Νίκος Μελέτης
Σε τακτική επανατοποθέτηση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής σε μείζονα θέματα όπως η Συρία και η Αίγυπτος προσανατολίζεται ο Τ. Ερντογάν θέλοντας να εκμεταλλευθεί το θετικό μομέντουμ που εξασφαλίζει στην χώρα του η ενεργός εμπλοκή της στο Ουκρανικό ως «επιτήδειος ουδέτερος», διατηρώντας σταθερά ανοικτό κανάλι με τη Μόσχα παρά το γεγονός ότι αυτή η σχέση αμφισβητεί και θέτει εν αμφιβόλω τη συμμετοχή της στο Δυτικό στρατόπεδο
Η προσπάθεια να κλείσουν τα μέτωπα με το Ισραήλ ,την Αίγυπτο αλλά και την Συρία, η ακόμη πιο ενεργός εμπλοκή της στην Λιβύη δημιουργούν νέα δεδομένα για τις περιφερειακές ισορροπίες και εκ των πραγμάτων απασχολούν και την Ελλάδα και την Κύπρο. Οι κινήσεις της Τουρκίας είναι χαρακτηριστικό ότι αποσκοπούν στην εξομάλυνση των σχέσεων με όλους τους γείτονες και τους περιφερειακούς παίκτες με την τρανταχτή εξαίρεση της Ελλάδας και της Κύπρου.
Κάτι που συμβαίνει φυσικά όχι μόνο για λόγους προσωπικής εμμονής η ιδιοτροπίας του Τούρκου ηγέτη ,αλλά γιατί έναντι των δυο χωρών υπάρχουν σαφείς εδαφικές διεκδικήσεις και συγχρόνως για την Τουρκία είναι δύο αντίπαλοι οι οποίοι λόγω και της ιδιότητας τους ως κράτη μέλη της Ε.Ε. ,δεν μπορούν να χειραγωγηθούν τόσο εύκολα. όσο θα ήθελε ο Τούρκος ηγέτης με την επίδειξη ισχύος.
Όμως οι τουρκικές κινήσεις δείχνουν ότι επιχειρείται να σπάσει το μέτωπο το οποίο είχε δημιουργηθεί ως αποτέλεσμα της ρήξης με το Ισραήλ από το 2010, αλλά και με το σκληρό πυρήνα των αραβικών χωρών (εκτός Κατάρ) λόγω του πολέμου στην Συρία και στη Λιβύη, αλλά και της «αραβικής άνοιξης» με πρωταγωνιστές τους προστατευόμενους από την Άγκυρα «Αδελφούς Μουσουλμάνους».
Η εξομάλυνση των σχέσεων με τα ΗΑΕ ,τη Σ. Αραβία , το Ισραήλ, τα συνεχή ανοίγματα προς την Αίγυπτο, η αυξανόμενη επιρροή στην Λιβύη και η διαγραφόμενη αλλαγή στάσης έναντι του καθεστώτος Άσαντ στην Συρία είναι κινήσεις που εξυπηρετούν φυσικά τα τουρκικά στρατηγικά και οικονομικά συμφέροντα, αλλά συγχρόνως και κινήσεις «περικύκλωσης» της ελληνικής διπλωματίας. Οι τριμερείς και πολυμερείς συνεργασίες της Ελλάδας ,οι στρατηγικές συνεργασίες με ΗΑΕ, Αίγυπτο, Ισραήλ αποτελούν «αγκάθια» για την τουρκική εξωτερική πολιτική, που πλέον με τη δυναμική που της έχει προσφέρει ο ρόλος της στην ουκρανική κρίση επιχειρεί να ανατρέψει.
Το άνοιγμα του «παραθύρου» για αποδοχή του καθεστώτος Άσαντ στην Συρία, που εκδηλώθηκε αμέσως μετά την συνάντηση Ερντογάν -Πούτιν στο Σότσ , μπορεί να ανοίξει τον δρόμο για σημαντικές ανατροπές ,αν και το ζήτημα των Κούρδων της Βόρειας Συρίας θα παραμείνει σοβαρό πρόβλημα στις σχέσεις τόσο με το καθεστώς Άσαντ όσο και με τους Αμερικανούς. Σύμφωνα με πληροφορίες τις επόμενες εβδομάδες ίσως επιδιωχθεί να υπάρξει και τριμερής συνάντηση Πούτιν -Ερντογάν -Άσαντ στο περιθώριο περιφερειακής διάσκεψης που θα επισημοποιήσει αυτή την στροφή της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής.
