Με τον κόσμο να έχει χωριστεί σε δύο στρατόπεδα, υπάρχει ανά πάσα στιγμή η πιθανότητα ενός θερμού επεισοδίου που θα μπορούσε να οδηγήσει σε παγκόσμια αναμέτρηση. Ένα τέτοιο σενάριο εξετάζουμε στο παρόν άρθρο, αποκαλύπτοντας το που, το πότε και το γιατί θα αρχίσει ο Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος
Τα αίτια, ο σκοπός και ο χρόνος
Γράφει ο Αναστάσιος Πανάς
Στο πρώτο μέρος αυτής της ανάλυσης (περιοδικό Στρατηγική, τεύχος 250), θέσαμε το ερώτημα: «Γιατί τα κράτη συγκεντρώνουν τόσα πολλά όπλα, αν δεν σκοπεύουν να τα χρησιμοποιήσουν;» Το ερώτημα είναι βέβαια ρητορικό. Κατά τις δεκαετίες του Ψυχρού Πολέμου (1947 – 1991) η ανθρωπότητα εκπαιδεύτηκε στην λεγόμενη «ισορροπία του Τρόμου». Συνήθισε δηλαδή να ζει με τον φόβο μιάς πιθανής γενικευμένης σύρραξης. Την εποχή εκείνη οι δύο υπερδυνάμεις (ΗΠΑ και ΕΣΣΔ) ήταν οι μόνες που είχαν πυρηνικά όπλα, καθώς και τα συστήματα μεταφοράς τους (υποβρύχια, στρατηγικά βομβαρδιστικά, βαλλιστικοί πύραυλοι κ.λ.π.), αλλά και την οικονομική δύναμη να τα συντηρούν και να τα αναπτύσσουν.
Κάθε πλευρά διέθετε από ένα κολοσσιαίο οπλοστάσιο πυρηνικών όπλων προκειμένου να εξασφαλισθεί η βέβαιη ολοκληρωτική καταστροφή του αντιπάλου εάν αυτός επιχειρούσε πρώτος επίθεση με ατομικά ή συμβατικά όπλα. Το δόγμα αυτό είναι γνωστό σαν Αμοιβαία Εξασφαλισμένη Καταστροφή (Mutually Assured Desctruction ή MAD). Ωστόσο, κανείς δεν ήταν τόσο τρελός ώστε να πατήσει πρώτος τη σκανδάλη. Οι μεταξύ τους εντάσεις εκτονώνονταν σε περιφερειακές συγκρούσεις (Κορέα, Βιετνάμ, Αφγανιστάν κ.α.) και ο υπόλοιπος κόσμος έμενε ήσυχος. Στο τέλος, έφτασε στο σημείο να θεωρεί ότι η αυτή την ισορροπία Τρόμου ως3 προϋπόθεση για την διασφάλιση της ειρήνης.
Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει δραματικά. Πυρηνικά όπλα διαθέτουν πλέον πολλές χώρες, ενώ έχουν υπεισέλθει νέοι παράγοντες (κλιματική αλλαγή, υπερπληθυσμός, μείωση ενεργειακών αποθεμάτων, τρομοκρατία) που δίνουν μία διαφορετική τροπή σε αυτό το παιχνίδι που απειλεί την ίδια τη μοίρα της ανθρωπότητας. Έτσι, σύμφωνα με το Ρολόι της Κρίσης, βρισκόμαστε σήμερα μόλις τρία λεπτά πριν από την Ώρα Μηδέν!
Το Ρολόι της Κρίσης
Το Ρολόι της Κρίσης, που επινοήθηκε από μία ομάδα ατομικών επιστημόνων το 1947, αναφορικά με το που βρίσκεται ο πλανήτης από άποψη πυρηνικού κινδύνου, βρίσκεται τώρα στις 23:57, μόλις τρία λεπτά πριν από την 12η ώρα. Προηγουμένως ο δείκτης βρισκόταν 5 λεπτά πριν από την Ώρα Μηδέν, στις 23:55 και μετακινήθηκε μπροστά κατά δύο λεπτά. Αιτία η υπερθέρμανση του πλανήτη και η απειλή από τα χιλιάδες πυρηνικά όπλα που έχουν στοιβαχτεί στην επιφάνεια ή στα έγκατα της Γης.
