Πολύ δύσκολα θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι τους επόμενους μήνες θα βελτιωθεί η κατάσταση στη Μέση και στην Εγγύς Ανατολή. Πιθανότατα, το αντίθετο θα συμβεί μέσα στο 2013.
Μέσα στο 2012 δεν σημειώθηκε μεγάλος πόλεμος στη Μέση και την Εγγύς Ανατολή, ωστόσο, η ένταση σε ολόκληρη την περιοχή, η οποία εμπλέκει σε τοπικές διενέξεις χώρες της Αφρικής, της Ευρώπης και της Κεντρικής Ασίας, πιθανότατα θα διατηρηθεί δεδομένου μάλιστα, ότι αρχίζει και εξελίσσεται και μια αντιπαράθεση μεταξύ διαφόρων συνασπισμών.
Αυτοί οι συνασπισμοί, εν πρώτοις, αποτελούν ομάδες από τον ισλαμικό κόσμο αλλά και έξωθεν δυνάμεις που τις υποστηρίζουν. Οι κυριότερες είναι οι Ουαχαβίτες του Κατάρ και της Σαουδικής Αραβίας από τη μια πλευρά, και το σιιτικό Ιράν από την άλλη. Τα αραβικά ΜΜΕ ισχυρίζονται ότι στο πλευρό των Σουνιτών βρίσκεται η Δύση και δίπλα στους Σιίτες είναι η Ρωσία. Στην πραγματικότητα η εικόνα είναι πιο σύνθετη.
Εξάπλωση του ισλαμισμού
Τα συμφέροντα της Ντόχα και του Ελ Ριάντ συγκλίνουν, όσον αφορά την αντιπαράθεση με την Τεχεράνη, την κατάργηση της κοσμικότητας στον αραβικό κόσμο αλλά και την εξάπλωση του πολιτικού Ισλάμ. Τα δυο κράτη όμως, καθώς βρίσκονται σε έναν ιδιότυπο ανταγωνισμό, στηρίζονται σε διαφορετικές δυνάμεις. Το Κατάρ, κυρίως στους «Αδελφούς μουσουλμάνους» και οι Σαουδάραβες στους Σαλαφίτες.
Όπως έδειξαν τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου του 2012, τα συμφέροντα των δύο αυτών ρευμάτων δεν συμπίπτουν. Οι «Αδελφοί μουσουλμάνοι» και τα συγγενικά τους δόγματα απέσπασαν σημαντικά οφέλη, καταλαμβάνοντας την εξουσία στην Τυνησία και την Αίγυπτο. Οι Σαλαφίτες έμειναν στο περιθώριο της εξουσίας και των προϋπολογισμών, παρ’ ότι νομιμοποίησαν την παρουσία τους σε πολιτικό επίπεδο.
Η συνολική διαπίστωση είναι ότι το Κατάρ και η Σαουδική Αραβία οργανώνουν την εξάπλωση του ισλαμισμού γενικότερα, όπως και τη μάχη των ισλαμιστών της Συρίας κατά του Άσαντ. Η Τεχεράνη εξακολουθεί να στηρίζει τη Δαμασκό, χωρίς να επεμβαίνει άμεσα στις εχθροπραξίες στη Συρία.
Από την άλλη, η Ρωσία και η Κίνα, στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, εμποδίζουν την έγκριση ψηφίσματος που θα επέτρεπε την έναρξη εξωτερικής επέμβασης εναντίον του Άσαντ. Κρίνοντας από τις δραστηριότητες του Πολεμικού Ναυτικού της Ρωσίας στις ακτές της Συρίας, η συγκεκριμένη πολιτική θα συνεχιστεί.
Αν η Δαμασκός κατορθώσει να επιβιώσει πριν αρχίσει η σύγκρουση του Ιράν με τη Σαουδική Αραβία, τότε το καθεστώς έχει ελπίδες επιβίωσης.
