Νίκος Μελέτης
Προβληματισμό προκαλεί στην Αθήνα η αλλαγή των συσχετισμών που επιχειρεί να επιτύχει η Τουρκία με τη νέα τακτική, της κατά μέτωπο επίθεσης... φιλίας σε όλους τους γείτονες (εκτός Ελλάδας και Κύπρου) και σε περιφερειακές δυνάμεις με τις οποίες είχε, μέχρι τώρα, σχέσεις εχθρικές και αντιπαλότητας.
Παρά τις διαβεβαιώσεις από τα ΗΑΕ αλλά και το Ισραήλ, ότι η αποκατάσταση των σχέσεων με την Τουρκία δεν ανατρέπουν τη στρατηγική σχέση με την Ελλάδα και παρά την πεποίθηση ότι ο Αιγύπτιος πρόεδρος, Αλ Σισι, θα τιμήσει μέχρι τέλους τη σχέση φιλίας και στρατηγικής συνεργασίας με την Ελλάδα, είναι προφανές ότι οι κινήσεις της Τουρκίας προκαλούν την εγρήγορση αλλά και την ανησυχία της Αθήνας.
Η εικόνα της ευρύτερης περιοχής με ομαλοποιημένες τις σχέσεις όλων των χωρών, με μοναδική «μαύρη κηλίδα» την ένταση στις σχέσεις Τουρκίας με Ελλάδα και Κύπρο, αναπόφευκτα θα δημιουργεί στρεβλές εντυπώσεις και θα στρέψει την πίεση στο τρίγωνο αυτό για επιβολή λύσεων, ενώ θα καθιστά ακόμη δυσκολότερη την ανάδειξη των πραγματικών διαστάσεων των διαφορών με την Τουρκία.
Γιατί οι εντάσεις στις σχέσεις της Τουρκίας με το Ισραήλ, την Αίγυπτο, τα ΗΑΕ δεν έχουν το βασικό στοιχείο των ελληνοτουρκικών αλλά και του Κυπριακού. Δηλαδή της ευθείας αμφισβήτησης και διεκδίκησης κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων.
Η επίσκεψη του προέδρου του Ισραήλ, Ι. Χέρτζογκ, στην Άγκυρα, η οποία έχει ανακοινωθεί από τον Τ. Ερντογάν χωρίς να έχει επιβεβαιωθεί επίσημα από το Ισραήλ, είναι σημαντική όχι μόνο γιατί είναι η πρώτη σε αυτό το επίπεδο εδώ και αρκετά χρόνια, αλλά κυρίως γιατί θα ανοίξει υπό προϋποθέσεις την ευκαιρία για αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων των δυο χωρών με την επιστροφή των δυο πρεσβευτών στις θέσεις τους. Έτσι θα αποκατασταθεί ο επίσημος δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ των δυο χωρών και θα απενοχοποιηθεί και η οικονομική - εμπορική συνεργασία, η οποία συνεχίζονταν όλο το προηγούμενο διάστημα, παρά τις δυσκολίες στις πολιτικές σχέσεις των δυο πλευρών.
Η πιθανή (σύμφωνα και πάλι με δήλωση του ίδιου του κ. Ερντογάν) επίσκεψη του Τούρκου ηγέτη στα ΗΑΕ θα είναι επίσης εξαιρετικής σημασίας καθώς σημαίνει και σε συμβολικό επίπεδο την πλήρη αποκατάσταση των σχέσεων των δυο χωρών και θα ανοίξει τον δρόμο για ακόμη μεγαλύτερες επενδύσεις των Εμιράτων στην Τουρκία. Τα ΗΑΕ είναι αυτά που φλερτάρουν περισσότερο με την Άγκυρα καθώς θεωρούν ότι έχουν να κερδίσουν σε ό,τι αφορά την ασφάλεια τους, από μια καλή σχέση με την Τουρκία, εφόσον βεβαίως χαλιναγωγήσει ο κ. Ερντογάν την επεκτατική πολιτική που ασκεί και τον ηγεμονικό ρόλο που διεκδικεί όλο το προηγούμενο διάστημα.
