Γιώργος Ξ. Πρωτόπαπας*
Η κρίση στις σχέσεις Αθήνας και Μόσχας με αφορμή την απέλαση ρώσων διπλωματών από την ελληνική κυβέρνηση παραπέμπει σε μια ερμηνεία που εμπεριέχει νέες μορφές διπλωματίας καθώς και στη διαχείριση ενός διεθνούς πολυκεντρικού συστήματος.
Η απέλαση των τεσσάρων ρώσων διπλωματών αποτέλεσε, όπως αναμένονταν, αντικείμενο αντιπαράθεσης μεταξύ του ελληνικού και του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών. Η Μαρία Ζαχάροβα εκπρόσωπος του ρωσικού ΥΠΕΞ δήλωσε πως η απέλαση των ρώσων διπλωματών από την Αθήνα θα έχει συνέπειες. Ωστόσο η Ζαχάροβα εκθείασε τη θέση της Αθήνας με την άρνηση να απελάσει Ρώσους διπλωμάτες στην υπόθεση Σκριπάλ, τον περασμένο Μάρτιο. Το ελληνικό ΥΠΕΞ απάντησε αποκαλώντας τις δηλώσεις «χαρακτηριστικό δείγμα ασέβειας προς τρίτη χώρα, καθώς και έλλειψης κατανόησης του σύγχρονου κόσμου, στον οποίο τα κράτη, ανεξαρτήτως μεγέθους, έχουν αυτοτέλεια και μπορούν να ασκήσουν ανεξάρτητη, πολυδιάστατη και δημοκρατική εξωτερική πολιτική».
Η ερμηνεία των δυο δηλώσεων φαίνεται να εμφανίζει από τη μια πλευρά την έκπληξη της Μόσχας για τις απελάσεις και από την άλλη την εμμονή της Αθήνας σε μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική. Οι ελληνο-ρωσικές σχέσεις διέρχονται κρίση και το ερώτημα είναι αν αυτή η κρίση εξυπηρετεί κάποια κέντρα εξουσίας. Οι ελληνορωσικές σχέσεις τα τελευταία χρόνια παρουσίασαν μια δυναμική σε διακρατικό επίπεδο. Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας και ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν σε κοινές δηλώσεις στην Αθήνα (Μάιος 2016) απέδωσαν ιδιαίτερη σημασία στο Έτος Ελλάδας – Ρωσίας και στη σύσφιξη των ελληνορωσικών σχέσεων.
Παράλληλα, η ανάπτυξη των ελληνορωσικών σχέσεων μέσω της πολιτιστικής και της εκκλησιαστικής διπλωματίας έδωσε το δικαίωμα σε τοπικές και εκκλησιαστικές αρχές (δημάρχους, ιεράρχες, αδελφοποιήσεις πόλεων, θρησκευτικά εικονίσματα και κειμήλια) να ασκήσουν τη δική τους «εξωτερική πολιτική». Το ρωσικό ορθόδοξο εκκλησιαστικό στοιχείο αποδεικνύεται ιδιαίτερα δυναμικό και λαμβάνει τεράστιες διαστάσεις από τις επισκέψεις του Βλαντιμίρ Πούτιν στο Άγιο Ορος, που η χώρα μας τις εκμεταλλεύτηκε στο πλαίσιο της δημοσίας διπλωματίας για την ενδυνάμωση του διεθνούς προφίλ της. Ταυτόχρονα, το αφήγημα των ιστορικών και θρησκευτικών δεσμών Ελλάδας και Ρωσίας έδωσε την ευκαιρία και σε διάφορους επιχειρηματίες και παράγοντες να αναπτύξουν δικά τους σύγχρονα κοινωνικά, πολιτισμικά και οικονομικά δίκτυα σε περιοχές της Βόρειας Ελλάδας.
Η κρίση των ελληνορωσικών σχέσεων αναδεικνύει την ανάγκη για την άσκηση μιας πολυδιάστατης ελληνικής εξωτερικής πολιτικής μέσα στο πολυκεντρικό διεθνές σύστημα. Η Ελλάδα είναι η μια μικρή χώρα που πρέπει να ακολουθήσει μορφές Παράλληλης, Μυστικής και Δημόσιας Διπλωματίας. Το ερώτημα που κάποιοι αναλυτές εγείρουν είναι αν η κυβέρνηση της Αθήνας υποχρεώθηκε να προχωρήσει στην απέλαση των ρώσων διπλωματών. Τα Social Media από την πλευρά τους αντελήφθησαν την απέλαση ως μια απόφαση που δίνει τα διαπιστευτήρια της ελληνικής κυβέρνησης στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αθήνα και Μόσχα φαίνεται παρά τις εκατέρωθεν δηλώσεις να προσπαθούν να διατηρήσουν τους διπλωματικούς διαύλους επικοινωνίας. Την Αθήνα δεν τη συμφέρει πλήρη ρήξη των ελληνορωσικών σχέσεων και αναζητεί τρόπους να μετριάσει τις ρωσικές αντιδράσεις. Ωστόσο παρατηρείται ένα έλλειμμα στη διαχείριση της κρίσης από την ελληνική πλευρά τόσο σε πρακτικό όσο και σε επικοινωνιακό επίπεδο. Σε πρακτικό επίπεδο αναδεικνύεται η έλλειψη ενός συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης (early warning) μιας ομάδας εμπείρων αναλυτών των υπηρεσιών πληροφοριών με στόχο την ενημέρωση και την προειδοποίηση του έλληνα πρωθυπουργού ώστε να μην λαμβάνει βεβιασμένες αποφάσεις που μπορούν να πλήξουν εθνικά συμφέροντα και να μην εκτίθεται από συμβούλους τους. Σε επικοινωνιακό επίπεδο το Μέγαρο Μαξίμου εμφάνισε για μια ακόμη φορά έλλειμμα καθώς οι διαρροές σε ΜΜΕ για δράσεις ρώσων διπλωματών παραπέμπουν σε ένα «κατασκοπευτικό θρίλερ» στη Βόρεια Ελλάδα παρόμοιο με τις διαρροές που είχαν γίνει για το σχέδιο «Πυθία».
Η συγκεκριμένη διαχείριση οδήγησε μια σεναριολογία «βγαλμένη από σελίδες» βιβλίου κατασκοπείας. Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας θα πρέπει να αφουγκράζεται το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας που αντιδράει σε πολιτικές που διακυβεύονται εθνικά ζήτημα και να υιοθετεί την επίσημη οδό για θέματα όπως η απέλαση των ρώσων διπλωματών.
Η διπλωματική κρίση Αθήνας – Μόσχας δεν αποκλείεται να θέσει τις ελληνό-ρωσικές θέσεις σε τροχιά επανεκκίνησης, ενδεχομένως, μέσα στο πλαίσιο ενός διεθνούς πολυκεντρικού συστήματος. Η διπλωματική ιστορία των διεθνών σχέσεων έχει δείξει ότι πολύ πιο σοβαρές κρίσεις έχουν επιλυθεί.
*Διεθνολόγος - Δημοσιογράφος
Δημοσίευση σχολίου