Φωτεινή Τομαή*
Οι εικόνες από τη σημερινή Τουρκία με τη χρήση ανελέητης βίας που φτάνει μέχρι το άγριο λιντσάρισμα απλών στρατιωτών, ένας εκ των οποίων φαίνεται να σφαγιάστηκε στη μέση του δρόμου , με οδήγησε αυτόματα σε αφηγήσεις μιάς εξέχουσας μορφής της ελληνικής διπλωματίας, του αείμνηστου πρέσβυ Βύρωνα Θεωδορόπουλου, βαθύ γνώστη της ιστορίας της γείτονος και, βεβαίως, των ελληνοτουρκικών σχέσεων.
Ανάμεσα σε ατελείωτες συζητήσεις μας, καθώς τον συμβουλευόμουν πάντοτε πριν ξεκινήσω κάποιο εκδοτικό ή άλλο υπηρεσιακό σχέδιο, θυμάμαι τον αποτροπιασμό που μού είχε πει πως ένιωσε αντικρύζοντας το φρικτό θέαμα της σφαγής εκατοντάδων ζώων που σφάδαζαν πάνω στο κατάστρωμα της Λεωφόρου Ατατούρκ, αρνιά, τραγιά ακόμα και καμήλες, την ώρα που περνούσε η αυτοκινοπομπή που οδηγούσε από το αεροδρόμιο της ´Αγκυρας τον θριαμβευτή τούρκο Πρωθυπουργό Μεντερές επιστρέφοντας από το Λονδίνο και τη Ζυρίχη μετά τις συνομιλίες διευθέτησης του Κυπριακού.
Και δεν ήταν τόσο το ίδιο το Κυπριακό που είχε προκαλέσει αυτού του μεγέθους το παλλαϊκό αίσθημα, όσο κάτι άλλο που μεσολάβησε: ο Μεντερές πηγαίνοντας από τη Ζυρίχη στο Λονδίνο για την υπογραφή της οριστικής συμφωνίας είχε γλιτώσει ως εκ θαύματος από τη συντριβή εν μέσω πυκνής ομίχλης του αεροπλάνου που μετέφερε τον ίδιον και τη συνοδεία του στη βρετανική πρωτεύουσα.´Ολα αυτά συνέβησαν τον Φεβρουάριο του 1959. ´Ηταν ίσως το έτος που απογειώθηκε η δημοτικότητα του επικεφαλής του Δημοκρατικού Κόμματος της γείτονος, Αντνάν Μεντερές, ο οποίος κυβερνούσε σχεδόν επί μία δεκαετία τη χώρα έχοντας εγκαταλείψει το Λαϊκό Κόμμα του Ισμέτ Ινονού ακολουθούμενος από τον Τζελάλ Μπαγιάρ, μετέπειτα Πρόεδρο της Τουρκίας, τον Φουάτ Κιοπρουλού και τον Ρεφίκ Κοραλτάν που, όπως σήμερα το κυβερνών κόμμα ΑΚΡ, επεδίωκε σταδιακή εγκατάλειψη των κεμαλικών αρχών ενός κοσμικού , στα πρότυπα των δυτικών κράτους και στροφή σε μιά συντηρητική, θεοκρατική Τουρκία.
Ενάμισυ χρόνο σχεδόν αργότερα, στις 27 Μαΐου 1960, ένα αναίμακτο πραξικόπημα ανέτρεψε την κυβέρνηση Μεντερές οδηγώντας τον ίδιο μαζί με όλο το Υπουργικό Συμβούλιο, τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και πλήθος συνεργατών τους σε σύλληψη και δίκη με κύρια κατηγορία την παραβίαση του Συντάγματος, το ίδιο που βεβαίως είχε παραβιάσει και η στρατιωτική χούντα του Στρατηγού Γκιουρσέλ ο οποίος σχημάτισε προσωρινή κυβέρνηση , την Επιτροπή Εθνικής Ενότητας με στρατιωτικούς, τεχνοκράτες και ακαδημαϊκούς ,όλους οπαδούς και δηλωμένους θεματοφύλακες της κληρονομιάς του Ατατούρκ..
Η δίκη που έγινε τότε με όλους τους τύπους της πολιτικής δικονομίας στο νησί της Πλάτης (σημερινό Γιασί Αντά στην Προποντίδα ) δεκαπέντε εκ των κατηγορουμένων καταδικάσθηκαν σε θάνατο, αλλά για τους έντεκα η ποινή μετατράπηκε σε ισόβια.Περιμένοντας την εκτέλεση της ποινής τους ο Τζελάλ Μπαγιάρ, που εκρατείτο στο ίδιο κελί με τον Μεντερές αλλά τελικά δεν εκτελέστηκε λόγω προχωρημένης ηλικίας,στράφηκε προς το μέρος του Μεντερές και με τη γνωστή ανατολίτικη μοιρολατρεία ψιθύρισε «για όλα φταίει το κισμέτ!», για να εισπράξει τη θυμωμένη απάντηση του Μεντερές «όχι, δεν φταίει το κισμέτ, αλλά ο Ισμέτ !», αναφερόμενος όπως σήμερα στον Γκιουλέν ο Ερντογάν, στον πολιτικό του αντίπαλο Ισμέτ Ινονού που επανήλθε αργότερα στη διακυβέρνηση της χώρας με το σύστημα της απλής αναλογικής, όπως προέβλεπε το νέο Σύνταγμα των πραξικοπηματιών, σχηματίζοντας κυβέρνηση με το κόμμα Δικαιοσύνης (από το 1964 υπό την αρχηγία Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ).
Η Τουρκία είχε μόλις διανύσει τα πρώτα βήματα μιάς παρατεταμένης κοινωνικής αναταραχής και πολιτικής αστάθειας που μαζί με την οικονομική κατάρρευσή της οδήγηςε σε απανωτές εκλογές και εν τέλει δύο ακόμα στρατιωτικά πραξικοπήματα μέχρι το 1980.
Στο διάστημα εκείνο ένας νέος αστέρας είχε στο μεταξύ αναδυθεί στο πολιτικό στερέωμα.Δεν ήταν άλλος από τον Μπουλέντ Ετζεβίτ που κατάφερε να εξωθήσει από την αρχηγία του Λαϊκού Κόμματος τον γέρο Ινονού.
Τελικά, μήπως έφταιγε το κισμέτ; Γιατί τι εμπόδισε τον Μεντερές, που από Θεία Χάρη γλίτωσε με μερικά επιπόλαια τραύματα σ' εκείνο το αεροπορικό ατύχημα στο οποίο χάθηκαν οι περισσότεροι της συνοδείας του,να μην κάνει εκλογές τον μακρινό Μάρτιο του 1960 που θα τις κέρδιζε άνετα ακριβώς όπως έκανε ο Ερντογάν το 2007, προλαβαίνοντας το μοιραίο πραξικόπημα που τον έστειλε στην αγχόνη στο παγωμένο Νησί των Σκύλων μαζί με άλλους δύο Υπουργούς του ;
*Πρεσβευτής, Ειδική Εκπρόσωπος ΥΠΕΞ για θέματα Αντισημιτισμού και Ολοκαυτώματος
πηγή
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.
Δημοσίευση σχολίου