Το 2010 βρισκόταν 6 λεπτά πριν από την 12η ώρα, στις 23:54, λόγω της «ελπιδοφόρας κατάστασης» που είχε διαμορφωθεί στον κόσμο, εξαιτίας της συνεργασίας μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ρωσίας, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ινδίας, της Κίνας, της Βραζιλίας και άλλων χωρών σχετικά με την πυρηνική ασφάλεια και την σταθεροποίηση του κλίματος.
Σήμερα, εν έτει 2015, βρίσκεται μόλις τρία λεπτά πριν από τα καταστροφικά μεσάνυχτα και αυτό είναι το πιο κοντινό σημείο εδώ και 30 χρόνια.
Την τελευταία φορά που ο λεπτοδείκτης είχε μετακινηθεί στις 23:57 ήταν το 1984 κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, όταν αναπτύχθηκαν στη Δυτική Ευρώπη οι αμερικανικοί βαλλιστικοί πύραυλοι μέσου βεληνεκούς Pershing II και Cruise, επί Ρόναλντ Ρέιγκαν, στοχεύοντας –πάντα- τη Ρωσία.
Αντί η ανθρωπότητα να ακολουθήσει το δρόμο της παγκόσμιας συνεργασίας και της από κοινού εξεύρεσης λύσεων στα μεγάλα προβλήματα που ταλαιπωρούν σήμερα στον πλανήτη, επιστρέψαμε στο ίδιο σημείο, όπου βρισκόμασταν το 1984. Μάλιστα τα πράγματα τώρα είναι χειρότερα. Με την άδεια των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι Αμερικανοί εγκαθιστούν συστήματα της ΝΑΤΟϊκής αντιπυραυλικής άμυνας σε Πολωνία και Ρουμανία, πράγμα που κάνει πλέον τις χώρες αυτές στόχο των ρωσικών πυραύλων.
Ωθούμενοι από μία ανεξήγητη ψύχωση απέναντι στους Ρώσους, οι Αμερικανοί, μέσω του ΝΑΤΟ, μεταφέρουν την περίοδο αυτή βαρέα όπλα, άρματα μάχης και συστοιχίες πυροβολικού στις χώρες του πρώην Σοβιετικού μπλοκ, όπως η Εσθονία, η Λιθουανία, η Λετονία, η Βουλγαρία συν τις δύο χώρες που προαναφέραμε. Όλα αυτά δημιουργούν μία επικίνδυνη κλιμάκωση.
Μία επικίνδυνη κλιμάκωση
Τα σύννεφα της παγκόσμιας σύρραξης πυκνώνουν. Από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου έως σήμερα έχουν υπογραφεί μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ πολλές συνθήκες απαγόρευσης των πυρηνικών όπλων. Το 1987 υπεγράφη από τους τότε προέδρους των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ Ρόναλντ Ρέιγκαν και Μιχαήλ Γκορμπατσόφ αντίστοιχα, η συνθήκη για την εξάλειψη των πυρηνικών όπλων μέσου και μικρού βεληνεκούς (Intermediate Range Nuclear Forces Treaty, INF), με στόχο την εξάλειψη των χερσαίων βαλλιστικών πυραύλων και πυραύλων Cruise με βεληνεκές από 500 έως 5.000 χιλιόμετρα.
Την περίοδο αυτή, το αμερικανικό Πεντάγωνο εξετάζει τα ενδεχόμενα διάλυσης αυτής της συνθήκης, με το πρόσχημα ότι η Ρωσία την παραβίασε, προχωρώντας σε δοκιμή χερσαίου πυραύλου Cruise.
Από την κρίση στην Ουκρανία και μετά, ο στόχος των Αμερικανών είναι η εγκατάσταση σε ευρωπαϊκό έδαφος, και πολύ κοντά στα ρωσικά σύνορα, συστοιχιών βαλλιστικών πυραύλων μέσου βεληνεκούς που θα φέρουν πυρηνικές κεφαλές. Το ίδιο σχεδιάζουν να κάνουν και επί ασιατικού εδάφους. Η είδηση αυτή, την οποία μετέδωσε στις αρχές Ιουνίου το Associated Press, φέρνει στη μνήμη τις χειρότερες σελίδες του Ψυχρού Πολέμου, όταν στη δεκαετία του 1980 οι ΗΠΑ ανέπτυξαν στην Ευρώπη τους βαλλιστικούς πυραύλους Pershing-2, τους οποίους η τότε Σοβιετική Ένωση αντιμετώπισε με την ανάπτυξη των SS-20 Pioneer.