Όμως η αποκατάσταση διαύλων με το καθεστώς Άσαντ θα προσφέρει την ευκαιρία στην Τουρκία να εμφανισθεί και πάλι ως «ειρηνοποιός» αν και κατέχει στρατιωτικά σημαντικά συριακά εδάφη και συγχρόνως θα εξαλείψει ένα σημαντικό σημείο τριβής με τις Αραβικές χώρες. Και θα πρέπει να αναμένεται ότι η Άγκυρα θα εμφανίσει μια πρωτοβουλία αποδοχής και νομιμοποίησης του καθεστώτος Άσαντ ,ως κίνηση που θα εξασφαλίσει έναν «αξιόπιστο» συνομιλητή και μεσολαβητή, έτσι ώστε να απαντήσει σε ενστάσεις που θα εγείρουν οι ΗΠΑ αλλά και το Ισραήλ.
Η αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων της Τουρκίας με το Ισραήλ ήταν αναμενόμενη ,αλλά δύσκολα θα αποκτήσει την εμβάθυνση που πιθανόν θα επιθυμούσε ο κ. Ερντογάν που θα πρέπει να αρκεστεί στα οφέλη που θα έχει για την τουρκική οικονομία η τυπική αποκατάσταση των σχέσεων των δυο χωρών. Ο ισραηλινός πρωθυπουργός Γ. Λαπιντ επίσπευσε τη διαδικασία ομαλοποίησης καθώς το φθινόπωρο οι νέες εκλογές στο Ισραήλ είναι αμφίρροπες και έτσι θέλησε να επιβάλει και στο διάδοχό του την επιλογή της αποκατάστασης των σχέσεων. Όμως ο ρόλος που διεκδικεί ο Τ. Ερντογάν ως προστάτης των Παλαιστινίων ,που συχνά τον βάζει σε ρόλο του πιο σκληρού επικριτή του Ισραήλ και η στήριξη που προσφέρει στην Χαμάς ,η οποία ακόμη διατηρεί τα γραφεία της στην Κωνσταντινούπολη αποτελούν ζητήματα που δεν μπορούν να ξεπερασθούν με τα ευχολόγια της τουρκικής και της νυν ισραηλινής ηγεσίας.
Το Ισραήλ στέλνει καθησυχαστικά μηνύματα σε Αθήνα και Λευκωσία ότι η προσέγγιση με την Τουρκία δεν επηρεάζει τις σχέσεις των τριών χωρών. Είναι ενδεικτικό ότι λίγα εικοσιτετράωρα μετά την ανακοίνωση αποκατάστασης διπλωματικών σχέσεων Τουρκίας -Ισραήλ , το Τελ Αβίβ έδωσε το πράσινο φως για την προμήθεια στην Εθνική Φρουρά της Κύπρου του πανίσχυρου αντιπυραυλικού συστήματος Iron Dome.
Ο Τ. Ερντογαν επιστρέφοντας από το Λβιβ σε δηλώσεις του σε δημοσιογράφους επανήλθε στο θέμα των σχέσεων με την Αίγυπτο ,όπου παρά τα συνεχή ανοίγματα του στον «Αιγυπτιακό λαό» φαίνεται ότι υπάρχουν ισχυρές αντιστάσεις από το σύστημα εξουσίας του προέδρου Αλ Σίσι για την άνευ όρων αποκατάσταση των διμερών σχέσεων. Η Τουρκία επιδιώκει να κλείσει το μέτωπο με την Αίγυπτο, όχι μόνο γιατί δεν θέλει έναν ακόμη ανταγωνιστή στην ισορροπία δυνάμεων στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά και γιατί γνωρίζει ότι η Άιγυπτος είναι η χώρα κλειδί για την υλοποίηση του δόγματος της Γαλάζιας Πατρίδας, με μια ενδεχόμενη συμφωνία οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών στη Μεσόγειο ,που θα έθεταν εκτός παιγνίου την Ελλάδα και την Κύπρο. Επίσης η Τουρκία βλέπει την Αίγυπτο των 100 εκατομμυρίων ανθρώπων ως σημαντική αγορά για τα τουρκικά προϊόντα αλλά και ως κρίσιμη χερσαία διάβαση για το τουρκικό εμπόριο προς την Αφρική.
Η καχυποψία του καθεστώτος Σίσι έναντι της ερντογανικής Τουρκίας είναι δεδομένη, αλλά σε διαφορετικό κλίμα κινείται σημαντικό μέρος της γραφειοκρατίας του αιγυπτιακού ΥΠΕΞ, αλλά και του πολιτικού κόσμου στην Αίγυπτο, ειδικά εκείνων που εκφράζουν το πολιτικό Ισλάμ.
