ΛΥΓΕΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ
Ο θάνατος του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε αναπόφευκτα μας έστειλε μία δεκαετία πίσω, όταν η Ελλάδα ήδη βυθισμένη στην κρίση, υφίστατο την καταστροφική “θεραπεία” των Μνημονίων. Ήταν η περίοδος που ίσχυε απολύτως το “ξεχάστε την ευρωπαϊκή Γερμανία, προσγειωθείτε στη γερμανική Ευρώπη”! Ο τότε Γερμανός υπουργός Οικονομικών και αναμφισβήτητο αφεντικό του Eurogroup καθόριζε με αυτοκρατορικό τρόπο την οικονομική πολιτική της Ευρωζώνης, με τους άλλους Ευρωπαίους ομολόγους του να ακολουθούν τις οδηγίες του πειθήνια.
Κι όμως, το ευρωπαϊκό ενοποιητικό εγχείρημα οικοδομήθηκε στη βάση της ισοτιμίας κάθε κράτους-μέλους, ανεξαρτήτως μεγέθους και ισχύος. Αυτή η αρχή ήταν, άλλωστε, που το κατέστησε ελκυστικό. Ο γαλλογερμανικός άξονας λειτουργούσε σαν ατμομηχανή, αλλά οι σύνοδοι κορυφής ήταν πάντα πεδία σκληρής εποικοδομητικής διαπραγμάτευσης. Προφανώς, ποτέ η Γερμανία δεν μετρούσε το ίδιο με τη Μάλτα, αλλά υπήρχε χώρος για τα συμφέροντα ακόμα και του πιο μικρού εταίρου.
Κι αυτό ήταν που στο πολιτικό επίπεδο ενίσχυε τον συνεκτικό δεσμό και την ελκτική δύναμη. Η εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ, μάλιστα, θεσμοθετήθηκε για να συμβολίσει ακριβώς τη θεμελιακή αρχή της ισοτιμίας, η οποία σήμερα ειδικά μετά την διεθνή οικονομική κρίση του 2008 έχει καταντήσει κέλυφος, όπως κέλυφος έχει αποδειχθεί και η περιβόητη σύγκλιση των οικονομιών.
Σταδιακά, η Ευρώπη απέκτησε “αφεντικό” και οι χώρες-μέλη ιεραρχήθηκαν με ορισμένες απ’ αυτές, όπως η Ελλάδα εκείνα τα χρόνια, να έχουν μετατραπεί σε άτυπες μεταμοντέρνες αποικίες του ευρωιερατείου. Καταλύτης για να εκδηλωθούν οι υφέρπουσες ηγεμονιστικές τάσεις του Βερολίνου και για να μεταλλαχθεί η ΕΕ ήταν –όπως προανέφερα– η οικονομική κρίση. Αντί για ευρωπαϊκή Γερμανία που ήθελαν οι ΗΠΑ, η Βρετανία και η Γαλλία, αλλά και η προηγούμενη γενιά Γερμανών πολιτικών που βίωσε τον απόηχο του ναζισμού, διολισθήσαμε στη γερμανική Ευρώπη.
Αυτό δεν θα είχε καταστεί δυνατόν εάν η πολιτική του Βερολίνου για επιβολή της μονοδιάστατης λιτότητας στην ευρωπαϊκή περιφέρεια δεν συνέπλεε –μέχρι την εκδήλωση της πανδημίας– με τα συμφέροντα της ευρωπαϊκής ολιγαρχίας του χρήματος. Εάν για τις υπόλοιπες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου η πολιτική του ευρωιερατείου, στους κόλπους του οποίου ο γερμανικός παράγοντας κατέχει δεσπόζουσα θέση, προκαλούσε σκληρή δοκιμασία, στην Ελλάδα των Μνημονίων και των μεταμνημονιακών δεσμεύσεων προκαλούσε καταστροφή.
Ο θάνατος του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε αναπόφευκτα μας έστειλε μία δεκαετία πίσω, όταν η Ελλάδα ήδη βυθισμένη στην κρίση, υφίστατο την καταστροφική “θεραπεία” των Μνημονίων. Ήταν η περίοδος που ίσχυε απολύτως το “ξεχάστε την ευρωπαϊκή Γερμανία, προσγειωθείτε στη γερμανική Ευρώπη”! Ο τότε Γερμανός υπουργός Οικονομικών και αναμφισβήτητο αφεντικό του Eurogroup καθόριζε με αυτοκρατορικό τρόπο την οικονομική πολιτική της Ευρωζώνης, με τους άλλους Ευρωπαίους ομολόγους του να ακολουθούν τις οδηγίες του πειθήνια.