Η τακτική των χωρών του Κόλπου
Ενώ η Δύση εξακολουθεί να ελπίζει ότι θα καταφέρει να φτάσει σε κάποια συμφωνία με τα αραβικά κράτη, μια ανάλογη συμφωνία με τις διάσπαρτες επαναστατικές ισλαμικές ομάδες θα πρέπει να αποκλειστεί. Πιθανός φαίνεται ο διάλογος μαζί τους, με τη συμμετοχή του Κατάρ και της Σαουδικής Αραβίας, αλλά μάλλον δεν αναμένεται κάποια συνεργασία με αυτές τις ομάδες, ούτε η εξασφάλιση της ουδετερότητάς τους. Η τρομοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου στη Νέα Υόρκη και την Ουάσιγκτον, καθώς και τα γεγονότα του φθινοπώρου του 2012, δείχνουν ότι μόλις οι ισλαμιστές επιτυγχάνουν τους στόχους τους με την υποστήριξη της Δύσης, στη συνέχεια επιτίθενται στη Δύση.
Τις μοναρχίες του Κόλπου, οι οποίες συντονίζουν τις δικές τους ομάδες, τις συμφέρει οι τρομοκράτες να αποδυναμώνουν τους ανταγωνιστές τους, ταυτόχρονα όμως, θέλουν να αποσοβήσουν την κατάληψη της εξουσίας των μοναρχιών από ακραίες τέτοιες ομάδες. Στόχος τους είναι να ανακατευθύνουν την ενέργεια των επικίνδυνων «πελατών τους» προς το εξωτερικό.
Η συγκεκριμένη τακτική δεν αποτελεί έκπληξη για τις ηγεσίες των ΗΠΑ, της Γαλλίας και της Μεγάλης Βρετανίας. Ωστόσο, όπως αποδείχθηκε το 2012, έχουν την τάση να παραβλέπουν αυτά τα φαινόμενα. Κρίνοντας από τα πρόσωπα που τοποθέτησε ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα ως υπουργούς Άμυνας και Εξωτερικών στα τέλη του 2012 και στις αρχές 2013, η σημερινή πολιτική των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, η οποία προϋποθέτει τον διάλογο με τους ισλαμιστές, δεν θα αλλάξει.
Ενεργοποίηση ισλαμιστών στη Ρωσία
Η Κίνα, η οποία αποτελεί μια από τις περισσότερο υποσχόμενες αγορές για τους αραβικούς ενεργειακούς πόρους, αλλά και έναν σημαντικότατο εμπορικό εταίρο για τη Δύση, έχει την ευχέρεια να κινηθεί με γνώμονα τα δικά της συμφέροντα, που συμπεριλαμβάνουν και τη συνεργασία με το Ιράν, χωρίς το γεγονός αυτό να επιφέρει οποιαδήποτε ζημιά στης σχέσεις της με τους αντιπάλους της Τεχεράνης.
Η Ρωσία πάντως, κρίνοντας από την απροκάλυπτα αρνητική στάση των χωρών του Κόλπου απέναντί της, δεν θα λάβει ένα ανάλογο συγχωροχάρτι. Δεδομένου ότι η «Αραβική άνοιξη» εγκαταστάθηκε στη Συρία, οι χώρες τους Κόλπου θεωρούν ότι εξαιτίας της στάσης που έχει τηρήσει η Ρωσία, θα πρέπει να αναμένει μέσα στο 2013 ενεργοποίηση των ισλαμιστών τόσο στη ρωσική επικράτεια, όσο και στις γειτονικές της χώρες.
Ως προγεφυρώματα της «Άνοιξης στην Κεντρική Ασία» μπορούν να χρησιμοποιηθούν η Κιργισία (όπου μέσα στο 2012 άνοιξαν πρεσβείες του Κατάρ και της Σαουδικής Αραβίας) και το Τατζικιστάν, ενώ βασικοί στόχοι της «Άνοιξης» θα είναι το Ουζμπεκιστάν και το Καζακστάν. Πάντως, οι ηγεσίες των δύο αυτών χωρών φαίνονται προετοιμασμένες να αντιμετωπίσουν μια τέτοια εξέλιξη.