Είναι χαρακτηριστικές οι δηλώσεις του αρχηγού του κόμματος «Οικοδόμηση και Ανάπτυξη» Χάλεντ αλ-Σαρίφ, ο οποίος σχολιάζοντας τα ανοίγματα Ερντογάν δήλωσε ότι υπάρχουν κοινά συμφέροντα Τουρκίας -Αιγύπτου και σε αυτά συμπεριλαμβάνονται το «φυσικό αέριο στην Ανατολική Μεσόγειο , η οριοθέτηση θαλασσίων συνόρων ,η Συμφωνία για την κατάσταση στην Λιβύη και η κατανόηση και ο συντονισμός για την κατάσταση στην Συρία».
Στη Λιβύη η Τουρκία έχει επιτύχει να αποκαταστήσει απευθείας διαύλους επικοινωνίας με όλες τις αντιμαχόμενες πλευρές(εκπροσώπους των οποίων έχει δεχθεί σε χωριστές επισκέψεις στην Άγκυρα) και να εμφανίζεται ως «μεσολαβητής», αν και η εμπλοκή της στην ενδολυβική σύγκρουση το 2019 και η συνεχιζόμενη στρατιωτική παρουσία της στο Λιβυκό έδαφος έχει αφήσει «ανοικτούς λογαριασμούς». Την προηγούμενη εβδομάδα πραγματοποιήθηκε στην Τρίπολη συνάντηση του Αρχηγού της Υπηρεσίας Πληροφοριών της Λιβύης με τον αναπληρωτή Αρχηγό της ΜΙΤ, με αντικείμενο την ασφάλεια της Τρίπολης κάτι που θεωρήθηκε στήριξη στην κυβέρνηση Ντμπειμπά και ανακοινώθηκαν κι άλλες πρωτοβουλίες της Τουρκίας προς τις άλλες αντιμαχόμενες πλευρές .
Στο πλαίσιο αυτής της ενεργούς εμπλοκής της Τουρκίας στα εσωτερικά της Λιβύης ,δημιουργούν προβληματισμό τα όσα ανέφερε σε συνέντευξη του την περασμένη εβδομάδα ο Υπουργός Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου της Λιβύης σε λιβυκό τηλεοπτικό σταθμό σχετικά με το τουρκολιβυκό μνημόνιο χάραξης θαλασσίων ζωνών.
Ο Μοχαμαντ Αουν ( Libya Panorama Channel), όταν ρωτήθηκε για την στάση της Ελλάδας στο Τουρκολυβικο Μνημονιο ανέφερε ότι «πρόκειται για ιστορικές διαφορές μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας, στις οποίες εμείς δεν αναμιγνυόμαστε. Όταν οι Έλληνες ανέθεσαν σε εταιρίες να πραγματοποιήσουν έρευνες στα όρια της ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Λιβύης, η αρμόδια διεύθυνση για τα θαλάσσια σύνορα, του ΥΠΕΞ της Λιβύης αντέδρασε. Το πρόβλημα αυτό είναι μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας και δεν περιλαμβάνει τη Λιβύη». Αποκάλυψε όμως ότι το Υπουργείο του είχε συζητήσει με τον πρώην επικεφαλής της Εθνικής Εταιρίας Πετρελαίου, Μουσταφά Σανάλλα, την έναρξη ερευνών σε όλη την επικράτεια και στη θάλασσα «συμπεριλαμβανομένων και των θαλάσσιων περιοχών που περιλαμβάνονται στο Μνημόνιο».
Ο Σανάλλα απομακρύνθηκε από τη θέση του πριν ένα μήνα, μια επιλογή που προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις και φυσικά δεν είναι γνωστό αν ο διάδοχος του επιλέξει να ενεργοποιήσει τον «φάκελο» για τέτοιου είδους έρευνες, οι οποίες εφόσον επεκταθούν και σε περιοχές του παράνομου τουρκολυβικού Μνημονίου θα προκαλέσουν μείζονα κρίση στην περιοχή, δεδομένης της αντίδρασης της Ελλάδας.
Σε αυτό το σκηνικό είναι ιδιαίτερα προβληματικό το γεγονός ότι η ελληνική πρεσβεία στην Τρίπολη παραμένει ακέφαλη καθώς για λόγους που δεν είναι γνωστοί υπάρχει σημαντική καθυστέρηση στην αποστολή και διαπίστευση στην Τρίπολη του νέου Έλληνα πρεσβευτή Ν.Κοτροκόη.
Δημοσίευση σχολίου