Σταύρος Λυγερός
Στο σημείο που έχουν τώρα πλέον φθάσει τα πράγματα στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, τα περιθώρια για έναν ισορροπημένο συμβιβασμό έχουν σχεδόν μηδενισθεί. Μόνο εάν ο Ερντογάν ουσιαστικά παραδοθεί, θα ανακοπεί η δυναμική στραγγαλισμού της τουρκικής οικονομίας και κατ’ επέκτασιν του νεοσουλτανικού καθεστώτος, την οποία έχουν δρομολογήσει οι Αμερικανοί.
Είναι αποκαλυπτική η δήλωση του Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας Μπόλτον ότι απελευθερώνοντας τον Μπράνσον η Άγκυρα μπορεί να «τερματίσει την κρίση σε μία στιγμή». Εξίσου ενδεικτική είναι και η απάντηση του ίδιου στο ερώτημα εάν πρέπει να αμφισβητηθεί η θέση της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ: «Προς το παρόν δεν τίθεται τέτοιο ζήτημα»! Με άλλα λόγια, εάν ο Ερντογάν δεν παραδοθεί μπορεί να τεθεί ακόμα και αυτό το ζήτημα.
Η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου, πάντως, ξεκαθάρισε (15 Αυγούστου) ότι η απελευθέρωση του Μπράνσον συνδέεται με την άρση των κυρώσεων εναντίον των δύο Τούρκων υπουργών κι όχι με την άρση των δασμών. Όπως χαρακτηριστικά είπε, αυτοί συνδέονται με ζήτημα εθνικής ασφαλείας. Με άλλα λόγια, είπε ότι η Ουάσιγκτον ζητάει πολλά περισσότερα από την απελευθέρωση του πάστορα.
Το ενδεχόμενο ο Τούρκος πρόεδρος να παραδοθεί δεν μπορεί να αποκλεισθεί, αλλά η μέχρι τώρα στάση του δείχνει το αντίθετο. Έχει συνείδηση, άλλωστε, πως εάν παραδοθεί έχει τελειώσει πολιτικά. Γι’ αυτό και αναζητά διεθνή ερείσματα, με σκοπό να αποκρούσει τον επιχειρούμενο από τις ΗΠΑ στραγγαλισμό του. Είναι ακριβώς εδώ που η αμερικανοτουρκική σύγκρουση προσλαμβάνει ευρύτερες διαστάσεις. Ο Ερντογάν απευθύνεται στις δυνάμεις, οι οποίες έχουν συμφέρον να αποτρέψουν μία αμερικανική νίκη στη σύγκρουση με την Άγκυρα.
Οι δυνάμεις «σωτηρίας»
Πρώτη από όλους είναι η Ρωσία, η οποία έχει κάθε συμφέρον να στηρίξει την Τουρκία και το κάνει, αν και πιθανότατα ζητάει ανταλλάγματα στη Συρία. Δεύτερο είναι για προφανείς λόγους το Ιράν. Τρίτη είναι η Κίνα, αν και πιθανότατα θα κινηθεί προσεκτικά για να μην δώσει την εντύπωση ότι συνάπτει αντιαμερικανικό μέτωπο. Στο ίδιο πλαίσιο αναμένεται να κινηθεί και η Ινδία.
