Τσιλιόπουλος Ευθύμιος
Ο Εμίρης του Κατάρ και ο de facto ηγέτης της Σαουδικής Αραβίας αγκαλιάστηκαν στην ιστορική πόλη Αλ-Ουλά για την σύνοδο κορυφής του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου. Ήταν σαν τα τρία τελευταία χρόνια να μην υπήρξαν ποτέ. Λίγο αργότερα, tα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Σαουδική Αραβία, το Μπαχρέιν και η Αίγυπτος συμφώνησαν να αποκαταστήσουν τις σχέσεις τους με Κατάρ κατά τη διάρκεια της 41ης συνόδου κορυφής του Συμβουλίου, τερματίζοντας την τριετή διαμάχη που επηρέασε τις ισορροπίες στη Μέση Ανατολή.
Ο Εμίρης του Κατάρ φαίνεται να αποκόμισε τα μεγαλύτερα κέρδη από την συμφωνία. Στην ουσία, το εμπάργκο έληξε με τους όρους του εμίρη, με τη Ντόχα να διατηρεί τον έλεγχο της εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής της. Ο Σέιχ Ταμίμ μπορεί να ισχυριστεί, δικαιολογημένα, ότι το μικρό του κράτος έχει γίνει ισχυρότερο τα τελευταία χρόνια.
Τα ζητήματα που αναφέρθηκαν αρχικά ως σημεία διαφωνίας από τη Σαουδική Αραβία δεν έχουν επιλυθεί ακόμη. Αυτά περιλαμβάνουν τις σχέσεις του Κατάρ με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, τους Ταλιμπάν, τους Χούθι, και τη Χαμάς και φυσικά το al-Jazeera που δεν έχει κλείσει. Όμως, η επίλυση των συγκρούσεων στην περιοχή είναι κρίσιμο δομικό στοιχείο για την προσέλκυση επενδύσεων με σκοπό την προώθηση της απαραίτητης οικονομικής διαφοροποίησης σε ολόκληρο τον Κόλπο.
Αυτό ισχύει ειδικά για τη Σαουδική Αραβία, υπό το πρίσμα της οικονομικής παρακμής και του αυξανόμενου χρέους των μοναρχιών. Η συμφωνία θα επιφέρει άμεσα οφέλη, με πιθανή αγορά καταριανού φυσικού αερίου από την Σαουδική Αραβία. Επίσης, θα ανοίξει άμεσα τον εναέριο χώρο της τελευταίας στην Qatar Airways που εδώ και τρία χρόνια τον παρακάμπτει αυξάνοντας κατακόρυφα τα κόστη πτήσης προς την Δύση.
Σχέσεις Κατάρ-Ιράν
Αν και το Κατάρ είχε καλές σχέσεις με την Τεχεράνη, εν τούτοις οι σχέσεις έγιναν στενότερες όταν οι υπόλοιπες μοναρχίες άρχισαν να το αγνοούν και μετά να το μποϋκοτάρουν. Το Κατάρ στάθηκε δίπλα στο Ιράν, όταν το τελευταίο κατέρριψε αεροσκάφος της Ukrainian Airlines, σκοτώνοντας τους 176 επιβάτες. Όταν το Ιράν άρχισε να πλήττεται σφοδρά από την πανδημία η κρατική Qatar Airways μετέφερε δωρεάν τη βοήθεια από τον ΟΗΕ προς το Ιράν. Τα δύο κράτη ενίσχυσαν τους πολιτικούς δεσμούς τους και ο εναέριος χώρος του Ιράν έγινε ζωτικός αεροπορικός διάδρομος για την Qatar Airways.
