Περιμένοντας πού θα «γείρει η πλάστιγγα»

Η κατάσταση στη Λιβύη παίρνει επικίνδυνες διαστάσεις και είναι αδύνατον αυτή τη στιγμή να διακρίνει κανείς τις μακροπρόθεσμες συνέπειες από τις σημερινές εξελίξεις, στον περίγυρο της χώρας, αλλά και ευρύτερα στον αραβικό κόσμο. «Δεν είμαστε καν σε θέση να πούμε «το μη χείρον βέλτιστον», γιατί δεν μπορούμε να διακρίνουμε μεταξύ των δύο», παρατηρήθηκε χαρακτηριστικά, προ ημερών, από εμπειρογνώμονα της περιοχής, σε συζήτηση σε ένα από τα Κέντρα Σκέψης (Think Tanks) στην Ουάσιγκτον, σε ένδειξη της κρατούσας εκεί σοβαρής ρευστότητας.

Είναι προφανές πως όλοι περιμένουν να δουν προς τα πού θα γείρει η πλάστιγγα, χωρίς να ξέρουν απαραίτητα τι αυτό μπορεί να σημαίνει, στη μία ή στην άλλη περίπτωση. Οπως ελέχθη, όπου και αν γείρει η πλάστιγγα είναι άγνωστο αυτή τη στιγμή ποιος θα είναι ο κερδισμένος, γιατί λόγω αδυναμίας ή ανυπαρξίας δομών στη χώρα δεν υπάρχουν οργανωμένα συμφέροντα που θα ωφεληθούν άμεσα από τις εξελίξεις.
Ετσι γεννώνται πολλά ερωτηματικά για το τι θα σημάνει ενδεχόμενη πτώση του Καντάφι με ή χωρίς ταυτόχρονη καθεστωτική αλλαγή, και αν, εντέλει, θα υπάρξει πλήρης κατάρρευση της χώρας, με διαμελισμό εις τα εξ ων συνετέθη, μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Λιβύης. Σε εκάστη περίπτωση το βέβαιο είναι ότι οι επιπτώσεις θα διαφέρουν, με τη γειτνιάζουσα περιοχή να είναι ο πιο άμεσος παραλήπτης του αντίκτυπου των εξελίξεων -ιδιαίτερα η Νότια Ευρώπη, που θα πρέπει να 'ναι έτοιμη για μεταναστευτικά κύματα.
Η διάρκεια της σύρραξης
Ο προβληματισμός, πάντως, όπως φάνηκε από αυτή αλλά και άλλες παρόμοιου περιεχομένου συζητήσεις στην αμερικανική πρωτεύουσα, έχει να κάνει λιγότερο με το αν η χώρα οδηγείται σε εμφύλια σύρραξη, γιατί αυτή θεωρείται δεδομένη, αλλά πολύ περισσότερο με το αν η εμφύλια σύρραξη θα είναι μακράς ή μικρής διάρκειας. Οι συγκλίνουσες εκτιμήσεις τείνουν να υποστηρίξουν τη δεύτερη εκδοχή επί τη βάσει των σημερινών επιτόπιων δεδομένων και τής, ως επί το πλείστον, σκόρπιας πληροφόρησης που έρχεται από τη Λιβύη.
Απλή ανάγνωση των δηλώσεων πατρός και υιού Καντάφι, τις τελευταίες ημέρες, αναδεικνύουν ένα πράγμα τουλάχιστον: πως αυτός δεν προτίθεται να παραιτηθεί και αν κρίνει κανείς από το γεγονός ότι σε παρόμοιες, αντίξοες γι' αυτόν, συνθήκες στο παρελθόν κατάφερε να επικρατήσει των αντιπάλων του, αυτό εγγυάται ότι και στην παρούσα συγκυρία θα πολεμήσει μέχρι τέλους για να παραμείνει στην εξουσία.
Στην Ουάσιγκτον, εν τω μεταξύ, μιλούν για τη Λιβύη σαν να είναι αυτή ήδη διαιρεμένη στα δύο, με βάση την εδαφική της μορφολογία, που χωρίζει τη χώρα σε Ανατολική και Δυτική Λιβύη, αλλά και τα πληθυσμιακά στερεότυπα της κάθε περιοχής, εκάστη εκ των οποίων έχει διαφορετική ιστορική, πολιτισμική και οικονομική βάση.