Η υπόθεση ξεκίνησε το καλοκαίρι του 2014, όταν ο Αμερικανός Πρόεδρος Μπάρακ Ομπάμα έστειλε στον ρώσο ομόλογό του επιστολή με την οποία κατηγορούσε τη Μόσχα ότι προέβη στη δοκιμή ενός πυραύλου Cruise επιφανείας – επιφανείας μεγάλης εμβέλειας, παραβιάζοντας με αυτό τον τρόπο τη Συνθήκη INF του 1987.
Από την πλευρά τους, μέσω του αναπληρωτή υπουργού Άμυνας Ανατόλι Αντόνοφ, οι ρώσοι απάντησαν ότι πρόκειται για ένα καλοστημένο σκηνικό, μέρος της αντι-ρωσικής εκστρατείας που έχει εξαπολύσει η Ουάσιγκτον σε σχέση με την κρίση στην Ουκρανία, ώστε να δυσφημιστεί η Ρωσία. Η Μόσχα κατηγόρησε με τη σειρά της την Ουάσιγκτον ότι η ανάπτυξη αντιπυραυλικής ασπίδας στην Ευρώπη αποτελεί κατάφωρη παραβίαση της Συνθήκης, προσθέτοντας ότι μία ενδεχόμενη ανάπτυξη αμερικανικών πυρηνικών πυραύλων Cruise στην Ευρώπη δεν προσθέτει τίποτα ουσιαστικό στην ασφάλεια των ίδιων των ΗΠΑ.
Όπως είπαμε στο προηγούμενο τεύχος, ο κόσμος έχει διαιρεθεί σήμερα σε δύο στρατόπεδα, όπως συνέβαινε και στην αρχή του Ψυχρού Πολέμου. Οι δύο συνασπισμοί διαμορφώνονται σήμερα ως εξής:
Δυτικός Συνασπισμός
- Κύριοι σύμμαχοι: ΗΠΑ, Βρετανία, Αυστραλία, Ισραήλ, Πακιστάν, Ιαπωνία, Ταϊβάν
- Δευτερεύοντες σύμμαχοι: Ιράκ, Αφγανιστάν, Μεξικό, Παναμάς, Γρενάδα (Καραϊβική Θάλασσα), Καναδάς
- Πιθανοί σύμμαχοι: Ονδούρα, Κολομβία, Κόστα Ρίκα (και στις τρεις αυτές χώρες οι ΗΠΑ διατηρούν στρατιωτικές βάσεις)
- Κύριοι σύμμαχοι: Ρωσία, Κίνα, Ινδία, Ιράν, Βραζιλία, Βενεζουέλα, Νότια Αφρική
- Δευτερεύοντες σύμμαχοι: Λευκορωσία, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Κιργιζία, Καζακστάν, Τατζικιστάν, Σερβία
- Πιθανοί σύμμαχοι: Συρία, Βιετνάμ, Αίγυπτος.
Δεν βλέπουμε όμως πως θα το πετύχει αυτό όταν ανοίγει διάπλατα την πόρτα στις αμερικανικές δυνάμεις, οι οποίες αλωνίζουν πλέον ελεύθερα στο ευρωπαϊκό έδαφος. Είναι μία ανεξήγητη πολιτική που αν μη τι άλλο δείχνει ότι η Ευρώπη είναι υποτελής των Αμερικανών.
Από στρατηγική άποψη, και παρά τη διεθνή υπεροχή τους, οι ΗΠΑ δεν μπορούν να πλήξουν με χερσαίες δυνάμεις την ευρωπαϊκή ήπειρο, επαναλαμβάνοντας, ας πούμε, μία νέα απόβαση τύπου Νορμανδίας. Ούτε φυσικά να την προστατεύσουν από τους Ρώσους.
Αυτό έχει να κάνει περισσότερο με την ιδιοσυγκρασία αυτής της μεγάλης χώρας. Οι ΗΠΑ, παρά τις πολυάριθμες βάσεις που διατηρούν σε πολλά σημεία του κόσμου, είναι κατά βάση εσωστρεφής. Η εσωστρέφεια οφείλεται στο ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ενεργούν σαν τον κάβουρα, που πρωτίστως ασχολείται με το σπίτι που κουβαλάει βαριά πάνω στη ράχη του και εξαφανίζεται στην κρυψώνα του με το πρώτο σημάδι κινδύνου. Ας θυμηθούμε τη μεγάλη απροθυμία τους να εμπλακούν στον Πρώτο και στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς και τις μετέπειτα αστοχίες τους στους πολέμους του Βιετνάμ, της Σομαλίας, του Ιράκ και του Αφγανιστάν.
