Κατερίνα Πρίφτη
Η αλλαγή συνόρων μιας χώρας και η γέννηση ενός νέου ανεξάρτητου κράτους αποτελούν διαχρονικά δύο κορυφαίες στιγμές για την ίδια την ύπαρξη και υπόσταση αυτών και δυστυχώς κατά κανόνα επιτυγχάνονται με βία και αίμα. Τα Βαλκάνια είναι από τις περιοχές του πλανήτη που γνώρισε τον περασμένο αιώνα σημαντικές αλλαγές συνόρων και το τίμημα ήταν υψηλό. Φτάνει να θυμηθούμε την προ 20 ετών αλλαγή συνόρων στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη που ήταν αποτέλεσμα βίαιων συγκρούσεων. Η δε διάλυση της Γιουγκοσλαβίας οδήγησε σταδιακά στην δημιουργία νέων χωρών με τον σημερινό ευρωπαϊκό χάρτη μάλιστα να «φιλοξενεί» σήμερα πέντε από τις νεότερες σε ηλικία χώρες στον κόσμο.
Μεταξύ αυτών και το Κόσοβο που βρίσκεται σε διαπραγμάτευση με τη Σερβία για την επίλυση διμερών διαφορών και τελευταία λύση που συζητείται είναι η πιο δύσκολη για να επιτευχθεί και για κάποιους ίσως η πιο επικίνδυνη. Αφορά την αλλαγή των συνόρων των χωρών με παράλληλη ανταλλαγή εδαφών χωρίς να χυθεί ούτε μια σταγόνα αίμα. Δεδομένου του βίαιου και πρόσφατου παρελθόντος της ευρύτερης περιοχής των Βαλκανίων, τις «εκκρεμότητες» και τους αλυτρωτισμούς το εγχείρημα είναι σίγουρα πολύ φιλόδοξο.
Εκ των πραγμάτων βέβαια συνιστά μια προσπάθεια που καταρρίπτει τον κανόνα του (ή για κάποιους ταμπού) του απαραβίαστου των συνόρων...
reuters
Ενδεικτική των αντικειμενικών δυσκολιών η πρόσφατη οπισθοχώρηση με τους ηγέτες των δύο χωρών να μην συναντώνται τελικά στις Βρυξέλλες ως ήταν προγραμματισμένο. Αφορμή η άρνηση, σύμφωνα με πληροφορίες, του σέρβου προέδρου, Αλεξάντερ Βούτσιτς ως αντίδραση σε «απειλές και προσπάθειες εξαπάτησής» του κοσοβάρου ομολόγου του, Χασίμ Θάτσι όπως σχολιάζει στους New York Times σέρβος αξιωματούχος. Ο δε πρόεδρος της Σερβίας έδωσε εντολή στον Στρατό, τις δυνάμεις ασφαλείας και τους Σέρβους αξιωματούχος να μην έρθουν σε καμία επικοινωνία με τις αρχές του Κοσόβου.
Το σίγουρο ωστόσο είναι πως οι Βρυξέλλες καταβάλλουν προσπάθειες ώστε οι συζητήσεις να μην εγκαταλειφθούν. Η Κομισιόν είναι αποφασισμένη να φέρει ξανά στο τραπέζι του διαλόγου τις δύο πλευρές. Εξάλλου ο διάλογος αυτές διεξάγεται υπό την υπεύθυνη για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής της ΕΕ, Φρεντερίκα Μοργκερίνι και οι δύο πλευρές έχουν να πολλά να χάσουν εάν δεν καταλήξουν σε μια συμφωνία που θα τερματίσει την μεταξύ τους διένεξη.
Βέβαια η αλήθεια είναι, όπως παρατηρεί εύστοχα σχετικό δημοσίευμα της Deutsche Welle πως η προτεινόμενη συμφωνία ανταλλαγής εδαφών δεν είναι ένα δύσκολο εγχείρημα μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινας αλλά η συζήτηση και μόνο περί αλλαγής συνόρων ακυρώνει τις διακηρύξεις της ΕΕ περί σταθεροποίησης των πολυεθνικών κοινωνιών.
Το αντικείμενο της διαπραγμάτευσης και ο στόχος
Το σχέδιο φαντάζει απλό στη σύλληψή του και στην θεωρία αλλά δύσκολο στην υλοποίηση. Αυτό που επιχειρείται είναι να γίνει μια ανταλλαγή εδαφών αντί για μια ανταλλαγή πληθυσμών η οποία είναι σαφώς μια πολύ οδυνηρή εμπειρία για τους ανθρώπους θα έπρεπε να εγκαταλείψουν τις εστίες τους.