«Περί ποίας Λιβύης θα πρέπει πλέον να μιλάμε, της Ανατολικής ή της Δυτικής;» αναρωτήθηκε συνδαιτυμόνας του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων, στην Ουάσιγκτον, «και τι μπορεί να σημαίνουν όλα αυτά για τη Δύση;», πρόσθεσε με περισσό προβληματισμό, γνωρίζοντας βέβαια ότι δεν μπορεί να περιμένει εμπεριστατωμένη απάντηση, λόγω της αβεβαιότητας των εξελίξεων.
Η «ροή» πετρελαίου
Μια από τις άμεσες επιπτώσεις -κατ' εξοχήν στην Ευρώπη- είναι πως σίγουρα θα υπάρξει σοβαρή διακοπή της ροής των εξαγωγών πετρελαίου και αερίου από τη Λιβύη, και αυτό έχει ήδη αρχίσει. Πολλοί πιστεύουν, εν τω μεταξύ, πως ενδεχομένως να υπάρξουν και τρομοκρατικά χτυπήματα κατά των ενεργειακών υποδομών και, εξ αυτών, οι πλέον καχύποπτοι, δεν αποκλείουν τέτοιες ενέργειες να γίνουν από τον ίδιο τον Καντάφι ως μέτρο αντιπερισπασμού στην προσπάθειά του να κρατηθεί στην εξουσία και ως προειδοποίηση έναντι των Δυτικών να πάψουν να τον πιέζουν.
Αλλά πέρα και πάνω από αυτά τα ενδεχόμενα υπονόμευσης, εκείνο που επισημαίνεται είναι πως με την εκ των πραγμάτων έξοδο των εταιρειών πετρελαίου από τη Λιβύη, και κυρίως των Ιταλών, των οποίων η αποχώρηση έχει ήδη αρχίσει, οι ίδιοι οι Λίβυοι δεν έχουν την τεχνογνωσία να κρατήσουν τις κάνουλες επί μακρόν ανοικτές.
Αν σ' αυτό προστεθούν και οι γεωφυσικές δυσκολίες, που έχουν να κάνουν με το γεγονός ότι το λιβυκό πετρέλαιο βγαίνει σε διάφορα σημεία της χώρας -είναι σχεδόν μοιρασμένο μεταξύ ανατολής και δύσης- τότε συμπεραίνεται πως αυτό μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην εσωτερική σύρραξη και να συμβάλει στην επιμήκυνση του επερχόμενου εμφυλίου, με πολύπλευρες μακροχρόνιες συνέπειες.
Το ισλαμικό στοιχείο
Εν τω μεταξύ, το συγκεντρωμένο στην Ανατολική Λιβύη ισλαμικό στοιχείο σίγουρα θα επιχειρήσει να ισχυροποιήσει τη θέση του (Λιβυκό Ισλαμικό Μαχητικό Γκρουπ - LIFG), να επαναδραστηριοποιηθεί, όπως έγινε τη 10ετία του '90, και να πάρει τα όπλα για την ανατροπή του καθεστώτος.
Οι φόβοι, βέβαια, στην Ουάσιγκτον για ενδεχόμενο ραντικαλισμό των Λίβυων ισλαμιστών δεν εκλείπουν, γιατί στις τάξεις τους υπάρχουν, λίγα έστω, στοιχεία ενταγμένα στην Αλ-Κάιντα, με παρελθούσα δράση κατά των Αμερικανών. Ετσι, και παρά το γεγονός ότι η Αλ Κάιντα φέρεται να μην έχει ισχυρές προσβάσεις εκεί, δεν παραβλέπεται πως από μια μικρή «μαγιά» μπορούν να ξεκινήσουν τα πάντα. Ιδιαίτερα αν η Λιβύη βρεθεί σύντομα σε περίοδο παρατεταμένου χάους, ανεξαρτήτως της παρουσίας Καντάφι.
Ελευθεροτυπία