Όσο εντείνεται η πίεση του Ιράν στην περιοχή του Κόλπου, όπου τώρα στοχοποιείται ευθέως από τους Χούτι της Υεμένης το έδαφος των Εμιράτων, τόσο περισσότερο τα ΗΑΕ θα αναζητούν διεύρυνση των στρατηγικών συνεργασιών στην περιοχή και δεν θα μπορεί να απουσιάζει η Τουρκία από αυτή την πολιτική, καθώς όχι μόνο είναι μια σημαντική χώρα της περιοχής αλλά συνορεύει με το Ιράν, με το οποίο διατηρεί μια ιδιότυπη σχέση, παρά το γεγονός ότι είναι η Τουρκία σουνιτική και το Ιράν σιϊτική χώρα. Επιπλέον, τα ΗΑΕ σε μια ενδοαραβική αντιπαλότητα που υποβόσκει με τη Σ.Αραβία, θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τη σχέση με την Τουρκία για να ασκεί πιέσεις στο Ριάντ.
Από την άλλη, με το Κάϊρο το εντατικό «φλερτ» της Άγκυρας δεν έχει ακόμη κατορθώσει να «ξεκλειδώσει» την αιγυπτιακή πλευρά, καθώς ο πρόεδρος, Αλ Σίσι, δεν φαίνεται να συμμερίζεται εισηγήσεις της γραφειοκρατίας του ΥΠΕΞ για αποκατάσταση των σχέσεων με το καθεστώς Ερντογάν. Δεν είναι μόνο η στήριξη που προσφέρει η Τουρκία στους Αδελφούς Μουσουλμάνους, αλλά και οι συχνές επικρίσεις και του ίδιου του Ερντογάν για τον «δικτάτορα της Αιγύπτου» όπως αποκαλεί τον πρόεδρο, Αλ Σισι.
Η Τουρκία όλο το επόμενο διάστημα είναι υποχρεωμένη να δίνει εξετάσεις προκειμένου να πείσει τους νέους υποψήφιους φίλους της, ότι έχει αλλάξει και δεν είναι η παλιά Τουρκία που κατέληξε να έχει ένα τουλάχιστον πρόβλημα με κάθε γείτονα της.
Με τα Εμιράτα η σχέση η οποία δημιουργείται είναι αμφίσημη, καθώς με την ίδια ευκολία με την οποία το τουρκικό καθεστώς μπορεί να πανηγυρίζει για τις επενδύσεις και τη συμφωνία Swap, ο αντίλογος είναι, ότι έτσι τα Εμιράτα αποκτούν ένα ισχυρό μοχλό πίεσης (ίσως και εκβιασμού αν χρειαστεί) προκειμένου να συνετισθεί η Τουρκία όταν επιχειρεί παρεμβάσεις στις υποθέσεις του Αραβικού κόσμου και των χωρών του Κόλπου. Παράλληλα, θα κριθεί η στάση της τόσο σε σχέση με την υποστήριξη που προσφέρει στους Αδελφούς Μουσουλμάνους, όσο και έναντι του Ιράν.
Στο Τελ Αβίβ, το θερμό κλίμα που ίσως διαπιστώνεται ότι υπάρχει στο Προεδρικό Μέγαρο για την αποκατάσταση των σχέσεων με την Τουρκία, δεν είναι το ίδιο με το υπόλοιπο πολιτικό σύστημα και τον ίδιο τον πρωθυπουργό Μπένεττ.
Η εφημερίδα Haaretz, υπέρμαχος της επαναπροσέγγισης του Ισραήλ με την Τουρκία, εκφράζοντας και επιχειρηματικούς κύκλους του Τελ Αβίβ, διέρρευσε πληροφορίες «ανωνύμων πηγών» ότι το Ισραήλ έχει αποδεχθεί με ικανοποίηση υποτιθέμενες κινήσεις της Τουρκίας για περιορισμό των επαφών με τη Χαμάς. Σημειώνεται πως αυτό το δημοσίευμα έδωσε την αφορμή για να «τρέξουν πληροφορίες» περί νέων βημάτων επαναπροσέγγισης των δυο πλευρών.
Όμως οι κινήσεις αυτές δεν επιβεβαιώνονται. Ο ίδιος ο ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενετ σε δηλώσεις του στην εφημερίδα Haaretz εξέφρασε αμφιβολίες για τις προθέσεις της Τουρκίας αλλά τόνισε ότι θα παίξει σε όλα τα «γήπεδα», προκειμένου να οδηγήσει σε σταθερότητα στη Μέση Ανατολή και να επικεντρώσει τις προσπάθειές του στο Ιράν. «Δεν έχω αυταπάτες για την Τουρκία. Είδα τι συνέβη σε στιγμές κρίσης στη Γάζα. Γνωρίζουμε πολύ καλά τη δυναμική» δήλωσε χαρακτηριστικά ο ισραηλινός πρωθυπουργός.
