Νίκος Χειλαδάκης*
Η πρόσφατη πώληση μη επανδρωμένων οπλισμένων αεροσκαφών, (drones), της Τουρκίας στην Πολωνία και την Ουκρανία και το ενδιαφέρον άλλων χωρών της Ανατολικής Ευρώπης για την αγορά τους ώθησαν ορισμένους εμπειρογνώμονες να σχολιάσουν ότι η Άγκυρα χρησιμοποιεί αυτές τις πωλήσεις όπλων για να περικυκλώσει τη Ρωσία. Ωστόσο, κατά την έρευνά του για τα Bayraktar TB2, τη ναυαρχίδα του στόλου των μη επανδρωμένων της Τουρκίας, η Μόσχα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αυτά τα ιπτάμενα οχήματα δεν αποτελούν απειλή υψηλού επιπέδου σε μια χώρα που διαθέτει μια πολυεπίπεδη αεροπορική άμυνα, με ένα ηλεκτρονικό σύστημα μπλοκαρίσματος. Παρά όμως αυτή την ρωσική υποτιμητική άποψη για τα τουρκικά μη επανδρωμένα, η Τουρκία συνεχίζει να τα προπαγανδίζει και να τα εμπορεύεται επιτυχώς στη διεθνή αγορά οπλικών συστημάτων.
Σχετικά με το θέμα αυτό, ο Aaron Stein, Αμερικανός στρατηγικός αναλυτής, στέλεχος του Foreign Policy Research, έγραψε σε σημαντικό του άρθρο ότι η τουρκική κυβέρνηση πρόβαλλε σκόπιμα βιντεοκλίπ από την δράση αυτών των ιπτάμενων στην καταστροφή των παλαιών σοβιετικών συστημάτων αεροπορικής άμυνας και επίγειων οχημάτων μάχης, με εξωτερικές κάμερες τοποθετημένες σε αυτά τα ιπτάμενα μη επανδρωμένα οχήματα και στη συνέχεια δημιούργησε διαφημιστικό κλιπ με αυτά τα βίντεο, σε ημιεπίσημα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η Άγκυρα προέβει σε αυτή την ενέργεια με σκοπό να δημιουργήσει μια τεράστια βάση επίδοξων πελατών που επιθυμούν να τα προμηθευτούν, ακριβώς λόγω της δυνατότητας τους, όπως έδειξαν τα τουρκικά προπαγανδιστικά βίντεο, να εξουδετερώνουν τα συστήματα της αντίπαλης αεράμυνας, τα οποία όμως δεν φάνηκε ότι ήταν πολύ παλιάς κατασκευής.
Ο Stein πρόσθεσε επίσης για την τουρκική απάτη, ότι τα βίντεο προβάλλουν νέες δυνατότητες των μη επανδρωμένων ιπτάμενων για την επιτυχή έκβαση μιας πολεμικής σύγκρουσης διαμορφώνοντας έτσι ευνοϊκές γνώμες σχετικά με την αποτελεσματικότητα τους και την ικανότητά τους στο πεδίο της μάχης.
Σύμφωνα με τον Αμερικανό στρατηγικό αναλυτή, για αυτή την καινοτόμο χρήση της πολεμικής προπαγάνδας ως μέρος ψυχολογικού επηρεασμού, χρησιμοποιήθηκε η τουρκική εμπειρία από τις τελευταίες πολεμικές συγκρούσεις της Τουρκίας και είναι πιθανό η μέθοδο αυτή να αντιγραφεί και από άλλους μελλοντικούς χρήστες. Συγκεκριμένα : «Η χρήση ενός αισθητήρα drone για πολεμική προπαγάνδα είναι όχι κάτι νέο, αλλά η Τουρκία το έχει φτάσει σε ένα νέο επίπεδο δείχνοντας πώς οι χώρες μπορούν να έχουν έτσι το στρατηγικό πλεονέκτημα και αυτό να συμβάλει στην αύξηση του διεθνούς ενδιαφέροντος για τις πωλήσεις όπλων». Δηλαδή προβάλλεται μια έντεχνη εικόνα που αναβιβάζει σκόπιμα τις ικανότητες των τουρκικών μη επανδρωμένων ιπτάμενων.
