Βασίλης Νέδος
Την ικανότητα της Ελλάδας να προβάλει ισχύ και να λειτουργήσει ως δύναμη σταθερότητας στο θαλάσσιο πεδίο με επίκεντρο την Ανατολική Μεσόγειο θα δοκιμάσει το επόμενο δίμηνο η αυξημένη παρουσία του Πολεμικού Ναυτικού (Π.Ν.) σε όλη την έκταση από την Κρήτη έως τα ανοικτά του Ισραήλ, την Κύπρο και τον Λίβανο. Παράλληλα με αυτή την έντονη ναυτική κινητικότητα, η οποία θα είναι ενταγμένη σε συμμαχικό πλαίσιο, θα προχωρήσει η δημιουργία μιας νέας δομής ασφαλείας στην Ανατολική Μεσόγειο με τη συμμετοχή και των ΗΠΑ, τη στιγμή που και οι Γάλλοι επιθυμούν να αυξήσουν το αποτύπωμά τους στην περιοχή. Παρά την ένταση στην κυπριακή ΑΟΖ, το κονσόρτσιουμ ExxonMobil-Qatar Petroleum αναμένεται να συνεχίσει απρόσκοπτα τις γεωτρήσεις που διεξάγονται ήδη στο οικόπεδο 10, ενώ τη δική της πολιτική υδρογονανθράκων συνεχίζει και η Αγκυρα, παρά την οικονομική κρίση στην οποία έχει εισέλθει η Τουρκία. Σε όλο αυτό το ρευστό περιβάλλον, η διπλωματική προσπάθεια οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών παραμένει εκκρεμής, ενώ φαίνεται ότι στο μέτωπο των επαφών με την Τουρκία γίνονται ορισμένα βήματα, πολλά εκ των οποίων παραπέμπουν σε παλαιότερες συνταγές.
Η άσκηση
Συγκεκριμένα, στο επίπεδο της ναυτικής δραστηριότητας, η Ελλάδα έχει αναλάβει επικεφαλής των «Focused Ops» της άσκησης του ΝΑΤΟ «Sea Guardian». Στο επόμενο χρονικό διάστημα, η φρεγάτα «Ναβαρίνον», μαζί με μια βουλγαρική φρεγάτα, και το υποβρύχιο «Κατσώνης» θα κινηθούν σε μια περιοχή από τα βόρεια της Αιγύπτου, εν συνεχεία στην κυπριακή ΑΟΖ και από εκεί στα βόρεια του Ισραήλ, όπου θα πραγματοποιηθεί μια άσκηση εκκένωσης της Χάιφα. Παράλληλα, μια φρεγάτα του Π.Ν. βρίσκεται, στο πλαίσιο της επιχείρησης UNIFIL, στα ανοικτά του Λιβάνου, ενώ ακόμη μία θα περιπολεί μεταξύ Ρόδου και Κύπρου, όσο το «Μπαρμπαρός» παραμένει συνοδεία τουρκικών πολεμικών πλοίων μεταξύ των οικοπέδων 4 και 5 της κυπριακής ΑΟΖ και του ανατολικότερου άκρου της ελληνικής υφαλοκρηπίδας.
Αυτές τις ημέρες διεξάγεται, επίσης, η μεγάλης κλίμακας άσκηση Ελλάδας - Αιγύπτου «Μέδουσα 7» και με τη συμμετοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας. Είναι περιττό να τονιστεί ότι λόγω του ευρύτερου ενδιαφέροντος της Ανατολικής Μεσογείου, η αυξημένη παρουσία αμερικανικών, ρωσικών, αλλά κάποιες φορές και κινεζικών πλοίων είναι σταθερή. Πλέον, σε τακτική βάση, στην περιοχή πλέουν εκ περιτροπής και δύο γαλλικά πολεμικά. Στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου πλέει και το αεροπλανοφόρο «USS Harry S. Truman», με την ομάδα κρούσης που το συνοδεύει. Μάλιστα, τις επόμενες ημέρες αναμένεται να γίνει στην Ελλάδα μια επίδειξη αμερικανικών ελικοπτέρων, ενός Black Hawk από τη δύναμη που θα σταθμεύει για όλο τον χειμώνα στο Στεφανοβίκειο και ενός Seahawk από το αεροπλανοφόρο.
Τέτοιες εκδηλώσεις αλλά και ασκήσεις είναι ενδεικτικές του θερμού κλίματος στις ελληνοαμερικανικές σχέσεις και αναμένεται να αυξηθούν μετά τον στρατηγικό διάλογο της 13ης Δεκεμβρίου στις ΗΠΑ. Ισως το πιο ενδιαφέρον στοιχείο της αμερικανικής ανάμειξης στην Ανατολική Μεσόγειο στην παρούσα φάση είναι η απόφαση για πολιτική στήριξη και συμμετοχή στην τριμερή Ελλάδας - Κυπριακής Δημοκρατίας και Ισραήλ. Πρακτικά οι ΗΠΑ «ευλογούν» τη συγκεκριμένη συνεργασία και, παράλληλα, προχωρούν σε μια κίνηση η οποία αποσυμφορεί τα γρανάζια της αμερικανικής γραφειοκρατίας. Για το Πεντάγωνο, η Ανατολική Μεσόγειος είναι ευθύνη τριών διοικήσεων, της EUCOM (Ευρώπη - Τουρκία - Καύκασος και Ρωσία), της CENTCOM (Μέση Ανατολή - Αίγυπτος - Κεντρική Ασία) και της AFRICOM (Αφρική πλην Αιγύπτου). Αντίστοιχος είναι και ο διαχωρισμός στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Ως εκ τούτου, η συγκεκριμένη πρωτοβουλία έχει σκοπό τη δημιουργία μιας ξεχωριστής γραφειοκρατικής δομής, με μόνο αντικείμενο την Ανατολική Μεσόγειο. Φαίνεται ότι οι τριμερείς είναι ελκυστικές και για άλλους παίκτες στην περιοχή. Οι Γάλλοι βλέπουν θετικά τη συνεργασία Ελλάδας - Κυπριακής Δημοκρατίας - Αιγύπτου και θα ήθελαν να συμμετάσχουν ακόμα πιο ενεργά στην περιοχή, μέσω χωρών με τις οποίες έχουν παραδοσιακά στενούς δεσμούς.