Η αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν το 2014 θα σημάνει τη νίκη των Ταλιμπάν, που θα τους προσφέρει νέες δυνατότητες στη χώρα. Το αποτέλεσμα θα είναι οι Ταλιμπάν να εκτοπίσουν από το Αφγανιστάν τους ξένους ισλαμιστές, εκ των οποίων μερικοί προέρχονται από τη Ρωσία και από άλλες πρώην σοβιετικές δημοκρατίες.
Γενίκευση του πολέμου
Το νέο έτος θα έχει καθοριστική σημασία για το Ιράν. Η δημιουργία ιρανικής ατομικής βόμβας έχει ουσιαστικά δρομολογηθεί. Η κατάσταση στην περιοχή εξαρτάται κυρίως από την κλιμάκωση της αντιπαράθεσης του Ιράν με τις μοναρχίες του Κόλπου και το Ισραήλ.
Οι προεδρικές εκλογές στο Ιράν στις αρχές του φετινού καλοκαιριού θα καθορίσουν την κατεύθυνση του κύριου πλήγματος. Ωστόσο, δεν διαθέτει δυνάμεις για έναν πόλεμο σε όλα τα μέτωπα. Με το Ισραήλ μπορεί να πολεμήσει, μόνον εφόσον οργανώσει πυραυλικές επιθέσεις από τον Νότιο Λίβανο και τη Γάζα.
Η κατάσταση στον Κόλπο δεν είναι και τόσο απλή.Το Μπαχρέιν φοβάται το Ιράν εξαιτίας της υποστήριξης που το τελευταίο θα μπορούσε να προσφέρει σε αναταραχές που θα προκαλέσουν οι Σιίτες. Το Ομάν, στο οποίο επικρατεί το μουσουλμανικό δόγμα Ιμπάντι, τηρεί στάση ουδετερότητας. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν μεν εχθρικές σχέσεις με το Ιράν επειδή το τελευταίο κατέχει ορισμένα διαφιλονικούμενα νησιά, ωστόσο, δεν προσφέρουν την εύνοιά τους στους ακραίους σουνίτες ισλαμιστές. Κι αυτό αποδεικνύεται από τις συλλήψεις «Αδελφών μουσουλμάνων» που πραγματοποιήθηκαν στα Εμιράτα, παρά τις διαμαρτυρίες της Αιγύπτου.
Η Αίγυπτος, παρά τη ραγδαία ισλαμοποίηση της πολιτικής ζωής, είτε ίσως, χάρις σε αυτή, παραμένει η σημαντικότερη χώρα του αραβικού κόσμου. Οι διακηρύξεις του 2010, οι οποίες αντικατοπτρίζουν τις αντιλήψεις του Μουρσί ότι η ειρήνη με το Ισραήλ και τους Εβραίους είναι αδύνατη -με τους τελευταίους μάλιστα να χαρακτηρίζονται «απόγονοι των χοίρων και των πιθήκων»- ενισχύουν τις εικασίες ότι ύστερα από την μη αναστρέψιμη κρίση που προέκυψε στην Αίγυπτο, η οποία φέρει κυρίως οικονομικό χαρακτήρα, ο πόλεμος με το εβραϊκό κράτος μπορεί να καταστεί για τον αιγύπτιο ηγέτη η μοναδική αποδεκτή επιλογή για έξοδο από την κρίση.
Το Ισραήλ προετοιμάζεται για τον πόλεμο αυτό. Όπως και για τον πόλεμο ενάντια στο Ιράν, στην τρίτη Ιντιφάντα, και για τις συγκρούσεις με τους οπαδούς του Τζιχάντ στα σύνορα με τη Συρία, το Λίβανο ή την Ιορδανία.
Ο Εβγκένι Σατανόβσκι είναι πρόεδρος του Ινστιτούτου Μέσης Ανατολής.
πηγή
Δημοσίευση σχολίου