«Αυτή η επιτυχημένη εκστρατεία προπαγάνδας που προβάλλει την χρήση των μη επανδρωμένων στον πόλεμο, αποσκοπεί παράλληλα στο να προάγει στο εσωτερικό της Τουρκίας μια εσωτερική πολιτική πεποίθηση ότι η Τουρκία μπορεί να προχωρήσει μόνη της στις πολεμικές της επιχειρήσεις και να υποστηρίξει πολιτικά την στρατηγική άποψη ότι η ανεξαρτητοποίηση στα οπλικά συστήματα από τις Ηνωμένες Πολιτείες και μεγάλο μέρος από την Ευρώπη, είναι επωφελής για την εξυπηρέτηση των τουρκικών εθνικών συμφερόντων.
Παράλληλα επισημαίνεται ότι το διεθνές ενδιαφέρον για την πώληση τουρκικών μη επανδρωμένων είναι ένα μεγάλο κέρδος για την τουρκική εγχώρια πολεμική βιομηχανία και ο Stein προσθέτει επίσης το πολύ ενδιαφέρων σημείο σε αυτό το θέμα, ότι αυτά τα κέρδη είναι εντελώς ανεξάρτητα από την πολιτική-στρατιωτική στρατηγική που ακολουθεί η Άγκυρα στους πολέμους που αυτή τη στιγμή εμπλέκεται.
«Το TB2 είναι κατάλληλο για μικρής διάρκειας κει έντασης πολέμους, όπου οι τουρκικές πλατφόρμες πληροφοριών, παρακολούθησης και αναγνώρισης, μπορούν να βοηθήσουν στις πολεμικές επιχειρήσεις των υποστηριζόμενων δυνάμεων εδάφους. Αυτό συνέβη στη Λιβύη και στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Παρά όμως το γεγονός ότι το TB2 κατέστρεψε σημαντικό αριθμό τεθωρακισμένων του συριακού καθεστώτος, τα τουρκικά μη επανδρωμένα ιπτάμενα δεν μπόρεσαν να νικήσουν τα ρωσικά αεροπορικά συστήματα αεράμυνας στη Συρία.
Τόσο στη Συρία όσο και στη Λιβύη, το TB2 αποδείχτηκε αρκετά τρωτό έναντι ακόμα και παλαιών συστημάτων αεροπορικής άμυνας, αλλά λόγω του χαμηλού κόστους του drone, η Τουρκία μπόρεσε να διατηρήσει υψηλό επιχειρησιακό ρυθμό στις πολεμικές της επιχειρήσεις. Ακόμα, καθώς αυτά τα ιπτάμενα έχουν αποδειχθεί επιρρεπή σε επίγεια πυρά, οι Ρώσοι σχεδιαστές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι αυτοί οι τύποι των ιπτάμενων θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν πολύ αποτελεσματικά από μια σύγχρονη αεροπορική άμυνα. Εξ αιτίας αυτού του συμπεράσματος στην Μόσχα έχει κυριαρχήσει η άποψη ότι δεν υπάρχει μεγάλη ανησυχία ασφάλειας για την εξάπλωση των τουρκικών μη επανδρωμένων στην Ανατολική Ευρώπη.
Το τελικό συμπέρασμα στο οποίο έχουν καταλήξει Αμερικανοί και Ρώσοι εμπειρογνώμονες από τις πολεμικές επιχειρήσεις της Τουρκίας όπου χρησιμοποιήθηκαν τα τουρκικά μη επανδρωμένα για μεγάλο χρονικό διάστημα, είναι ότι : «Μια φτηνή, εύχρηστη πλατφόρμα μη επανδρωμένων ιπτάμενων, είναι χρήσιμη για την παροχή υποστήριξης στις επίγειες δυνάμεις σε πολεμικές συγκρούσεις όπου όμως η αεροπορική άμυνα του εχθρού είναι ανεπαρκής. Αντιθέτως σε μια σύγκρουση ισοδύναμων δυνάμεων, τα τουρκικά drone δεν μπορούν να επιβιώσουν».
Αλλά το πιο εμφανές «μάθημα» ειδικά για τις ΗΠΑ, σύμφωνα με τον Aaron Stein, είναι το πώς μια προπαγάνδα μπορεί να διαμορφώσει εικονικές πραγματικότητες σχετικά με τις πολεμικές συγκρούσεις και πώς το βίντεο υψηλής ανάλυσης που τραβήχτηκε από drone μπορεί να προβάλλει μια πλαστή εξέλιξη του πολέμου υπέρ των τουρκικών μη επανδρωμένων, από την πλευρά των κοινωνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης.
Καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι το TB2 δεν είναι σίγουρα κατάλληλο για την καταπολέμηση ενός εχθρού υψηλού επιπέδου, ο Stein είπε ότι η χρήση του TB2 από την Τουρκία αποκαλύπτει πώς ακόμη και οι μεσαίου επιπέδου στρατιωτικές δυναμεις μπορούν να χρησιμοποιούν όπλα χαμηλού κόστους σε πολέμους με όχι ισχυρούς αντίπαλους. Η δυνατότητα χρήσης μη επανδρωμένων ιπτάμενων στις περιπτώσεις πολέμου χαμηλού επιπέδου, δείχνει τον τρόπο με τον οποίο οι χώρες μπορούν να εκτελούν φτηνές πολεμικές επιχειρήσεις στο εξωτερικό, χωρίς μεγάλη υποδομή στήριξης που αλλιώς θα αύξανε το κόστος των αεροπορικών επιχειρήσεων.
Σύμφωνα με τον Stein, το τουρκικό μοντέλο δηλώνει ότι ένα φθηνό drone, όπως το TB2, το οποίο είναι δυνητικά ελκυστικό για άλλες δυνάμεις μεσαίου μεγέθους, θα μπορούσε να συμβάλει στην εξισορρόπηση υπέρ ενός συμμαχικού περιφερειακού πολέμου, χωρίς να χρειάζεται η ανάπτυξη μεγάλου αριθμού στρατευμάτων .
Αναφερόμενος στις πολεμικές επιχειρήσεις στο Idlib της Συρίας, ως παράδειγμα της προπαγάνδας που έχει ασκηθεί για τα τουρκικά αεροσκάφη, ο Stein παρέχει τις ακόλουθες πληροφορίες: «Η TB2 κατέστρεψε σημαντική ποσότητα θωρακισμένων οχημάτων που ανήκουν στο συριακό καθεστώς και κατάφερε να καταστρέψει ορισμένα συστήματα αεροπορικής άμυνας του Pantsir S-1. Ωστόσο, η Τουρκία δεν μπόρεσε να εκμεταλλευτεί στρατηγικά αυτές τις επιτυχίες των μη επανδρωμένων και επέστρεψε τα εδάφη που πήρε από το καθεστώς, επιστρέφοντας στις γραμμές κατάπαυσης του πυρός του 2017. Αυτό το αποτέλεσμα δεν ήταν σίγουρα το επιθυμητό για την Τουρκία, αλλά η εντύπωση ότι επέτυχε μια αποφασιστική νίκη με την χρήση των μη επανδρωμένων, ενισχύθηκε από μια κατάλληλη διαδικτυακή προπαγάνδα. Και αυτή η προπαγάνδα είναι που τροφοδοτεί διαδικτυακές καταχωρήσεις ότι δήθεν η Άγκυρα «περικυκλώνει» τη Ρωσία με drone.
Σύμφωνα με τον Stein, όπως φαίνεται η προβολή της δυναμικής αποτελεσματικότητας των τουρκικών μη επανδρωμένων είναι πολιτικά ισχυρή στην Τουρκία και της δίνει το έρεισμα να υποστηρίζει πώς η Άγκυρα ξεπέρασε την άρνηση των ΗΠΑ να της προμηθεύσουν όπλα με συμπαραγωγές με την τουρκική πολεμική βιομηχανία. «Αυτή είναι μια πολιτικά χρήσιμη θεωρεία και πολύ πιθανώς το εγχώριο τζετ της Τουρκίας. την χρησιμοποιεί για να υποστηρίξει σαν ένα ατού την επιμονή της Άγκυρας στην παραχώρηση από τις ΗΠΑ μαχητικών αεροσκαφών».
Ωστόσο, όπως συμπεραίνει, η ιστορία του TB2 είναι ελλιπής και παρά την συστηματική διαδικτυακή διαφημιστική εκστρατεία, λίγα είναι γνωστά για το πώς θα λειτουργήσει αυτή η πλατφόρμα ή πώς θα χρησιμοποιηθεί ενάντια σε έναν σύγχρονο εχθρό και προσθέτει χαρακτηριστικά : «Η επιτυχία του TB2 είναι αναμφισβήτητη, αλλά αυτές οι επιτυχίες ενισχύθηκαν με έναν έξυπνο και καινοτόμο τρόπο χρήσης αισθητήρων drone για προπαγάνδα».
*Ο Νίκος Χειλαδάκης είναι Δημοσιογράφος-Συγγραφέας-Τουρκολόγος
Δημοσίευση σχολίου