Οι συνεργασίες
Το πρακτικό ερώτημα είναι πώς αποτυπώνονται πρακτικά όλες αυτές οι συνεργασίες. Πριν από λίγες ημέρες ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας συναντήθηκε με τον Ιταλό ομόλογό του Τζουζέπε Κόντε για να συζητήσουν για τον ελληνικό σχεδιασμό επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης από 6 σε 12 ναυτικά μίλια. Παρά τις γενικά καλές προθέσεις, ακόμα δεν έχουν γίνει βήματα για αλλαγή της συμφωνίας του 1977 που ήταν ετεροβαρής υπέρ της Ιταλίας, ενώ για να πραγματοποιηθεί επιτυχώς η τμηματική επέκταση, θα πρέπει να υπάρξει συμφωνία και με την Αλβανία, κάτι που προς το παρόν δεν διαφαίνεται. Στο μέτωπο της Αιγύπτου, οι προθέσεις είναι, επίσης, εξαιρετικά θετικές, ωστόσο οι συζητήσεις για οριοθέτηση ΑΟΖ έχουν διακοπεί. Στη Λιβύη, όπου η Τουρκία (πολεμικό πλοίο της οποίας πλέει τακτικά νότια της Κρήτης και βόρεια της Κυρηναϊκής εν είδει προβολής των διεκδικήσεών της) είναι ιδιαίτερα ενεργή τους τελευταίους μήνες, η Αθήνα φαίνεται ότι δεν έχει ακόμη κάποιο δίαυλο με τους ηγέτες της κατακερματισμένης χώρας και περιορίζεται στην, εύλογη και αναμενόμενη, στήριξη των πολιτικών της Ε.Ε.
Στο μέτωπο με την Τουρκία η επανεκκίνηση των διερευνητικών επαφών παραμένει ζητούμενο. Αν και δεν έτυχε ιδιαίτερης δημοσιότητας, ως θετική εκτιμάται η προχθεσινή συνάντηση ανάμεσα στον αρχηγό του Λιμενικού Σώματος και τον αρχηγό της τουρκικής ακτοφυλακής στον Πειραιά. Οι δύο αρχηγοί των σωμάτων που έρχονται σε καθημερινή επαφή στο Αιγαίο συμφώνησαν να αυξήσουν τη συνεργασία τους σε μια σειρά από μέτωπα. Σε πολιτικό επίπεδο η συνάντηση του κ. Τσίπρα με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν έχει ακόμα οριστεί. Εσχάτως, σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, οι Τούρκοι διακινούν μια παλαιά ιδέα, αυτή της χρήσης της συνδιαλλαγής, ενός μέσου επίλυσης διαφορών. Διαχρονικά, η Ελλάδα αντιμετωπίζει τη συνδιαλλαγή μάλλον με σκεπτικισμό, καθώς οποιοσδήποτε συμβιβασμός με βάση αυτό το μέσον δεν έχει την ισχύ και τη νομιμοποίηση ενός διαιτητικού ή ακόμη περισσότερο ενός διεθνούς δικαστηρίου.
Η οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ Ιαπωνίας - Κίνας
Η πολυπλοκότητα των ζητημάτων που τίθενται στην Ανατολική Μεσόγειο έχει μια ενδιαφέρουσα αναλογία στην άλλη άκρη της Ευρασίας, όπου τα συμφέροντα της Κίνας, της Ιαπωνίας, των Φιλιππίνων, του Βιετνάμ και της Μαλαισίας συγκρούονται για θέματα όπως τα θαλάσσια δικαιώματα νησίδων και ο καθορισμός της ΑΟΖ. Στις 12 Ιουλίου 2016, το Διεθνές Διαιτητικό Δικαστήριο έκρινε την υπόθεση Φιλιππίνων εναντίον Κίνας για την κατάσταση στη Νότια Σινική Θάλασσα. Για τη συγκεκριμένη υπόθεση, μίλησε πριν από λίγες ημέρες ο Μακότο Σέτα, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Γιοκοχάμα, σε εκδήλωση που διοργάνωσαν η πρεσβεία της Ιαπωνίας, το Πάντειο, το Πανεπιστήμιο Πειραιά και το Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων με θέμα «Το δίκαιο της θάλασσας και η κατάσταση στην Ανατολική Ασία». Η παρουσίαση του κ. Σέτα πρακτικά κατέδειξε τις δυνατότητες που υπάρχουν μέσα από τα εργαλεία που παρέχει το διεθνές δίκαιο. Μίλησε για την οριοθέτηση ΑΟΖ ανάμεσα σε Ιαπωνία και Κίνα και την «επήρεια» των νήσων Σενκάκου. Κατά την Κίνα, τα συγκεκριμένα νησιά ουδέποτε αποκτήθηκαν από την Ιαπωνία, η οποία, ωστόσο, οριοθετεί τα χωρικά ύδατά της με βάση αυτά. Οι ομοιότητες είναι πραγματικά ενδιαφέρουσες.
Δημοσίευση σχολίου