Ταυτόχρονα, η Ντόχα διατηρεί καλές σχέσεις με την Ουάσινγκτον. Οι ΗΠΑ διατηρούν θηριώδεις στρατιωτικές εγκαταστάσεις στο Κατάρ και του πωλούν μεγάλες ποσότητες όπλων. Συμφέρει την Ουάσινγκτον να βρεθεί ένα modus vivendi μεταξύ των κρατών του Κόλπου, όπως και να φέρει το Ιράν στο τραπέζι των συνομιλιών και για το πυρηνικό του πρόγραμμα και για τη γενικότερη στάση του. Το Κατάρ δεν πρόκειται να μετριάσει τις σχέσεις του με το Ιράν. Μάλλον θα παίξει τον ρόλο του γεφυροποιού μεταξύ Δύσης και Τεχεράνης, αυξάνοντας έτσι και το δικό του γεωπολιτικό ρόλο ως διαμεσολαβητή σε μια διένεξη που συνεχίζει επί δεκαετίες.
Η γεωπολιτική ανάγκη έπεισε την Σαουδική Αραβία
Αυτό που υπαγόρευσε την απόφαση της Σαουδικής Αραβίας να διαφοροποιηθεί από τα Εμιράτα και να εγκαταλείψει τη σύγκρουση με το Κατάρ ήταν γεωπολιτικοί οικονομικοί λόγοι. Οι συνεχιζόμενες περιφερειακές συγκρούσεις σημαίνουν σπατάλη χρημάτων για εξοπλισμούς και εξωτερικές σχέσεις και λιγότερους πόρους για τις μεταρρυθμίσεις που θέλει να πραγματοποιήσει ο πρίγκιπας διάδοχος Μπιν Σαλμάν.
Η κατρακύλα των τιμών του πετρελαίου εντείνει την ανάγκη μερικής απεξάρτησης της σαουδαραβικής οικονομίας από αυτά τα έσοδα. Η μείωση των τριβών εντός του Συμβουλίου, μια μη επίσημη εξομάλυνση (προς το παρόν) με το Ισραήλ και οι ισχυρές συνεργασίες με τη Δύση θα αφήσουν μόνη εκκρεμότητα εξωτερικά για το Ριάντ, τις σχέσεις με το Ιράν.
Την αλλαγή πολιτικής της Σαουδικής Αραβίας επιδιώκει ο πρόεδρος Τραμπ εδώ και καιρό. Ο σύμβουλος και γαμπρός του Τζάρεντ Κούσνερ σταθερά προωθεί την ομαλοποίηση μέσα στο Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου μετά την εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Ισραήλ, Εμιράτων και Μπαχρέιν που υπεγράφη τον Σεπτέμβριο 2020.
Η εξομάλυνση των σχέσεων είναι και μια χειρονομία προς την προεδρία Μπάιντεν από τη Σαουδική Αραβία, η οποία αναμένει αύξηση των αμερικανικών πιέσεων σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα, την Υεμένη και το Ιράν. Μπορεί να μην δούμε εντυπωσιακή αύξηση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών του Κόλπου, τα οποία έχουν διαφορετικά συμφέροντα και σχέσεις με τρίτες δυνάμεις. Ωστόσο, οτιδήποτε μειώνει την ένταση στην περιοχή είναι ευχάριστο για τις ΗΠΑ.
Ο ρόλος της Μόσχα στη Μέση Ανατολή
Για τη Μόσχα, η συμφιλίωση Σαουδικής Αραβίας και Κατάρ είναι ανεπιθύμητη εάν σημαίνει ότι οι δύο χώρες δεν θα σπεύσουν να επενδύσουν και να εμπορεύονται με τη Ρωσία ανταγωνιζόμενες μεταξύ τους. Οι αποδοτικές προσπάθειες των ΗΠΑ για συμφωνίες εξομάλυνσης υπονομεύει τους ισχυρισμούς της Μόσχας ότι είναι καλύτερος μεσολαβητής στα της Μέσης Ανατολής από την Ουάσινγκτον.
Δεδομένου ότι το Ιράν υποστήριξε το Κατάρ μετά τον αποκλεισμό του και εκμεταλλεύτηκε τη διαμάχη μεταξύ των αραβικών μοναρχιών, η τωρινή εξέλιξη είναι κακή είδηση για την Τεχεράνη. Μόλις πρόσφατα, τα Εμιράτα και το Μπαχρέιν ομαλοποίησαν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ. Η έστω και ελλιπής εξομάλυνση των σχέσεων στους κόλπους του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου, λοιπόν, προβληματίζει την Τεχεράνη. Ταυτόχρονα, τα κράτη του Κόλπου εκμεταλλεύονται τις εντάσεις μεταξύ Ιράν και ΗΠΑ και πιθανόν να αντιταχθούν σε κινήσεις για την εκτόνωση αυτών των εντάσεων.