Κι όμως, το ευρωπαϊκό ενοποιητικό εγχείρημα οικοδομήθηκε στη βάση της ισοτιμίας κάθε κράτους-μέλους, ανεξαρτήτως μεγέθους και ισχύος. Αυτή η αρχή ήταν, άλλωστε, που το κατέστησε ελκυστικό. Ο γαλλογερμανικός άξονας λειτουργούσε σαν ατμομηχανή, αλλά οι σύνοδοι κορυφής ήταν πάντα πεδία σκληρής εποικοδομητικής διαπραγμάτευσης. Προφανώς, ποτέ η Γερμανία δεν μετρούσε το ίδιο με τη Μάλτα, αλλά υπήρχε χώρος για τα συμφέροντα ακόμα και του πιο μικρού εταίρου.
Κι αυτό ήταν που στο πολιτικό επίπεδο ενίσχυε τον συνεκτικό δεσμό και την ελκτική δύναμη. Η εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ, μάλιστα, θεσμοθετήθηκε για να συμβολίσει ακριβώς τη θεμελιακή αρχή της ισοτιμίας, η οποία σήμερα ειδικά μετά την διεθνή οικονομική κρίση του 2008 έχει καταντήσει κέλυφος, όπως κέλυφος έχει αποδειχθεί και η περιβόητη σύγκλιση των οικονομιών.
Σταδιακά, η Ευρώπη απέκτησε “αφεντικό” και οι χώρες-μέλη ιεραρχήθηκαν με ορισμένες απ’ αυτές, όπως η Ελλάδα εκείνα τα χρόνια, να έχουν μετατραπεί σε άτυπες μεταμοντέρνες αποικίες του ευρωιερατείου. Καταλύτης για να εκδηλωθούν οι υφέρπουσες ηγεμονιστικές τάσεις του Βερολίνου και για να μεταλλαχθεί η ΕΕ ήταν –όπως προανέφερα– η οικονομική κρίση. Αντί για ευρωπαϊκή Γερμανία που ήθελαν οι ΗΠΑ, η Βρετανία και η Γαλλία, αλλά και η προηγούμενη γενιά Γερμανών πολιτικών που βίωσε τον απόηχο του ναζισμού, διολισθήσαμε στη γερμανική Ευρώπη.
Αυτό δεν θα είχε καταστεί δυνατόν εάν η πολιτική του Βερολίνου για επιβολή της μονοδιάστατης λιτότητας στην ευρωπαϊκή περιφέρεια δεν συνέπλεε –μέχρι την εκδήλωση της πανδημίας– με τα συμφέροντα της ευρωπαϊκής ολιγαρχίας του χρήματος. Εάν για τις υπόλοιπες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου η πολιτική του ευρωιερατείου, στους κόλπους του οποίου ο γερμανικός παράγοντας κατέχει δεσπόζουσα θέση, προκαλούσε σκληρή δοκιμασία, στην Ελλάδα των Μνημονίων και των μεταμνημονιακών δεσμεύσεων προκαλούσε καταστροφή.
Οικονομικός εθνικισμός και γερμανική Ευρώπη
Η γενιά των Γερμανών πολιτικών μετά τον Σμιτ υιοθέτησε σταδιακά και ατύπως ως άξονα πολιτικής τον οικονομικό εθνικισμό. Κατά μία έννοια, η Μέρκελ λειτούργησε σαν γέφυρα για τη μετάβαση από την ευρωπαϊκή Γερμανία στη γερμανική Ευρώπη, αν και το έδαφος το είχαν στρώσει οι κυβερνήσεις Κολ και Σρέντερ. Στο επίπεδο της ρητορικής, πάντως, η καγκελάριος ήταν ευρωπαΐστρια, αλλά στην πράξη ήταν μία πιο μετριοπαθής και πιο ευέλικτη εκδοχή του Σόιμπλε, εμβληματικού εκπροσώπου του γερμανικού οικονομικού εθνικισμού.
