Του ΖΑΧΑΡΙΑ Β. ΜΙΧΑ*
Ο Αμερικανός διπλωμάτης Άμος Χόκσταϊν τάραξε για μια ακόμη φορά τα ύδατα στην Ανατολική Μεσόγειο ως απεσταλμένος του προέδρου Μπάιντεν στην περιοχή. Τον είχε διορίσει βασικό σύμβουλό του σε θέματα ενέργειας στις αρχές του περασμένου Αυγούστου. Πολλοί διέκριναν εμπλοκή του Χόκσταϊν στο αμερικανικό non paper για τον αγωγό EastMed. Στις 15 Ιανουαρίου ανακοινώθηκε στο Ισραήλ η συμφωνία για τροφοδοσία του Λιβάνου με ισραηλινό φυσικό αέριο, μέσω Ιορδανίας και Συρίας, πάλι με δική του εμπλοκή. Πρόκειται για κεφαλαιώδους σημασίας εξέλιξη, που έγινε με τη συναίνεση της Ρωσίας, καθώς η διένεξη μεταξύ Ισραήλ-Λιβάνου για τη χάραξη των ΑΟΖ, είχε ανεβάσει επικίνδυνα τη θερμοκρασία.
Ο υπογράφων έχει επιχειρηματολογήσει κατ’ επανάληψη για τη συμπληρωματικότητα των μετώπων στα οποία εμπλέκονται ΗΠΑ και Ρωσία. Εκτός από το μέτωπο της Ουκρανίας εμπλέκονται και στην Ανατολική Μεσόγειο. Όταν, μάλιστα, η Ρωσία πιέζεται υπερβολικά σε μέτωπα όπου δεν έχει τοπικά το στρατιωτικό πλεονέκτημα, ενίοτε επιλέγει να απαντά με κινήσεις σε μέτωπα όπου το διατηρεί. Στέλνει έτσι το μήνυμα ότι θα βρει τρόπο να ανταποδώσει την πίεση με τρόπο που να πονέσει την Ουάσιγκτον και το ΝΑΤΟ.
Τούτων λεχθέντων, αξίζει να παραθέσουμε ορισμένα στοιχεία από το βιογραφικό των πρωταγωνιστών από αμερικανικής πλευράς. Κοινός παρονομαστής η Ουκρανία! Δεν έχουν περάσει πολλά χρόνια από την εποχή που ο Τραμπ αναζητούσε στοιχεία για την εργασιακή σχέση του υιού Μπάιντεν (Χάντερ Μπάιντεν) με την ουκρανική εταιρία φυσικού αερίου Naftogaz, επιμένοντας ότι υπάρχει σκάνδαλο. Πέρα από το προφανές ιδιοτελές πολιτικό συμφέρον, ο κύκλος Τραμπ είχε άλλη προσέγγιση από τους Δημοκρατικούς αναφορικά με τη Ρωσία, λιγότερο συγκρουσιακή και πιο συνεργατική.
Ας σημειωθεί ότι στην ουκρανική εταιρία Naftogaz εργαζόταν και ο Άμος Χόκσταϊν! Όταν επέστρεψαν οι Δημοκρατικοί στον Λευκό Οίκο επανήλθε κι αυτός σε θέση εξουσίας! Σχέση όμως με την Ουκρανία έχει και ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Άντονι Μπλίνκεν. Σύμφωνα με πρόσφατο άρθρο της ισραηλινής Haaretz, προέρχεται από την εβραϊκή διασπορά στην Ουκρανία, με τον προπάππου του να έχει εγκαταλείψει την Ουκρανία στις αρχές του 20ου αιώνα.
Γιατί, όμως, αυτά τα στοιχεία έχουν δυνητική σημασία για τις γεωστρατηγικές ισορροπίες; Διότι η Ουκρανία είναι ένα από τα πιο κομβικά σημεία για την εθνική ασφάλεια της Ρωσίας. Γι’ αυτό τα πρόσωπα αυτά με τις αντιλήψεις και ενδεχομένως τις δεσμεύσεις και τα συμφέροντά τους, μπορεί να αποβούν καθοριστικά σε μια περίοδο που το μέτωπο “βράζει” και το παραμικρό σφάλμα χειρισμών μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφική σύρραξη. Κι όπως προαναφέρθηκε, τα μέτωπα συνδέονται.