Έτσι η Κοιλάδα του Πρέσεβο στη νότια Σερβία, όπου πληθυσμιακά επικρατεί το αλβανικό στοιχείο, θα περάσει στο Κόσοβο και σε αντάλλαγμα η Σερβία θα αποκτήσει τον έλεγχο των εδαφών σε περιοχές όπου κυριαρχεί το σερβικό στοιχείο στο Κόσοβο, δηλαδή βόρεια του ποταμού Ίβαρ- που ρέει διαπερνά την καρδιά της Μιτρόβιτσα- και ζουν περίπου 45.000 Σέρβοι.
Βέβαια δεν πρόκειται για απλή ανταλλαγή εδαφών κατά την οποία μόνο οι σημερινές μειονότητες στα εδάφη των δύο χωρών θα ενωθούν ξανά με τους συμπατριώτες τους αφού στις δύο περιοχές υπάρχουν οικονομικά συμφέροντα αλλά υπάρχουν και θέματα πολιτιστικών μνημείων και ισχυρών συμβόλων κλπ που συμβολίζουν και δυνατούς συναισθηματικούς δεσμούς, κυρίως Σέρβων, με την περιοχή που ίσως να παραχωρηθεί.
Γιατί τώρα και γιατί για κάποιους είναι μια «καλή λύση»
Τα οφέλη, από μια πιθανή συμφωνία που θα δώσει τέλος στη διαμάχη, θα είναι σημαντικά και για τις δύο χώρες. Το Κόσοβο θα μπορέσει να αναγνωριστεί από τις 80 χώρες που μέχρι σήμερα αρνούνται και έτσι θα αρθεί το αδιέξοδο στο οποίο έχει περιέλθει μετά την κήρυξη της ανεξαρτησίας του το 2008.
Η δε Σερβία τερματίζοντας τη διαμάχη με το Κόσοβο θα έχει εκπληρώσει έναν βασικό όρο για την ένταξή της στην ΕΕ.
Η ίδια θετική εξέλιξη θα αποφέρει λοιπόν μια σειρά από οφέλη που συνδέονται με μέλλον της κάθε χώρας και βέβαια είναι σε σημαντικό βαθμό οικονομικά. Για τους ”μεγάλου παίχτες” βέβαια είναι κυρίως γεωπολιτικά.
«Η αλλαγή των συνόρων μπορεί να φαίνεται δυσάρεστη, αλλά πολλοί εκτιμούν πως είναι μια πρακτική λύση...Εάν υπάρξειμια συμφωνία μεταξύ των δύο πλευρών, θα ανοίξει ο δρόμος για μια πλήρη εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινα και θα επέτρεπε στο Κοσσυφοπέδιο να γίνει τελικά μέλος των Ηνωμένων Εθνών» σχολιάζει στο BBC ο Τζέιμς Κερ Λίντσεϊ, ειδικός επί των Βαλκανίων στο London School of Economics.
Όσο όμως και εάν ειδικός επί των Βαλκανίων βρίσκει θετική μια τέτοια εξέλιξη αυτό δεν σημαίνει πως είναι εύκολο αυτή η θέση να περάσει στις ηγεσίες των χωρών και εκείνοι με τη σειρά τους να τις επικοινωνήσουν στους πολίτες τους.
Τα Δυτικά Βαλκάνια υπέστησαν με οδυνηρό τρόπο σοβαρές συνοριακές αλλαγές στη δεκαετία του 1990 ενώ εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν, χιλιάδες ακόμη τραυματίστηκαν -σωματικά και ψυχικά- και εκατομμύρια εκτοπίστηκαν στο πλαίσιο εθνοτικών συγκρούσεων.
Μια τέτοια δημόσια συζήτηση θα μπορούσε να ανάψει για μια ακόμη να ανάψει το φιτίλι του εθνικισμού και του αλυτρωτισμού που φυσικά δεν απουσιάζει από τις επίμαχες περιοχές.
Είναι επικίνδυνη μια τέτοια λύση;
Πέραν όμως των πολιτών και των πολιτικών ομάδων που μπορεί να δρουν στις δύο χώρες υπάρχουν και οι «ψύχραιμες φωνές» που αντιτίθεται σε μια τέτοια λύση προβάλλοντας σοβαρά επιχειρήματα.