Οι δηλώσεις του Ερντογάν και στελεχών του καθεστώτος του για την «απελευθέρωση της Ιερουσαλήμ» δεν ξεχνιούνται εύκολα από το βαθύ κράτος του Ισραήλ. Μάλιστα, πολύ περισσότερο όταν όλοι αντιλαμβάνονται ότι δεν πρόκειται περί απλών συνθημάτων αλλά περί ιδεολογικής προσέγγισης με βαθιές ρίζες, που εκφράζεται ως στρατηγική πλέον αντίληψη.
Παρά τους πανηγυρισμούς του κ. Ερντογάν για την εγκατάλειψη του East Med από τους Αμερικανούς και τη σπουδή του να προβάλει ως μοναδική εναλλακτική για την εξαγωγή του φυσικού αερίου, αγωγό μέσω της Τουρκίας, είναι εντελώς απίθανο το Ισραήλ να αποφασίσει αυτοβούλως να «αιχμαλωτισθεί» από την Άγκυρα παραδίδοντας το φυσικό αέριο του σε έναν αγωγό που τη στρόφιγγα του θα κρατάει ο κ. Ερντογάν ή ο διάδοχος του.
Το παιχνίδι των συμμαχιών, των συνεργασιών και των ισορροπιών στη Μέση Ανατολή, στον Κόλπο, στην Ανατολική Μεσόγειο, ποτέ δεν ήταν εύκολο. Ειδικά τώρα που η απουσία, ισχυρού στίγματος των Μεγάλων Δυνάμεων στην περιοχή, ανοίγει την όρεξη μικρών και περιφερειακών δυνάμεων, το παιγνίδι αυτό γίνεται όλο και πιο ρευστό, όλο και πιο ασαφές και γι αυτό και πιο επικίνδυνο. Και για την Ελλάδα απαιτείται διαρκής ετοιμότητα, επιμονή και ευελιξία.
Προβληματισμό προκαλεί στην Αθήνα η αλλαγή των συσχετισμών που επιχειρεί να επιτύχει η Τουρκία με τη νέα τακτική, της κατά μέτωπο επίθεσης... φιλίας σε όλους τους γείτονες (εκτός Ελλάδας και Κύπρου) και σε περιφερειακές δυνάμεις με τις οποίες είχε, μέχρι τώρα, σχέσεις εχθρικές και αντιπαλότητας.
Παρά τις διαβεβαιώσεις από τα ΗΑΕ αλλά και το Ισραήλ, ότι η αποκατάσταση των σχέσεων με την Τουρκία δεν ανατρέπουν τη στρατηγική σχέση με την Ελλάδα και παρά την πεποίθηση ότι ο Αιγύπτιος πρόεδρος, Αλ Σισι, θα τιμήσει μέχρι τέλους τη σχέση φιλίας και στρατηγικής συνεργασίας με την Ελλάδα, είναι προφανές ότι οι κινήσεις της Τουρκίας προκαλούν την εγρήγορση αλλά και την ανησυχία της Αθήνας.
Η εικόνα της ευρύτερης περιοχής με ομαλοποιημένες τις σχέσεις όλων των χωρών, με μοναδική «μαύρη κηλίδα» την ένταση στις σχέσεις Τουρκίας με Ελλάδα και Κύπρο, αναπόφευκτα θα δημιουργεί στρεβλές εντυπώσεις και θα στρέψει την πίεση στο τρίγωνο αυτό για επιβολή λύσεων, ενώ θα καθιστά ακόμη δυσκολότερη την ανάδειξη των πραγματικών διαστάσεων των διαφορών με την Τουρκία.
Γιατί οι εντάσεις στις σχέσεις της Τουρκίας με το Ισραήλ, την Αίγυπτο, τα ΗΑΕ δεν έχουν το βασικό στοιχείο των ελληνοτουρκικών αλλά και του Κυπριακού. Δηλαδή της ευθείας αμφισβήτησης και διεκδίκησης κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων.