Μπορεί η “κοινοτική αλληλεγγύη” να είναι ένας αγαπημένος όρος στην ΕΕ, αλλά στην πράξη επανειλημμένως έχει αποδειχθεί “άδειο πουκάμισο”. Το διαπιστώσαμε στην ελληνική κρίση το 2010 και στη συνέχεια στην κρίση του ευρώ. Με άλλα λόγια, οι πράξεις του κατέστησαν το δίδυμο Μέρκελ-Σόιμπλε –ως εκπρόσωπο των γερμανικών αρχουσών ελίτ– υπονομευτή του ευρωπαϊκού ενοποιητικού εγχειρήματος, έστω κι αν αυτοπροβαλλόταν σαν το αντίθετο.
Οι Ελεύθεροι Δημοκράτες τουλάχιστον είναι πιο ειλικρινείς. Αποκλείουν την καθ’ οιοδήποτε τρόπο μεταφορά πόρων από τη Γερμανία στην Ευρωζώνη, όπως, άλλωστε, το αποκλείει ανομολόγητα σχεδόν συνολικά το γερμανικό πολιτικό σύστημα. Εξ ου και η κατηγορηματική άρνηση στην έκδοση κορονοομολόγου. Απλώς, το υποτίθεται κεντρώο αυτό κόμμα πήγε πιο μακριά προς αυτή την κατεύθυνση και ανταμείφθηκε εκλογικά γι’ αυτό, με αποτέλεσμα να συμμετέχει στην σημερινή κυβέρνηση υπό τον σοσιαλδημοκράτη Σολτς.
Οι Ελεύθεροι Δημοκράτες αξίζουν την προσοχή μας, επειδή ενώ δηλώνουν ευρωπαϊστές –όπως και οι Μέρκελ-Σόιμπλε– δεν κρύβουν πως θέλουν μία Ευρώπη κομμένη και ραμμένη στα γερμανικά μέτρα. Υποστηρίζουν φωναχτά και χωρίς “ναι μεν αλλά” αυτά που προωθούν με προσχήματα και τακτικισμούς Χριστιανοδημοκράτες και Σοσιαλδημοκράτες, προκειμένου να τηρούν κάποιες ισορροπίες για να περνάνε την πολιτική τους στην ΕΕ. Όπως χθες η Μέρκελ, έτσι και σήμερα ο Σολτς θέλει μία Ευρώπη που να υπηρετεί τον γερμανικό οικονομικό εθνικισμό, αλλά φροντίζει να αμβλύνει τις ενδοευρωπαϊκές αντιδράσεις.
Ο Σόιμπλε και η ιδεολογική μετάλλαξη
Εδώ και πολλά χρόνια έχει συντελεστεί μία ιδεολογική μετάλλαξη στους κόλπους της γερμανικής κοινωνίας. Ο οικονομικός εθνικισμός δεν είναι κάποιο επιδερμικό πολιτικό ρεύμα ή μία συγκυριακή σκλήρυνση. Όταν ο κόμπος φθάνει στο χτένι, το ευρωπαϊκό προσωπείο του Βερολίνου πέφτει, για όσους τουλάχιστον θέλουν να δουν. Η Γερμανία έχει την υψηλότερη συμβολή στον κοινοτικό προϋπολογισμό, υπερδιπλάσια της γαλλικής. Από την άλλη πλευρά, όμως, για δεκαετίες αποκομίζει πολλαπλάσια οφέλη και εμπορικά και χρηματοπιστωτικά. Η Γερμανία τοποθετούσε εντός της ΕΕ το ένα τέταρτο περίπου του ΑΕΠ της (η Γαλλία μόλις το ένα όγδοο του δικού της) και αντλούσε από την ΕΕ το 50% του εξωτερικού εμπορικού πλεονάσματός της.
Επίσης, λόγω της ανασφάλειας που επικρατούσε στα χρόνια της κρίσης, υπήρχε μεγάλη ροή ευρωπαϊκών κεφαλαίων στη Γερμανία, γεγονός που είχε καταστήσει αρνητικά τα επιτόκια, δηλαδή το κόστος του χρήματος που δανειζόταν το γερμανικό δημόσιο και όχι μόνο. Με άλλα λόγια, έχει αποδειχθεί κατά τρόπο αναμφισβήτητο ποιος ήταν ο μεγάλος κερδισμένος και ποιοι οι –περισσότερο ή λιγότεροι– χαμένοι από την υιοθέτηση του ευρώ.