Που, πότε και γιατί θα αρχίσει ο Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος
Σύμφωνα με όλες τις μελέτες και εκτιμήσεις, η παγκόσμια συμπλοκή είναι πολύ πιθανό να ξεκινήσει από την αυλή που θα λέγαμε της Ελλάδας, το Λιβυκό Πέλαγος, και συγκεκριμένα από την περιοχή της Τριπολίτιδας, με αφορμή τον έλεγχο των ενεργειακών κοιτασμάτων της Λιβύης (βλ. χάρτη).
Αυτά τα ενεργειακά αποθέματα ενδιαφέρουν πρωτίστως τις ΗΠΑ, που δεν θα διστάσουν να τα οικειοποιηθούν, με αποτέλεσμα να αποκοπεί η εξαρτημένη Ευρώπη από αυτόν τον ενεργειακό πακτωλό. Αν επαληθευτεί αυτό το σενάριο, τότε η Ευρώπη θα έρθει αντιμέτωπη με τις ΗΠΑ, συμμαχώντας με την Ρωσία.
Μετά την Αραβική Άνοιξη, οι χώρες της Βόρειας Αφρικής έχουν ασταθή καθεστώτα, η δε Λιβύη είναι το πιο ασταθές κράτος από τα υπόλοιπα. Παρ’ όλο όμως που είναι τύποις ανεξάρτητο κράτος, κατέχει την 9η θέση στον παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη (πιο πάνω και από τις Ηνωμένες Πολιτείες) λόγω των τεραστίων αποθεμάτων σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο!
Και θέλει να κρατήσει αυτή την υπεροχή. Θυμηθείτε την κατηγορηματική δήλωση που έκανε στις αρχές του 2013 ο υπουργός Διεθνούς Συνεργασίας και αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών της Λιβύης, Μοχάμεντ Αμπντέλ Αζίζ στον τότε ΥΠΕΞ Δημήτρη Αβραμόπουλο ότι η χώρα του αρνείται να συναινέσει σε ενδεχόμενο ανακήρυξης ελληνικής ΑΟΖ στην περιοχή του Λιβυκού Πελάγους.
Όμως, τα ενεργειακά αποθέματα της Λιβύης είναι εξόχως σημαντικά για τις ΗΠΑ, οι οποίες θα προσπαθήσουν να αποκτήσουν τον έλεγχό τους με τις αεροναυτικές βάσεις που διατηρούν στη Βρετανία, στην Ιταλία (η Νάπολη είναι έδρα του 6ου Στόλου) αλλά και στη Σούδα της Κρήτης.
Ένα αβέβαιο μέλλον
Εκτιμάται ότι υπάρχουν 1,3 τρισεκατομμύρια βαρέλια σε αποθέματα πετρελαίου σε διάφορα σημεία του κόσμου. Από το 2016 τα επίπεδα παραγωγής θα αρχίσουν να μειώνονται και το 2040 η παραγωγή πετρελαίου θα έχει πέσει στα 15 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα –περίπου το 20% από αυτά που καταναλώνουμε σήμερα- ενώ οι ανάγκες θα είναι τότε 200 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα.
Την ίδια περίοδο ο παγκόσμιος πληθυσμός θα έχει αυξηθεί από 7.325 δισεκατομμύρια τον Ιούλιο του 2015 στα 8 δισ. το 2024 και στα 9 δισ. έως το 2040. Η κατανάλωση όμως της ενέργειας δεν θα αυξηθεί αναλογικά, αλλά θα διπλασιαστεί και θα τριπλασιαστεί. Ταυτόχρονα η μέση ετήσια θερμοκρασία θα έχει ανέβει παγκοσμίως κατά 2 βαθμούς Κελσίου, πράγμα που θα δημιουργήσει μεγάλα προβλήματα στα υδάτινα αποθέματα.
Το τελευταίο σημαίνει μείωση της αγροτικής παραγωγής και αύξηση των βιομηχανοποιημένων τροφίμων, άρα μεγαλύτερες ανάγκες σε πετρέλαιο.