Μεταξύ αυτών, όπως γράφει το BBC, ο Πάντυ Άστντάουν ο οποίος παρακολούθησε τα γεγονότα στη Βοσνία ως Ύπατος Εκπρόσωπος και σήμερα απευθύνει έκκληση στην Φ.Μοργκερίνι να μην προχωρήσουν οι διαπραγματεύσεις.
«Η αλλαγή συνόρων δεν πρόκειται να τερματίσει τον διχασμό. Αυτός θα βαθύνει ακόμη περισσότερο...Μια βιώσιμη ειρήνη μπορεί να επιτευχθεί μόνο όταν μάθουμε να ζούμε σε πολυεθνικές κοινότητες αντί να επαναπροσδιορίζουμε τα σύνορα για την δημιουργία μονοεθνικών κρατών. Ο πιο σίγουρος τρόπος για να γυρίσουμε πίσω στα χρόνια της διαίρεσης και στις συγκρούσεις στην περιοχή των Βαλκανίων, είναι αυτός που σήμερα κάποιοι προωθούν», αναφέρει στην επιστολή του.
Επίσης ουδείς θα πρέπει να παραβλέπει πως μια ανταλλαγή συνόρων θα μπορούσε να «ανοίξει» και άλλα ζητήματα στα Βαλκάνια. Σήμερα στην Σερβική Δημοκρατία της Βοσνίας υπάρχουν αρκετοί εθνικιστές που επιθυμούν την προσάρτησή τους στη Σερβία όπως επίσης αντίστοιχων ιδεολογιών Κροάτες στην δυτική Ερζεγοβίνή που είχαν εκφράσει το ενδιαφέρον τους να προσδεθούν στο άρμα της Κροατίας. Και βέβαια δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως πολυεθνικές είναι και οι κοινωνίες σε χώρες όπως η πΓΔΜ αλλά και το Μαυροβούνιο ενώ θέματα συνόρων θέτουν και οι αλβανοί εθνικιστές.
Η θέση των Βρυξελλών, ΗΠΑ, Ρωσίας και των άμεσα ενδιαφερόμενων
Η κ.Μοργκερίνι πάντως, ως υπεύθυνη των συνομιλιών μεταξύ των ηγετών των δύο χωρών, φαίνεται πεπεισμένη πως αυτός είναι ο πλέον πρόσφορος τρόπος επίλυσης των διαφορών αλλά και ο τρόπος για να αναγνωριστεί πλήρως στην διεθνή κοινότητα το Κόσοβο.
Μόλις τη Δευτέρα δήλωνε πως έχει έρθει η στιγμή για μπει ένα τέλος σε αυτή τη διένεξη «Είμαι βέβαιη πως οι πρόεδροι Βούτσιτς και Θάτσι θα καταφέρουν να καταλήξουν σε σε μια δεσμευτική, συμφωνία για την εξομάλυνση των σχέσεων και αυτή συμφωνία θα είναι σύμφωνη με το διεθνές δίκαιο, βοηθώντας παράλληλα στην εδραίωση της σταθερότητας στην περιοχή».
Ο δε ευρωπαίος Επίτροπος για θέματα Διεύρυνσης, Γιοχάνες Χαν έκανε δηλώσεις πως πρόκειται για «μια ιστορική ευκαιρία» για τις δύο χώρες.
Ωστόσο ο πρωθυπουργός του Κοσόβου, Ραμούς Χαραντινά είναι αντίθετος στο ενδεχόμενο ανταλλαγής εδαφών προειδοποιώντας πως κάτι τέτοιο θα οδηγήσει σε πόλεμο. Το πρόβλημα επισημαίνεται και από ευρωπαίους αξιωματούχους οι οποίοι δήλωναν ότι η σερβική πλευρά συζητά πολύ σοβαρά επί του θέματος ενώ η Πρίστινα δεν εμφανίζεται ενωμένη στη διαπραγμάτευση.
Τέλος, οι ΗΠΑ φαίνεται να έχουν δεσμευθεί πως δεν θα σταθούν εμπόδιο σε μια συμφωνία μεταξύ των δύο πλευρών ενώ το Κρεμλίνο, σταθερός σύμμαχος της Σερβίας, δεν έχει ανοίξει ακόμη τα χαρτιά του. Ωστόσο τον Οκτώβριο ο πρόεδρος της Ρωσίας, Βλάντιμιρ Πούτιν θα επισκεφθεί τη χώρα το Βελιγράδι και τότε θα ξεκαθαρίσουν πολλά.
πηγή
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.
Δημοσίευση σχολίου