Παναγιώτης Ήφαιστος
Θερμοπύλες
Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωή των / ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες.
Ποτέ από το χρέος μη κινούντες· / δίκαιοι κ’ ίσοι σ’ όλες των τες πράξεις,
αλλά με λύπη κιόλας κ’ ευσπλαχνία· / γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν
είναι πτωχοί, πάλ’ εις μικρόν γενναίοι, / πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε·
πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες, / πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους.
Και περισσότερη τιμή τους πρέπει / όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν)
πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος, / κ’ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε.
Κωνσταντίνος Π. Καβάφης
Όμηρος, Θουκυδίδης, Αριστοτέλης και ο μεγάλος πολιτικός φιλόσοφος-ποιητής Κωσταντίνος Καβάφης
Ο τελευταίος τα συνόψισε όλα ιδιοφυώς σε μερικές μόνο σελίδες ποιητικά γραμμένες. Την Πόλη, την Ιθάκη, την Αλεξάνδρεια και τις Θερμοπύλες. [παρατίθενται στο τέλος του παρόντος]
- Πόλη είναι η Πατρίδα,
- Η Πατρίδα προς την οποία απαιτείται να είμαστε προσανατολισμένοι στο ταξίδι των εθνών και των ανθρώπων είναι η Ιθάκη.
- Έτσι προσανατολισμένοι απαιτείται «νάχουμε στον νου μας την Ιθάκη». «Το Φθάσιμο εκεί είν’ ο προορισμός» μας.
- Μέσα στην Αλεξάνδρειά μας, όμως, ποτέ δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι ο κόσμος έξω από αυτήν είναι θανατηφόρα ανταγωνιστικός. Να μην μας παίρνει ο ύπνος. Διαφορετικά κάποια στιγμή θα την αποχαιρετίσουμε.
- Ο δε ανθρώπινος πολιτισμός και ότι πιο υψηλό αντιπροσωπεύει κορυφώνεται στις Θερμοπύλες. Εκεί όπου υπερασπιζόμαστε την πατρίδα, την οικογένεια, τον κόσμο μας και την ελευθερία μας. Κατά κάθε εισβολέα.
Τόσο απλά αυτά και τόσο ορατά, πλην μεγάλη η σύγχυση τους Νέους Χρόνους. Δράστες: Οι μοντερνιστικές ιδεολογίες και τα μεταφυσικά, εξομοιωτικά, εξισωτικά και εσχατολογικά δόγματα των ποικίλων τους εκδοχών και αποχρώσεων. Οι κράχτες πολλοί, πολλών αποχρώσεων, άλλοτε συνειδητοί άλλοτε κινούμενοι αφελώς και ανεπίγνωστα.
Τα μοντερνιστικά ιδεολογικά δόγματα είναι προγραμματικά και εγγενώς αντί-πνευματικά-υλιστικά με αναπόδραστη κατάληξη τον μεταμοντέρνο μηδενισμό λίγο πολύ, συνειδητά ή ανεπίγνωστα, προδιαγραφών Μαρκήσιου de Sade [βλ. Κονδύλης «Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός» Β τόμος στα περί «συνεπών υλιστών» και Π. Ήφ.«Κοσμοθεωρία των Εθνών» κεφ. 4 και 5]. Είναι επίσης προγραμματικά και εγγενώς διεθνιστικά και ως εκ τούτου κατά της έννοιας πατρίδα και υπέρ των εκάστοτε ηγεμονικών δυνάμεων.
Ηγεμονικές δυνάμεις οι οποίες διαχρονικά εφευρίσκουν ποικίλα εσχατολογικά οικουμενικίστικα δόγματα για να μεταμφιέζουν τις ηγεμονικές αξιώσεις ισχύος. Πάντα βρίσκουν ανυποψίαστους αφελείς Ιθαγενείς, χρήσιμους ηλίθιους, Οδοιπόρους προς τα Σούσα ή τους αδίστακτους εγχώριους πραιτοριανούς και Εφιάλτες κάθε κοινωνίας κάθε ιστορικής περίστασης και συγκυρίας. Πάντως, είναι να τους λυπάσαι όλους αυτούς. Αλλά και να τους φοβάσαι γιατί είναι πολιτικά ανορθολογικοί και επικίνδυνοι.