Το Κατάρ μπορεί να βοηθήσει μόνο οικονομικά και ήδη πρόσφερε στην Άγκυρα ένεση τριών δισ. δολαρίων η οποία θα ανέλθει στα 15 συνολικά δισ. δολάρια, με σκοπό τη στήριξη της τουρκικής λίρας. Ο εμίρης του Κατάρ παίζει με την Τουρκία και διατηρεί καλές σχέσεις με την Τεχεράνη, σε μία προσπάθεια να εξισορροπήσει την πίεση που του ασκεί η Σαουδική Αραβία, υποστηριζόμενη από την Αίγυπτο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Ο κρίσιμος παράγοντας στην αμερικανοτουρκική σύγκρουση είναι η ΕΕ και ειδικότερα η Γερμανία. Ο Ερντογάν είχε ανοίξει πολλά μέτωπα στην Ευρώπη, αλλά τώρα σπεύδει να τα κλείσει, προσπαθώντας να εκμεταλλευθεί υπέρ του την αντιπαράθεση της προεδρίας Τραμπ με τους Ευρωπαίους και για τις αμυντικές δαπάνες και για τους δασμούς. Στο πλαίσιο της προσπάθειας του νεοσουλτάνου για εξομάλυνση των ευρωτουρκικών σχέσεων εγγράφεται και η απελευθέρωση των δύο Ελλήνων στρατιωτικών και η άρση απαγόρευσης εξόδου από την Τουρκία της ακτιβίστριας Μεσελέ Τουλού (Γερμανίδα πολίτης τουρκικής καταγωγής).
Επιφυλακτική η καγκελάριος
Το άνοιγμα του Ερντογάν δεν έχει αφήσει ασυγκίνητο το Βερολίνο. Είναι αξιοσημείωτη η δήλωση της επικεφαλής των Σοσιαλδημοκρατών Νάλες ότι πρέπει να στηριχθεί οικονομικά η Τουρκία. Στο ίδιο μήκος κύματος και ο σοσιαλδημοκράτης πρώην υπουργός Εξωτερικών Γκάμπριελ: «η Γερμανία και η Ευρώπη δεν θα συμμετάσχουν στην οικονομική αποσταθεροποίηση που θέλει να επιβάλει ο Τραμπ… Οι ΗΠΑ βρίσκονται πολύ μακριά. Αλλά στην Ευρώπη θα πληρώσουμε μεγάλο τίμημα αν η Τουρκία γίνει ασταθής».
Η καγκελάριος εμφανίζεται προς το παρόν επιφυλακτική, αλλά δεν έχει αποκλείσει τη στρήριξη της Τουρκίας. Ο εκπρόσωπός της Ζάιμπερτ δήλωσε ότι «δεν είναι του παρόντος». Είναι ενδεικτικό, πάντως, ότι προσεχώς θα αρχίσουν σχετικές συνομιλίες. Εξίσου ενδεικτικό είναι ότι στις 21 Σεπτεμβρίου θα συναντηθούν οι υπουργοί Οικονομικών και Οικονομίας για να προετοιμάσουν την επίσκεψη Ερντογάν στο Βερολίνο, μερικές ημέρες αργότερα. Σχετική συνάντηση θα έχουν και οι υπουργοί Εξωτερικών στην Άγκυρα.
Η Γερμανία δεν επιθυμεί προς το παρόν να έρθει σε ευθεία αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ, αλλά είναι σαφές ότι ερωτοτροπεί εδώ και καιρό με την ιδέα, μέσω της ΕΕ, να αυτονομηθεί γεωπολιτικά από την Ουάσιγκτον. Σ’ αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η δήλωση Μέρκελ για την ανάγκη συνεργασίας με τη Ρωσία.
Ευρώπη και ΗΠΑ απομακρύνονται
Ακόμα πιο ενδεικτικό είναι το άρθρο του υπουργού Εξωτερικών Μάας, ο οποίος ζήτησε τον επαναπροσδιορισμό των ευρωαμερικανικών σχέσεων. Και για να μην αφήσει καμία αμφιβολία, ξεκαθάρισε πως Ευρώπη και ΗΠΑ απομακρύνονται εδώ και χρόνια κι όχι μόνο λόγω της πολιτικής Τραμπ.
Η πρόταση του Μάας είναι να διαμορφωθεί μια πιο «ισορροπημένη» σχέση, μέσα από την ενίσχυση του ευρωπαϊκού πυλώνα του ΝΑΤΟ, αλλά ουσιαστικά την αυτονόμηση της Ευρώπης σε όλους σχεδόν τους τομείς. Πάει ακόμα πιο μακριά, ζητώντας τη δημιουργία μιας συμμαχίας όσων στηρίζουν μια πολυμερή προσέγγιση στη διεθνή οικονομία.