Οι αρνητικές επιπτώσεις για την Τουρκία
Αλλά ούτε και η Τουρκία είναι ικανοποιημένη από τις εξελίξεις αυτές, δεδομένων των περιφερειακών της φιλοδοξιών. «Ούτε η Σαουδική Αραβία, ούτε το Κατάρ είναι οι βασικοί παίκτες στο θέατρο της Λιβύης. Πρέπει να δοθεί περισσότερη προσοχή στην αρνητική συμπεριφορά των Εμιράτων και εάν αυτή θα αλλάξει πρόθυμα ή βίαια την επόμενη περίοδο», δήλωσε ο Τούρκος αναλυτής Αλί Μπακίρ στο δίκτυο TRT World.
Ο Μπακίρ δήλωσε αισιόδοξος (κάνοντας την ανάγκη φιλοτιμία) για τις εξελίξεις που μπορεί να προκαλέσει η συμφιλίωση: «Οι καλύτερες σχέσεις Σαουδικής Αραβίας-Κατάρ θα σήμαινε καλύτερες σχέσεις Σαουδικής Αραβίας-Τουρκίας. Αυτές οι τρεις χώρες έχουν τη δυνατότητα να γείρουν την περιφερειακή ισορροπία προς το μέρος τους. Και εάν είναι σε θέση να φέρουν και την Αίγυπτο, αυτό μπορεί να ελαχιστοποιήσει τις περιφερειακές διαφωνίες». Αυτό δεν συνάδει με τις προσπάθειες της Άγκυρας να εκμεταλλεύεται όποιο ανοιχτό μέτωπο υπάρχει.
Η Τουρκία θα ήθελε το Κατάρ να επηρεάσει την Σαουδική Αραβία να αφήσει την σκληρή αντιτουρκική της στάση στη Λιβύη και πιστεύει ότι αν γίνει αυτό το Ριάντ θα επηρεάσει το Κάιρο. Ο ρόλος της Σαουδικής Αραβίας στη Λιβύη, όμως, είναι πολύ μικρότερος από τον ρόλο των Εμιράτων. Η δε Αίγυπτος έχει άμεσα συμφέροντα και δεν θέλει να δει την Μουσουλμανική Αδελφότητα, τζιχαντιστές και τους Τούρκους προστάτες τους δίπλα στα σύνορα της.
Ταυτόχρονα, η Άγκυρα προσδοκά το Κατάρ να ανταποδώσει την βοήθεια που του έδωσε κατά την διάρκεια του εμπάργκο, μεσολαβώντας για εξομάλυνση των σχέσεων της με τις ΗΠΑ. Αυτό άλλωστε αναφέρεται και σε τουρκικά Μίντια. Στο κρατικό πρακτορείο "Αναντολού" αναφέρεται ότι η συμφωνία στο Συμβούλιο είναι νίκη και της Τουρκίας.
Αδιαμφισβήτητα, όλα αυτά αφορούν άμεσα και την Ελλάδα. Η εξομάλυνση των σχέσεων των κρατών του Κόλπου μειώνει τις εντάσεις που εκμεταλλεύονται άλλοι παίκτες. Όταν η αναμπουμπούλα μειώνεται, μειώνεται και η χαρά του "λύκος". Αυτό σημαίνει ότι η Τουρκία θα βρίσκει δυσκολότερα πρόθυμους συμπαίκτες για τα σχέδια της. Προφανώς, δεν θα λυθούν τα προβλήματα, αλλά όλοι οι παίκτες αναγκάζονται να βάλουν νερό στο κρασί τους. Εξ άλλου, η ατέρμονη συνέχιση των αμυντικών δαπανών και των πολέμων είναι δυσβάσταχτη σε οικονομικά χαλεπούς καιρούς.
Δημοσίευση σχολίου