Δεν χρειάζεται να επεκταθούμε εδώ για ζητήματα που έχουν αναλυθεί εκτενώς αλλού. Λέμε μόνο ότι τα εσχατολογικά αντί-πνευματικά-υλιστικά μοντερνιστικά ιδεολογικά δόγματα όλων των εκδοχών βρίσκονται στον αντίποδα της ανθρωποκεντρικά νοούμενης Αριστοτελικής Πολιτικής συγκρότησης.
Πολιτική νοούμενη όχι ως τυχαία «εταιρική» συνεύρεση τυχάρπαστων «ιδιωτών». Εντός της Πολιτείας τα μέλη-πολίτες είναι μέρος του δημοκρατικού σώματος με φορά κίνησης την πολιτική ελευθερία και με θέσφατο την εθνική ανεξαρτησία (στην κλασική εποχή ονομαζόταν το «ιδεώδες της ανεξαρτησίας» και εθεωρείτο προϋπόθεση δημοκρατικής συγκρότησης και φοράς κίνησης προς την πολιτική ελευθερία).
Εντός της Πολιτείας στην βάση των πολιτικών τους παραδόσεων, της ανθρωπολογικής τους φυσιογνωμίας και των πνευματικών τους ιδιοτήτων επιδίδονται στο άθλημα του κατ’ αλήθειαν βίου.Πολιτική συγκρότηση έτσι νοούμενη είναι σύμμειξη και μέθεξη αισθητών και πνευματικών για τον προσδιορισμό του συλλογικού τρόπου ζωής, της διανεμητικής δικαιοσύνης και των πολιτικοοικονομικών και κοινωνικών ιεραρχιών.
Τίποτα γραμμικό σε όλα αυτά καθότι σε αντίθεση με τα εσχατολογικά υλιστικά μοντερνιστικά ιδεολογικά δόγματα η Πολιτική συγκρότηση δεν μπορεί να γίνει χωρίς ανθρώπους ζωντανούς και προικισμένους με ψυχή και πνεύμα. Όταν αυτό παραγνωριζόταν ή όταν τώρα αυτό συμβαίνει επειδή κάποιοι επιβάλλουν πολιτική συγκρότηση στην βάση του ενός ή άλλου (ιδεολογικού) δόγματος, έχουμε δεσποτεία, εθνοκαθάρσεις για να επιτευχθεί η ποθητή αμιγώς υλιστική ανθρωπολογία και γενοκτονίες.
Η σύγχρον ιστορία είναι γεμάτη μεγάλα νεκροταφεία «συμμόρφωσης» στο εκάστοτε δόγμα. Σήμερα, βέβαια, σε πολλά κράτη συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, έχουμε έσχατη κατάντια: Οι κοινωνίες και τα μέλη τους διατάζονται και εξοντώνονται από τοκογλύφους και κερδοσκόπους που λειτουργούν ανεξάρτητα ή βρίσκονται στη υπηρεσία ηγεμονικών κρατών.
Υπό ένα γενικότερο πρίσμα, τα μοντερνιστικά ιδεολογικά δόγματα των τελευταίων αιώνων για λόγους που εξηγούμαι σε άλλη περίπτωση αποπροσανατόλισαν το ταξίδι των κρατών και των ανθρώπων. Έκαναν αναρίθμητους να κινούνται όχι προς την Ιθάκη τους αλλά προς κατευθύνσεις αντίθετες και τόπους εσχατολογικά προσδιορισμένους και ανύπαρκτους.
Τα μέλη πολλών κοινωνιών πείστηκαν να ξεχάσουν ότι πολιτικά μιλώντας πέραν της Πόλης-Πατρίδας δεν έχουν κάτι άλλο. Τους έπεισαν να λησμονήσουν ότι ο κόσμος τους είναι η Πατρίδα, οι κοσμοθεωρίες τους, η οικογένεια, οι πολιτικές τους παραδόσεις και η πολιτειακή τους συγκρότηση. Η διαδρομή των τελευταίων αιώνων καταμαρτυρεί ότι πολλοί κινήθηκαν προς κατευθύνσεις αντίθετες από τον προορισμό τους, δηλαδή την Ιθάκη-Πατρίδα.