Πόσο άραγε κινδυνεύουν τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο εάν υπάρξει σκόπιμη διασπορά της αστάθειας στο πλαίσιο τακτικών κινήσεων των υπερδυνάμεων στο μέτωπο της Ουκρανίας; Βέβαια, η ελληνική εθνική ασφάλεια επηρεάζεται από τις εξελίξεις στην Ουκρανία και άμεσα, λόγω της συμμετοχής στο ΝΑΤΟϊκό σχεδιασμό και του ρόλο της Ελλάδας στις οδούς προώθησης ή/και λογιστικής υποστήριξης ΝΑΤΟϊκών στρατευμάτων στο ουκρανικό μέτωπο.
Δεν χρειάζονται ειδικές γνώσεις για να αντιληφθείς τη σημασία της Ουκρανίας για τη ρωσική εθνική ασφάλεια. Ιστορικά, όλες οι εισβολείς (Ναπολέων και Χίτλερ) έχουν χρησιμοποιήσει αυτό τον χώρο για να επιτεθούν. Όταν οι πόλεμοι τελείωσαν, η Ρωσία μετρούσε τρομακτικές απώλειες, έστω κι αν στο τέλος επικρατούσε. Κατά συνέπεια, η ευαισθησία της ρωσικής πλευράς για την Ουκρανία δεν αποτελεί ούτε παράνοια ούτε ψύχωση, αλλά ψυχρή ρεαλιστική στάση σε στρατιωτικό / επιχειρησιακό επίπεδο.
Γι’ αυτό όσοι αντιλαμβάνονται το διακύβευμα, δεν έχουν αμφιβολίες ότι η Μόσχα είναι αποφασισμένη να φτάσει μακριά. Γι’ αυτό και επιδεικνύει ακαμψία στη σχετική διαπραγμάτευση. Εάν το ΝΑΤΟ επεκταθεί στην Ουκρανία είναι ξεκάθαρο ότι οι Ρώσοι θα καταλάβουν το ανατολικό τμήμα της χώρας, όπου, άλλωστε, εκεί ο πληθυσμός είναι και εθνικά αδελφός με τους Ρώσους και πολιτικά φιλικά προσκείμενος στη Ρωσία.
Το ίδιο θα συνέβαινε και με τις Βαλτικές Δημοκρατίες εάν η Ρωσία δεν ήταν σε αποσύνθεση. Και μόνο λόγω αυτού του προηγούμενου το Κρεμλίνο δεν πρόκειται να υποχωρήσει. Τη στιγμή μάλιστα που στρατιωτικά έχει το τακτικό πλεονέκτημα και η Δύση έχει γενικώς αλλεργία στη δέσμευση στρατευμάτων προς υποστήριξη των γεωπολιτικών της πρωτοβουλιών.
Το ερώτημα είναι απλό: Προτιμά η Δύση μια Ουκρανία διαιρεμένη μετά από ρωσική εισβολή και την ύψωση ενός τείχους του νέου Ψυχρού Πολέμου, ή μια ενωμένη Ουκρανία να παίζει γεωστρατηγικά ρόλο ως κράτος-μαξιλάρι (buffer-state) ανάμεσα στο ΝΑΤΟ και τη Ρωσία; Το ζήτημα αυτό αφορά άμεσα και την ασφάλεια της ΕΕ.
Επιστρέφοντας στο ζήτημα των ελληνικών εθνικών συμφερόντων, θα ήταν εύλογο να υποτεθεί ότι οι προαναφερθέντες πρωταγωνιστές της αμερικανικής διπλωματίας, Μπλίνκεν και Χόκσταϊν, που έχουν και ειδικό ενδιαφέρον για την Ουκρανία, αντιμετωπίζοντας τα ελληνοτουρκικά έχουν στο μυαλό τους τη “μεγάλη εικόνα”. Όχι κάθε μέτωπο ξεχωριστά, αλλά κυρίως πως αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, στο πλαίσιο του γεωστρατηγικού σχεδιασμού της Ουάσιγκτον.