Γι’ αυτό η Μέρκελ απέφευγε να τραβήξει το σκοινί μέχρι να σπάσει, προωθώντας ευνοϊκούς για τη Γερμανία συμβιβασμούς. Το Βερολίνο τα κατάφερνε, επειδή γνώριζε αφενός πως οι κυβερνήσεις του ευρωπαϊκού Νότου φοβούνταν περισσότερο από το ίδιο μήπως σπάσει το σκοινί, αφετέρου πως ο παράγοντας-κλειδί Γαλλία, όταν απειλείτο ρήξη, αναζητούσε συμβιβασμό, με αποτέλεσμα να σπάει το όχι και τόσο αρραγές μέτωπο των Νοτίων.
Η εκδίκηση της Ιστορίας
Είναι πολλά-πολλά χρόνια τώρα που η μεταπολεμική Γερμανία αποτελεί παρελθόν. Η ενοποίηση ήταν η αφετηρία για τη μετάβαση από την Γερμανία, που ντρεπόταν για τα ναζιστικά εγκλήματα και έθετε όρια στον εαυτό της, στον κλιμακούμενο οικονομικό εθνικισμό και πολιτικό ηγεμονισμό. Η μετάβαση αυτή έγινε σταδιακά και διακριτικά για να μην αναζωπυρώσει μνήμες και προκαλέσει αντιδράσεις.
Επί των κυβερνήσεων Μέρκελ –και με οικονομική αιχμή τον Σόιμπλε– η Γερμανία εκδήλωσε τον ηγεμονισμό της, αλλά –όπως προανέφερα– κατά τρόπο που να τηρεί στοιχειωδώς τα προσχήματα. Ήταν ξεκάθαρο, όμως, πως είχαμε φύγει από την περίοδο της ευρωπαϊκής Γερμανίας και είχαμε για τα καλά εισέλθει στην περίοδο της γερμανικής Ευρώπης. Το γεγονός ότι αυτή η διολίσθηση επηρέαζε την επιβίωση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος είχε αρχίσει να γίνεται σαφές από τη μία μέχρι την άλλη άκρη της Γηραιάς Ηπείρου.
Η κρίση του ευρώ τα προηγούμενα χρόνια προκάλεσε έναν αντιγερμανικό άνεμο στον ευρωπαϊκό Νότο, αλλά η πανδημία απογύμνωσε το Βερολίνο και τους ακολούθους του από δικαιολογίες, με αποτέλεσμα αυτός ο άνεμος να μετατραπεί σε πολιτική οργή. Το είδαμε χαρακτηριστικά στην Ιταλία και στην Ισπανία, όπου οι βαριά πληττόμενοι από την πανδημία πολίτες αναρωτιούνταν εάν είχε λόγο ύπαρξης η ΕΕ.
Το ρήγμα βάθαινε και εκ των πραγμάτων συνδυαζόταν με το γεγονός ότι στην ανατολική Ευρώπη έπνεε άνεμος εναντίον των Βρυξελλών, που ωθούσε σε εθνική περιχαράκωση. Αλλά ακόμα και στην ίδια τη Γαλλία γίνονταν δεύτερες σκέψεις για την προσκόλληση στο άρμα του Βερολίνου. Αναλόγως με το τι κάθε φορά τους συνέφερε, οι Γερμανοί άλλοτε κρύβονταν πίσω από την ΕΕ και άλλοτε δρουσαν μονομερώς, ή με επιλεκτικές συμμαχίες.
Και τότε προέκυψε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία που άλλαξε άρδην το σκηνικό. Σύσσωμη η ΕΕ στοιχήθηκε πίσω από τις ΗΠΑ, επιβάλλοντας αλλεπάλληλα πακέτα κυρώσεων στη Μόσχα. Μπορεί αυτές οι κυρώσεις να μην διέλυσαν τη ρωσική οικονομία, όπως προεξοφλούσαν επιπολαίως στη Δύση, αλλά γονάτισαν τη γερμανική οικονομία! Χωρίς τη φθηνή ρωσική ενέργεια, η πανίσχυρη γερμανική βιομηχανία άρχισε να αγκομαχάει κι όλα δείχνουν πως αυτή η κρίση δεν είναι περιστασιακή. Δεν αποκλείεται ο Σόιμπλε να μην άντεξε την “πτώση”! Η ειρωνεία της Ιστορίας είναι ότι τα γεγονότα το έφεραν έτσι που οι Αμερικανοί πήραν εκδίκηση για λογαριασμό του ευρωπαϊκού Νότου και ειδικά της Ελλάδας!
Δημοσίευση σχολίου