Είναι ορατή δια γυμνού οφθαλμού η τάση αντισυσπείρωσης διεθνώς, προκειμένου να ανασχεθεί η πολιτική Τραμπ και ευρύτερα να εξισορροπηθεί η αμερικανική ηγεμονία. Αυτήν ακριβώς την τάση επιχειρεί να εκμεταλλευθεί ο Ερντογάν για να ξεσφίξει την οικονομική θηλιά που του έχουν περάσει οι Αμερικανοί.
Ο χρόνος θα δείξει αν θα τα καταφέρει, αλλά στο Βερολίνο ερωτοτροπούν με την ιδέα να τον βοηθήσουν, εξασφαλίζοντας, βεβαίως, υψηλά ανταλλάγματα. Έχουν, άλλωστε, να επικαλεσθούν προς την Ουάσιγκτον το πρόσχημα ότι η Τουρκία παίζει κομβικό ρόλο στη συγκράτηση του μεταναστευτικού ρεύματος.
Πως επηρεάζεται η Ελλάδα
Από την τροπή που θα πάρουν οι εξελίξεις στο ευρύτερο παίγνιο γύρω από την αμερικανοτουρκική σύγκρουση, θα επηρεασθεί άμεσα και η Ελλάδα. Η κρίση της τουρκικής λίρας επηρεάζει την εύθραυστη ελληνική οικονομία, σε μία περίοδο που καλείται να επιστρέψει στις αγορές. Το ίδιο είχε συμβεί προ καιρού και με την πολιτική κρίση στην Ιταλία. Επιπτώσεις θα πιθανότατα θα υπάρξουν και στις ελληνικές εξαγωγές και στον ελληνικό τουρισμό.
Η κρίσιμη πτυχή, ωστόσο, είναι η γεωπολιτική. Εάν τελικώς η αμερικανοτουρκική σύγκρουση καταλήξει σε ρήξη, και σ’ αυτή τη ρήξη η Ευρώπη συνταχθεί με την Ουάσιγκτον, η Ελλάδα δεν θα έχει δίλημμα. Εκ των πραγμάτων θα αναδειχθεί δυνητικά σε χώρα πρώτης γραμμής, από χώρα δεύτερης γραμμής (ο κρίκος που συνέδεε την Τουρκία με τη Δύση) που ήταν από την ένταξή της στο ΝΑΤΟ στις αρχές της δεκαετίας του 1950.
Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα δεν θα είναι μια τυπική χώρα-μέλος της ΕΕ, αλλά πολύτιμος κρίκος για το δυτικό σύστημα ασφαλείας. Το γεγονός ότι υπάρχουν τα δύο γεωπολιτικά τρίγωνα στην Ανατολική Μεσόγειο (Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ και Ελλάδα-Κύπρος-Αίγυπτος) διευκολύνει αυτή την προοπτική. Υπάρχουν οι υποδοχές για να αναπτυχθεί ένας τέτοιος ρόλος για την Ελλάδα, με τις ευλογίες της Δύσης.
Πάντα στην περίπτωση αμερικανοτουρκικής ρήξης, δίλημμα θα προκύψει για την Αθήνα εάν η τωρινή αντιπαράθεση ΗΠΑ-Ευρώπης προσλάβει διαστάσεις και η Γερμανία ωθήσει την ΕΕ σε μερική έστω γεωπολιτική αυτονόμηση από την Ουάσιγκτον και σε μία ειδική σχέση με την Τουρκία. Σε μία τέτοια περίπτωση, το δίλημμα θα αποκτήσει σχεδόν υπαρξιακές διαστάσεις για την Ελλάδα. Γι’ αυτό, όμως, θα έχουμε την ευκαιρία να μιλήσουμε προσεχώς, όταν η εικόνα θα αρχίσει να καθαρίζει.
πηγή
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.
Δημοσίευση σχολίου