Πώς επηρεάζει αυτό τον σχεδιασμό η Τουρκία; Είναι σαφές ότι οι σχέσεις Ουάσιγκτον-Άγκυρας βρίσκονται σε ιστορικό χαμηλό. Έχοντας, όμως, κατά νου το ενδεχόμενο σύρραξης στην Ουκρανία, οι ΗΠΑ δεν πρόκειται να προκαλέσει ρήξη με την Τουρκία, που διαθέτει τον δεύτερο σε μέγεθος στρατό του ΝΑΤΟ, στενές σχέσεις με το Κίεβο, αλλά και “χορεύει ταγκό” με τη Ρωσία. Είναι προφανές πως εάν η κατάσταση εκτραπεί στο ουκρανικό μέτωπο, η στάση της Τουρκίας θα είναι σημαντικότατη.
Στο πλαίσιο αυτό, λοιπόν, η Ουάσιγκτον παζαρεύει με την Άγκυρα την τουρκική στήριξη στο Ουκρανικό. Όπως προαναφέραμε, άλλωστε, οι σχέσεις του καθεστώτος Ερντογάν με το Κίεβο είναι στενές. Του έχει πωλήσει οπλισμένα drones TB-2 Bayractar, υποστηρίζει τους Τατάρους στην Κριμαία και δεν έχει αναγνωρίσει την προσάρτησή της από τη Ρωσία. Στο ίδιο πάντα πλαίσιο, οι Αμερικανοί θα ζητήσουν από την Τουρκία υποστήριξη των αεροναυτικών δυνάμεων του ΝΑΤΟ στη Μαύρη Θάλασσα, όπως και θα ζητήσουν από την Ελλάδα διευκολύνσεις στην Αλεξανδρούπολη και αλλού.
Όλα τα παραπάνω δημιουργούν ένα συγκεκριμένο περιοριστικό πλαίσιο στις όποιες πρωτοβουλίες για την αποκλιμάκωση της έντασης στο ελληνοτουρκικό μέτωπο. Αυτό που μπορεί κανείς να διακρίνει ευκρινώς είναι ότι στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν παρασκηνιακές πρωτοβουλίες, οι οποίες έχουν προτεραιότητα το ενεργειακό σκέλος των σχέσεων ανάμεσα στις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου. Αλήθεια, τί έχει γίνει με την περίφημη υπόθεση της Halkbank και το πρόστιμο δισ. δολ. που απειλούνταν; Μήπως συνδέεται με αυτό το παρασκήνιο;
Η Τουρκία δεν επιδιώκει μόνο τον σφετερισμό πιθανολογούμενων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων που σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας ανήκουν στην ελληνική δικαιοδοσία. Ενδιαφέρεται ευρύτερα για τον έλεγχο της Ανατολικής Μεσογείου, βγάζοντας από το κάδρο και την Ελλάδα και την Κυπριακή Δημοκρατία και για να σπάσει το νοητό φράγμα που ορθώνει ο ελλαδικός και κυπριακός Ελληνισμός. Αυτό περιπλέκει την εξίσωση.
Αίφνης, στην Τουρκία είδαμε πανηγυρισμούς από φιλικά στον Ερντογάν μέσα ενημέρωσης, διότι «οι Έλληνες υποχώρησαν από τα 12 ναυτικά μίλια», κάνοντας αναφορά για 10 ναυτικά μίλια. Η υπόθεση θα ήταν αστεία εάν δεν ήγειρε υποψίες ότι η Τουρκία επιχειρεί να δημιουργήσει κλίμα αποδοχής μιας συμβιβαστικής λύσης όπως αυτή που είχε συμφωνηθεί σε προκαταρκτικό επίπεδο το 2003 στο πλαίσιο των τότε “διερευνητικών επαφών”.
Η οικονομική πίεση που αισθάνεται το καθεστώς Ερντογάν είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει σε περιπέτειες. Αυτό θα μπορούσε να δώσει κίνητρο για κάποιον συμβιβασμό με την Ελλάδα, στο πλαίσιο της προσπάθειας αντιστροφής της κατάστασης. Ωστόσο, μένει να αποδειχθεί. Κάτι σαφές δεν υπάρχει προς το παρόν, παρότι η ύπαρξη πλούσιου διπλωματικού παρασκηνίου είναι ορατή δια γυμνού οφθαλμού…
*Διευθυντής Μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας – ΙΑΑΑ/ISDA
Δημοσίευση σχολίου