Ακόμη χειρότερα, με στάσεις, αποφάσεις και συμπεριφορές ποικίλων αποχρώσεων και εκδοχών τα ιδεολογικά δόγματα στην υπηρεσία των εκάστοτε ηγεμονικών δυνάμεων εξωθούν ουκ ολίγους να λιποτακτήσουν. Να εγκαταλείψουν τις Θερμοπύλες τους.
Στις Θερμοπύλες, βασικά, των δύο πυλώνων της πολιτισμένης πολιτικής συγκρότησης, της οικογένειας και της πατρίδας. Ακριβώς, η έσχατη κατάληξη των μοντερνιστικών δογμάτων, δηλαδή ο μεταμοντερνισμός, συρρικνώνει ανθρωπολογικά τους πολίτες και τους πολιτισμούς θεσμούς, τις πολιτικές παραδόσεις, τις συλλογικά σμιλευμένες πολιτικές ηθικές και τις οικείες κοσμοθεωρίες. Αποδυναμώνει την Πολιτεία και την καθιστά έτσι αναλώσιμη και τρωτή.
Τα πιο πάνω θεωρώ ότι είναι μια περιγραφή του αυτονόητου και του πασιφανούς. Καθότι πολιτικός πολιτισμός συνεπάγεται δεσμούς. Δεσμοί οντολογικοί οι οποίοι όσο πιο ισχυροί είναι τόσο περισσότερο ευημερούμε με ασφάλεια:
- Εντός της οικογένειας οι δεσμοί είναι εκ γενετής και πανίσχυροι.
- Εντός της πατρίδας τους δεσμούς τους σφυρηλατούμε Πολιτικά.
- Εντός της Πατρίδας, δεσμοί χαλαροί ή τραυματισμένοι λόγω ιδεολογικών διαιρέσεων και διαβρώσεων που οφείλονται σε εξωγενείς επήρειες, προκαλούν το χείριστο των χειρίστων: τον εμφύλιο.
- Εντός της οικογένειας στάσεις και συμπεριφορές χαμηλής ανθρωπολογικής υπόστασης και ποικίλες παρεκτροπές, ανωμαλίες και απιστίες, προκαλούν διάρρηξη των οικογενειακών δεσμών.
- Η διάρρηξη αμφότερων των δεσμών είναι καταστροφική για όλους. Διάρρηξη μπορεί να παρατηρηθεί, επίσης, σε όλες τα άλλα είδη και αποχρώσεις εθνικών ομαδοποιήσεων.
- Στην οικογένεια και στην πατρίδα, όσο ισχυρότεροι είναι οι δεσμοί, τόσο περισσότερο καταστροφική είναι η διάρρηξή τους. Η κατεδάφισή τους προκαλεί ισχυρούς κραδασμούς και αναιρέσεις ή εκμηδενισμών όλων των ανθρώπινων επιτευγμάτων. Επιτευγμάτων εθνικών, οικογενειακών, ατομικών, πολιτικών, και πολιτειακών.
Ακολουθούν τα ποιήματα του Καβάφη που ανέφερα πιο πάνω. Στο τέλος παραθέτω ξανά την κορύφωση που πέτυχε στις «Θερμοπύλες». Κλασικός διαχρονικός ύμνος για τον πολιτικό πολιτισμό, τους προσανατολισμούς των ανθρώπων και των κοινωνιών, την πολιτική ηθική και την σημασία των κοσμοθεωριών και των πολιτικών παραδόσεων. Ταυτόχρονα και μια έξοχη περιγραφή ενός κόσμου που ποτέ δεν κινούνταν γραμμικά. Μηδενική εσχατολογία. Μηδενικός ιδεαλισμός. Μηδενική πολιτική θεολογία.