Η επίσκεψη του προέδρου του Ισραήλ, Ι. Χέρτζογκ, στην Άγκυρα, η οποία έχει ανακοινωθεί από τον Τ. Ερντογάν χωρίς να έχει επιβεβαιωθεί επίσημα από το Ισραήλ, είναι σημαντική όχι μόνο γιατί είναι η πρώτη σε αυτό το επίπεδο εδώ και αρκετά χρόνια, αλλά κυρίως γιατί θα ανοίξει υπό προϋποθέσεις την ευκαιρία για αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων των δυο χωρών με την επιστροφή των δυο πρεσβευτών στις θέσεις τους. Έτσι θα αποκατασταθεί ο επίσημος δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ των δυο χωρών και θα απενοχοποιηθεί και η οικονομική - εμπορική συνεργασία, η οποία συνεχίζονταν όλο το προηγούμενο διάστημα, παρά τις δυσκολίες στις πολιτικές σχέσεις των δυο πλευρών.
Η πιθανή (σύμφωνα και πάλι με δήλωση του ίδιου του κ. Ερντογάν) επίσκεψη του Τούρκου ηγέτη στα ΗΑΕ θα είναι επίσης εξαιρετικής σημασίας καθώς σημαίνει και σε συμβολικό επίπεδο την πλήρη αποκατάσταση των σχέσεων των δυο χωρών και θα ανοίξει τον δρόμο για ακόμη μεγαλύτερες επενδύσεις των Εμιράτων στην Τουρκία. Τα ΗΑΕ είναι αυτά που φλερτάρουν περισσότερο με την Άγκυρα καθώς θεωρούν ότι έχουν να κερδίσουν σε ό,τι αφορά την ασφάλεια τους, από μια καλή σχέση με την Τουρκία, εφόσον βεβαίως χαλιναγωγήσει ο κ. Ερντογάν την επεκτατική πολιτική που ασκεί και τον ηγεμονικό ρόλο που διεκδικεί όλο το προηγούμενο διάστημα.
Όσο εντείνεται η πίεση του Ιράν στην περιοχή του Κόλπου, όπου τώρα στοχοποιείται ευθέως από τους Χούτι της Υεμένης το έδαφος των Εμιράτων, τόσο περισσότερο τα ΗΑΕ θα αναζητούν διεύρυνση των στρατηγικών συνεργασιών στην περιοχή και δεν θα μπορεί να απουσιάζει η Τουρκία από αυτή την πολιτική, καθώς όχι μόνο είναι μια σημαντική χώρα της περιοχής αλλά συνορεύει με το Ιράν, με το οποίο διατηρεί μια ιδιότυπη σχέση, παρά το γεγονός ότι είναι η Τουρκία σουνιτική και το Ιράν σιϊτική χώρα. Επιπλέον, τα ΗΑΕ σε μια ενδοαραβική αντιπαλότητα που υποβόσκει με τη Σ.Αραβία, θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τη σχέση με την Τουρκία για να ασκεί πιέσεις στο Ριάντ.
Από την άλλη, με το Κάϊρο το εντατικό «φλερτ» της Άγκυρας δεν έχει ακόμη κατορθώσει να «ξεκλειδώσει» την αιγυπτιακή πλευρά, καθώς ο πρόεδρος, Αλ Σίσι, δεν φαίνεται να συμμερίζεται εισηγήσεις της γραφειοκρατίας του ΥΠΕΞ για αποκατάσταση των σχέσεων με το καθεστώς Ερντογάν. Δεν είναι μόνο η στήριξη που προσφέρει η Τουρκία στους Αδελφούς Μουσουλμάνους, αλλά και οι συχνές επικρίσεις και του ίδιου του Ερντογάν για τον «δικτάτορα της Αιγύπτου» όπως αποκαλεί τον πρόεδρο, Αλ Σισι.
Η Τουρκία όλο το επόμενο διάστημα είναι υποχρεωμένη να δίνει εξετάσεις προκειμένου να πείσει τους νέους υποψήφιους φίλους της, ότι έχει αλλάξει και δεν είναι η παλιά Τουρκία που κατέληξε να έχει ένα τουλάχιστον πρόβλημα με κάθε γείτονα της.