Επομένως, πολύ πριν φτάσουμε στο 2040, και καθώς οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες θα έχουν μειώσει την παραγωγή τους για να κάνουν οικονομία, οι Ηνωμένες Πολιτείες, θα θελήσουν να βάλουν «στο χέρι» τα διαφορετικά πετρελαϊκά αποθέματα για να διατηρήσουν το επίπεδο ζωής των πολιτών τους. Γι αυτό μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι οι ΗΠΑ θα ρίξουν την πρώτη πιστολιά.
Ας δούμε τον παγκόσμιο πετρελαϊκό χάρτη. Τα 2/3 των παγκόσμιων αποθεμάτων βρίσκονται στη Μέση Ανατολή (Σαουδική Αραβία 268.350 εκατ. βαρέλια, Ιράν 157.300 εκατ. βαρέλια, Ιράκ 140.300 εκατ. βαρέλια, Κουβέιτ 104.000 εκατ. βαρέλια, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα 97.800 κατ. Βαρέλια).
Οι ΗΠΑ κατέχουν την 11η θέση στον κατάλογο των παγκόσμιων αποθεμάτων με 30.259 εκατομμύρια βαρέλια, πίσω από τη Λιβύη που κατέχει την 9η θέση με 48.014 εκατ. βαρέλια και τη Ρωσία στην 8η θέση με 80.000 εκατ. βαρέλια. Την πρώτη θέση κατέχει η Βενεζουέλα με 297.740 εκατ. βαρέλια.
Το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση (πλην Βρετανίας) κατέχει την 23η θέση με μόλια 6.700 εκατ. βαρέλια, θα τη φέρει σε τροχιά σύγκρουσης με τις ΗΠΑ, αν οι τελευταίες επιχειρήσουν –και όπως όλα δείχνουν θα το κάνουν- να καρπωθούν τα πετρελαϊκά αποθέματα της Λιβύης. Επειδή όμως δεν μπορεί να συγκρουστεί με τις ΗΠΑ στηριζόμενη στις δικές της μόνο δυνάμεις, αναγκαστικά θα στραφεί για βοήθεια στη Ρωσία.
Είπαμε μέχρι τώρα από πού θα ξεκινήσει η επόμενη παγκόσμια σύρραξη και για ποιόν λόγο. Ο χρονικός όμως προσδιορισμός είναι πιο δύσκολος, καθώς αναμένονται αλλαγές στον παγκόσμιο χάρτη που δεν μπορούν να εκτιμηθούν τώρα. Επομένως η σύγκρουση μπορεί να αργήσει ή να συντομευθεί ανάλογα με τις εξελίξεις που θα παρουσιαστούν από την κλιματική αλλαγή, τα ενεργειακά διαθέσιμα και τον υπερπληθυσμό. Αναπόφευκτα η προσθήκη ενός ακόμα δισεκατομμυρίου ψυχών στον ήδη υπάρχοντα πληθυσμό, θα διαταράξει την παγκόσμια ισορροπία σε τέτοιο βαθμό που είναι δύσκολο να τον φανταστούμε.
Με βάση λοιπόν όλα αυτά, μία παγκόσμια σύρραξη θα μπορούσε να ξεσπάσει πολύ σύντομα, μεταξύ των ετών 2025 και 2040. Αυτό βέβαια δεν είναι κάτι αμετάκλητο και μπορεί ως κίνδυνος να ελαχιστοποιηθεί ή ακόμη και να εξαφανιστεί, ανάλογα με τις αποφάσεις που θα πάρει συλλογικά η ανθρωπότητα, υιοθετώντας έναν τελείως διαφορετικό δρόμο από αυτόν που ακολουθεί έως σήμερα.
Η ανθρώπινη ιστορία μπορεί να παρομοιαστεί με ένα τεράστιο βιβλίο όπου καταγράφονται όλα τα δεδομένα, δεδομένα που αλλάζουν συνεχώς και γι αυτό γράφονται και ξαναγράφονται.
Έρχεται όμως μία στιγμή κατά την οποία οι καταστάσεις παίρνουν τη μορφή τετελεσμένων αποφάσεων. Μπορεί κανείς να αποφύγει το μοιραίο μόνο όταν έχει αναπτύξει αυτό που ονομάζουμε «οραματική στρατηγική σκέψη». Γι αυτό το θέμα όμως θα πούμε περισσότερα αργότερα…
περιοδικό «Στρατηγική»
πηγή
Δημοσίευση σχολίου