Είναι το ταξίδι της Οδύσσειας προς την Πατρίδα-Ιθάκη στις Θερμοπύλες της οποίας όταν στεκόμαστε με πίστη, αφοσίωση και διάθεση αυτοθυσίας είναι ασφαλής και ευημερούσα. Και το αντίστροφο.
Η πόλις
Είπες· «Θα πάγω σ’ άλλη γη, θα πάγω σ’ άλλη θάλασσα.
Μια πόλις άλλη θα βρεθεί καλλίτερη από αυτή.
Κάθε προσπάθεια μου μια καταδίκη είναι γραφτή·
κ’ είν’ η καρδιά μου — σαν νεκρός — θαμένη.
Ο νους μου ως πότε μες στον μαρασμόν αυτόν θα μένει.
Όπου το μάτι μου γυρίσω, όπου κι αν δω
ερείπια μαύρα της ζωής μου βλέπω εδώ,
που τόσα χρόνια πέρασα και ρήμαξα και χάλασα.»
Καινούριους τόπους δεν θα βρεις, δεν θάβρεις άλλες θάλασσες.
Η πόλις θα σε ακολουθεί. Στους δρόμους θα γυρνάς
τους ίδιους. Και στες γειτονιές τες ίδιες θα γερνάς·
και μες στα ίδια σπίτια αυτά θ’ ασπρίζεις.
Πάντα στην πόλι αυτή θα φθάνεις. Για τα αλλού — μη ελπίζεις—
δεν έχει πλοίο για σε, δεν έχει οδό.
Έτσι που τη ζωή σου ρήμαξες εδώ
στην κώχη τούτη την μικρή, σ’ όλην την γη την χάλασες.
Κωνσταντίνος Π. Καβάφης
Ιθάκη
Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη,
να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος,
γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι,
τέτοια στον δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις,
αν μεν’ η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή
συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις,
αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου,
αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου.
Να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος.
Πολλά τα καλοκαιρινά πρωϊά να είναι
που με τι ευχαρίστησι, με τι χαρά
θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοειδωμένους,
να σταματήσεις σ’ εμπορεία Φοινικικά,
και τες καλές πραγμάτειες ν’ αποκτήσεις,
σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κ’ έβενους,
και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής,
όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά,
σε πόλεις Αιγυπτιακές πολλές να πας,
να μάθεις και να μάθεις απ’ τους σπουδασμένους.
Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη.
Το φθάσιμον εκεί ειν’ ο προορισμός σου.
Αλλά μη βιάζεις το ταξείδι διόλου.
Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει
και γέρος πια ν’ αράξεις στο νησί,
πλούσιος με όσα κέρδισες στο δρόμο,
μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη.
Η Ιθάκη σ’έδωσε τ’ ωραίο ταξείδι.
Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόμο.
Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια.
Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δε σε γέλασε.
Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα,
ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν.
Κωνσταντίνος Π. Καβάφης
Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον
Σαν έξαφνα, ώρα μεσάνυχτ’, ακουσθεί
αόρατος θίασος να περνά
με μουσικές εξαίσιες, με φωνές—
την τύχη σου που ενδίδει πια, τα έργα σου
που απέτυχαν, τα σχέδια της ζωής σου
που βγήκαν όλα πλάνες, μη ανωφέλετα θρηνήσεις.
Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος,
αποχαιρέτα την, την Aλεξάνδρεια που φεύγει.
Προ πάντων να μη γελασθείς, μην πεις πως ήταν
ένα όνειρο, πως απατήθηκεν η ακοή σου·
μάταιες ελπίδες τέτοιες μην καταδεχθείς.
Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος,
σαν που ταιριάζει σε που αξιώθηκες μια τέτοια πόλι,
πλησίασε σταθερά προς το παράθυρο,
κι άκουσε με συγκίνησιν, αλλ’ όχι
με των δειλών τα παρακάλια και παράπονα,
ως τελευταία απόλαυσι τους ήχους,
τα εξαίσια όργανα του μυστικού θιάσου,
κι αποχαιρέτα την, την Aλεξάνδρεια που χάνεις.
Δημοσίευση σχολίου