Με τα Εμιράτα η σχέση η οποία δημιουργείται είναι αμφίσημη, καθώς με την ίδια ευκολία με την οποία το τουρκικό καθεστώς μπορεί να πανηγυρίζει για τις επενδύσεις και τη συμφωνία Swap, ο αντίλογος είναι, ότι έτσι τα Εμιράτα αποκτούν ένα ισχυρό μοχλό πίεσης (ίσως και εκβιασμού αν χρειαστεί) προκειμένου να συνετισθεί η Τουρκία όταν επιχειρεί παρεμβάσεις στις υποθέσεις του Αραβικού κόσμου και των χωρών του Κόλπου. Παράλληλα, θα κριθεί η στάση της τόσο σε σχέση με την υποστήριξη που προσφέρει στους Αδελφούς Μουσουλμάνους, όσο και έναντι του Ιράν.
Στο Τελ Αβίβ, το θερμό κλίμα που ίσως διαπιστώνεται ότι υπάρχει στο Προεδρικό Μέγαρο για την αποκατάσταση των σχέσεων με την Τουρκία, δεν είναι το ίδιο με το υπόλοιπο πολιτικό σύστημα και τον ίδιο τον πρωθυπουργό Μπένεττ.
Η εφημερίδα Haaretz, υπέρμαχος της επαναπροσέγγισης του Ισραήλ με την Τουρκία, εκφράζοντας και επιχειρηματικούς κύκλους του Τελ Αβίβ, διέρρευσε πληροφορίες «ανωνύμων πηγών» ότι το Ισραήλ έχει αποδεχθεί με ικανοποίηση υποτιθέμενες κινήσεις της Τουρκίας για περιορισμό των επαφών με τη Χαμάς. Σημειώνεται πως αυτό το δημοσίευμα έδωσε την αφορμή για να «τρέξουν πληροφορίες» περί νέων βημάτων επαναπροσέγγισης των δυο πλευρών.
Όμως οι κινήσεις αυτές δεν επιβεβαιώνονται. Ο ίδιος ο ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενετ σε δηλώσεις του στην εφημερίδα Haaretz εξέφρασε αμφιβολίες για τις προθέσεις της Τουρκίας αλλά τόνισε ότι θα παίξει σε όλα τα «γήπεδα», προκειμένου να οδηγήσει σε σταθερότητα στη Μέση Ανατολή και να επικεντρώσει τις προσπάθειές του στο Ιράν. «Δεν έχω αυταπάτες για την Τουρκία. Είδα τι συνέβη σε στιγμές κρίσης στη Γάζα. Γνωρίζουμε πολύ καλά τη δυναμική» δήλωσε χαρακτηριστικά ο ισραηλινός πρωθυπουργός.
Οι δηλώσεις του Ερντογάν και στελεχών του καθεστώτος του για την «απελευθέρωση της Ιερουσαλήμ» δεν ξεχνιούνται εύκολα από το βαθύ κράτος του Ισραήλ. Μάλιστα, πολύ περισσότερο όταν όλοι αντιλαμβάνονται ότι δεν πρόκειται περί απλών συνθημάτων αλλά περί ιδεολογικής προσέγγισης με βαθιές ρίζες, που εκφράζεται ως στρατηγική πλέον αντίληψη.
Παρά τους πανηγυρισμούς του κ. Ερντογάν για την εγκατάλειψη του East Med από τους Αμερικανούς και τη σπουδή του να προβάλει ως μοναδική εναλλακτική για την εξαγωγή του φυσικού αερίου, αγωγό μέσω της Τουρκίας, είναι εντελώς απίθανο το Ισραήλ να αποφασίσει αυτοβούλως να «αιχμαλωτισθεί» από την Άγκυρα παραδίδοντας το φυσικό αέριο του σε έναν αγωγό που τη στρόφιγγα του θα κρατάει ο κ. Ερντογάν ή ο διάδοχος του.
Το παιχνίδι των συμμαχιών, των συνεργασιών και των ισορροπιών στη Μέση Ανατολή, στον Κόλπο, στην Ανατολική Μεσόγειο, ποτέ δεν ήταν εύκολο. Ειδικά τώρα που η απουσία, ισχυρού στίγματος των Μεγάλων Δυνάμεων στην περιοχή, ανοίγει την όρεξη μικρών και περιφερειακών δυνάμεων, το παιγνίδι αυτό γίνεται όλο και πιο ρευστό, όλο και πιο ασαφές και γι αυτό και πιο επικίνδυνο. Και για την Ελλάδα απαιτείται διαρκής ετοιμότητα, επιμονή και ευελιξία.
Δημοσίευση σχολίου