθνούς θεσμού που τους διοργάνωνε». Τέτοια sui generis απόφαση δεν είχε ιστορικό προηγούμενο. Ιστορικής σημασίας ήταν και η ειδική άδεια που δόθηκε από τις αρχές του Κατάρ να στηθεί ειδικό στούντιο της κρατικής ισραηλινής τηλεόρασης, απ’ όπου Ισραηλινοί αθλητικογράφοι σχολίαζαν απ’ ευθείας τις ποδοσφαιρικές αναμετρήσεις. Το ενδιαφέρον, ωστόσο, είναι ότι ουδείς μέχρι τώρα δεν γνωρίζει, όταν το πρωτάθλημα τελείωσε, εάν με αυτό έληξε στην πραγματικότητα και η θητεία της sui generis ισραηλινής διπλωματικής παρουσίας στο Κατάρ.
Εν τέλει, λίγη σημασία έχει εάν συνέβη κάτι τέτοιο ή όχι, αφού έχει ήδη γίνει γνωστό ότι κατά την τρέχουσα παρασκηνιακή διαπραγμάτευση για την απελευθέρωση των Ισραηλινών αιχμαλώτων στη Γάζα εμπλέκονται ο τέως αρχηγός της Μοσάντ, Γιόσι Κόεν, υπό την ιδιότητα του συμβούλου του Γκαλ Χιρς, επικεφαλής του επιτελείου για την απελευθέρωση των αιχμαλώτων και τον εντοπισμό των αγνοουμένων από τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου, ως επίσης και ο γενικός διευθυντής του ισραηλινού υπουργείου Εξωτερικών, Ρονέν Λέβι – πρόσωπα τα οποία ήδη από τον καιρό της πανδημίας (και ίσως ακόμα παλαιότερα) είχαν καλλιεργήσει τακτές επαφές με αντίστοιχους Καταρινούς παράγοντες.
Η σημερινή δήλωση του Καταρινού πρωθυπουργού αποτελεί ουσιαστικά την απόδειξη μίας «παράνομης σχέσης – κοινού μυστικού» για όλους. Η φύση του διαύλου επικοινωνίας Ισραήλ-Κατάρ βασίζεται στον ανεπίσημο χαρακτήρα του, γεγονός που του προσδίδει αποτελεσματικότητα, πράγμα που αποδεικνύεται εδώ και πάνω από δέκα χρόνια.
Δημοσίευση σχολίου