Γιώργος Θεοδωρίδης*
Η πρόσφατη πρόσκληση του Προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, προς τον πρόεδρο της Ρωσάις, Βλαντιμίρ Πούτιν, να επισκεφθεί την Ουάσινγκτον προκάλεσε κύμα αντιδράσεων ένθεν κακείθεν. Κορυφαίοι Αμερικανοί αξιωματούχοι δεν έκρυψαν τον αιφνιδιασμό τους για αυτή την κίνηση του προέδρου. Ρώσοι παράγοντες εκφράστηκαν με επιφυλακτικότητα, ενώ η μόνη που εμφανίστηκε πιο νηφάλια ήταν η Άγκελα Μέρκελ που έσπευσε να χαιρετήσει αυτή την πρόσκληση. Μήπως το διεθνές σύστημα, όπως το γνωρίζαμε, αρχίζει να αλλάζει;
Οι αμερικανικές προεδρικές εκλογές του 2016 αποτέλεσαν τη θρυαλλίδα αρνητικών και απρόβλεπων εξελίξεων σε διεθνές επίπεδο. Η επιλογή του Προέδρου Τραμπ να αποσύρει τη χώρα του από τη Συμφωνία για την Κλιματική Αλλαγή, αλλά και η πρόσφατη επιλογή του να ανοίξει εμπορικό πόλεμο με Ευρωπαϊκή Ένωση και Κίνα αποτελούν εξελίξεις πρωτοφανείς για όλους.
Ταυτοχρόνως, η θρυλούμενη ανάμειξη της Ρωσίας στο εκλογικό αποτέλεσμα των αμερικανικών προεδρικών εκλογών του 2016 αποτέλεσε το κερασάκι στην τούρτα μίας διαφαινόμενης παγκόσμιας αναδιάρθρωσης συσχετισμών δυνάμεων.
Τούτων δοθέντων, έχουν αρχίσει να διαμορφώνονται ορισμένες νέες και μέχρι σήμερα «ακατάληπτες» συμμαχίες. Ο Ντόναλντ Τραμπ μοιάζει να εμπιστεύεται περισσότερο τον Βλαντιμίρ Πούτιν από τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες και τους ίδιους τους συνεργάτες του. Ο άνθρωπος που διαλύοντας κάθε προγνωστικό και κινούμενος ουσιαστικά εξωκομματικά κατόρθωσε να κερδίσει – έστω και εκμεταλλευτόμενος το «άδικο» σύστημα των εκλεκτόρων – την προεδρία της υπερδύναμης, μοιάζει τώρα να προσεγγίζει το προαιώνιο αντίπαλο δέος της Αμερικής, τη Ρωσία.
Αιτία αυτής της μεταστροφής είναι πρωτίστως η προσωπική του θέση περί ενίσχυσης της Αμερικής μέσω του γνωστού δόγματος του «απομονωτισμού». Στο διεθνές παζλ προστίθενται και οι συμμαχίες Ευρωπαϊκής Ένωσης – Καναδά και Ευρωπαϊκής Ένωσης – Κίνας που κατ’ επέκταση λειτουργούν σε βάρος των αμερικανικών εμπορικών συμφερόντων, όπως τα έχει οριοθετήσει ο Τραμπ.
Στον αντίποδα, η Ρωσία προσπαθεί σταθερά να ενισχύσει τον ρόλο της στη διεθνή σκακιέρα και μια προσέγγιση με τη σημερινή Αμερική θα ήταν ίσως το προσφορότερο μέσο, δεδομένης της ψυχρότητας στις ευρω-ρωσικές σχέσεις, αλλά και της ολοένα εντεινόμενης κινεζικής προσπάθειας για επαφή και εμπορική συμμαχία με την Ευρώπη.
Ενώπιον αυτής της κατάστασης, ο ευρωπαϊκός πυρήνας φαίνεται να υιοθετεί ξεκάθαρη στάση. Η Καγκελάριος Μέρκελ ήταν η πρώτη που έσπευσε να δηλώσει ότι πρέπει επιτέλους μετά από χρόνια να αρχίσουν να γίνονται αμερικανο-ρωσικές συναντήσεις. Φυσικά, η θέση αυτή αποτελεί συνέχεια της διακήρυξης περί μη εξάρτησης της Ένωσης πλέον από τον αμερικανικό παράγοντα σε οποιοδήποτε επίπεδο και ιδίως στο εμπορικό.
Με απλά λόγια, η Ευρώπη φαίνεται να επιθυμεί την πραγματοποίηση δύο συγκεκριμένων «συνθηκών».Πρώτον, μία καλή σχέση της σημερινής αμερικανικής ηγεσίας με τη ρωσική, αφού έστω και με τα όποια προβλήματα αυτό θα σημάνει τη δημιουργία μίας σταθεράς σε ένα ασταθές παγκόσμιο περιβάλλον. Δεύτερον, την εμπέδωση της αναγκαιότητας η Ευρώπη να στηριχθεί στο εξής στα δικά της πόδια, είτε πρόκειται για αμυντικές δαπάνες είτε για εμπορικές συναλλαγές είτε για ενεργειακές ανάγκες.
Η προσπάθεια της αυτονόμησης φυσικά θα είναι μακρά και οφείλει να γίνει με συνέπεια και με τη συμμετοχή όσο το δυνατόν περισσότερων κρατών. Στο πλαίσιο αυτό, οι προτεραιότητες που θα τεθούν αμέσως μετά τις ευρωεκλογές του Μαΐου του 2019 θα δείξουν το κατά πόσο γρήγορα και προς τα πού στ’ αλήθεια θα στραφεί η Ευρώπη τα επόμενα χρόνια.
Το βέβαιο είναι ότι κανείς πλέον δεν πρέπει να κινείται και να σκέπτεται με τις σταθερές του μεταψυχροπολεμικού κόσμου. Τα δεδομένα έχουν αλλάξει και οι παίκτες ήδη βρίσκουν νέες θέσεις στο παγκόσμιο γήπεδο...
*Υποψήφιος Διδάκτωρ Ευρωπαϊκού Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
Δημοσίευση σχολίου