Όταν η Τουρκία κατέρριψε το ρωσικό πολεμικό αεροσκάφος το Νοέμβριο του 2015, η εικόνα του αεροπλάνου που έπεφτε, έγινε viral. Φωνές για εκδίκηση ξέσπασαν σε όλα τα ρωσικά media και στο διαδίκτυο. Οι διαδηλωτές έριξαν πέτρες και αυγά στην τουρκική πρεσβεία στη Μόσχα. Και ο υψηλού κύρους παρουσιαστής του βασικού πολιτικού τηλεοπτικού σόου συνέκρινε την κατάρριψη του αεροσκάφους με την δολοφονία το 1914, του Αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου που προκάλεσε τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οπότε, πώς ο πολεμοχαρής Ρώσος ηγέτης, Vladimir Putin, ανταποκρίθηκε στις κραυγές πολέμου του λαού του;European Council of Foreign Relation
Του Mark Leonard
Υπέγραψε ένα διάταγμα με το οποίο διακόπτει τις εισαγωγές φρούτων και λαχανικών από την Τουρκία, απαγόρευσε τις πτήσεις τσάρτερ και την πώληση ταξιδιωτικών πακέτων, και κατάργησε το καθεστώς ελεύθερης βίζας με τη χώρα. Προειδοποίησε ακόμη για πιθανή κλιμάκωση που να περιλαμβάνει τις εισαγωγές ενέργειας, ενώ τα media κάνουν σπέκουλα για επιθέσεις στον κυβερνό-χώρο (η Μόσχα είχε χρησιμοποιήσει αυτό το μέσο στην Εσθονία το 2007, στη Γεωργία στη διάρκεια του πολέμου το 2008, και ξανά εναντίον της Ουκρανίας καθώς προσάρτησε την Κριμαία το 2014). Το πιο σημαντικό πεδίο μάχης αυτής της σύγκρουσης δεν θα είναι στον αέρα ή στο έδαφος, αλλά μάλλον οι διασυνδεδεμένες δομές της παγκόσμιας οικονομίας: παρεμπόδιση του εμπορίου και των επενδύσεων, του διεθνούς δικαίου, του διαδικτύου, της συγκοινωνίας και της κυκλοφορίας των ατόμων. Καλώς ήρθατε στους διασυνδεδεμένους πολέμους.
Αυτή η μορφή του πολέμου δεν είναι μόνο ρωσική –το αντίθετο μάλιστα. Καθώς ο Putin υπέγραφε το διάταγμα για τις κυρώσεις, η τουρκική κυβέρνηση συμμετείχε σε μια σύνοδο κορυφής με την ΕΕ για το προσφυγικό. Ο πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan έχει συνειδητοποιήσει ότι η ροή προσφύγων στην Ευρώπη αλλάζει τη δυναμική της ισχύος του με την ΕΕ. Χρησιμοποιώντας την ικανότητά του να ελέγχει τη ροή των προσφύγων ως όπλο, ο Erdogan έχει περάσει από το να ικετεύει για την ένταξη στην ΕΕ, να αποτελεί έναν δυνατό παίκτη που μπορεί να αποσπάσει χρήματα και πολιτικές χάρες.
Η ΕΕ είναι εξίσου έμπειρη στο να χρησιμοποιεί την οικονομική αλληλεξάρτηση για γεωπολιτικούς σκοπούς. Όταν η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία, δεν έστειλε στρατό για να υπερασπιστεί το ουκρανικό έδαφος. Αντιθέτως, εισήγαγε σειρά κυρώσεων, μεταξύ των οποίων και απαγόρευση της βίζας και πάγωμα περιουσιακών στοιχείων έναντι στοχευμένων ατόμων, καθώς και εμπορικά μέτρα που στόχο έχουν συγκεκριμένους παίκτες της ρωσικής οικονομίας, όπως τη χρηματοδότηση της εξερεύνησης της ενέργειας. Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν επίσης χρησιμοποιήσει τις κυρώσεις για δεκαετίες, και οι ΗΠΑ έχουν αναμορφώσει την ίδια την φύση του οικονομικού πολέμου, από την έναρξη του Πολέμου κατά της Τρομοκρατίας.
Ενώ οι κυρώσεις είναι προτιμότερες από τον συμβατικό πόλεμο από ανθρωπιστικής πλευράς, η ευκολία με την οποία οι χώρες χρησιμοποιούν ως όπλα τις δομές του διεθνούς συστήματος, εγείρει δυσοίωνους οιωνούς για την τρέχουσα παγκόσμια τάξη. Το 1914, η παγκοσμιοποίηση κατέρρευσε διότι τα πιο ισχυρά κράτη στον κόσμο πήγαν σε πόλεμο. Εκατό χρόνια αργότερα, είναι η απροθυμία των μεγάλων δυνάμεων να εμπλακούν σε έναν ολομέτωπο πόλεμο που θα μπορούσε να επιταχύνει ένα νέο εκτροχιασμό της παγκόσμιας οικονομίας.
Ορισμένοι μπορεί να πουν ότι αυτό είναι υπερβολή: οι κυρώσεις υπάρχουν από τον καιρό των Πελοποννησιακών πολέμων, και η μερκαντιλιστική συμπεριφορά είναι τόσο παλιά, όσο και το κράτος. Γιατί είναι τόσο επικίνδυνο αυτό το φαινόμενο;
Η σύντομη απάντηση είναι: υπερβολική συνδεσιμότητα. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η παγκόσμια οικονομία αντικατόπτριζε την παγκόσμια τάξη –περιορισμένοι μόνο δεσμοί υπήρχαν σε όλο το Σιδηρούν Παραπέτασμα και το εμβρυακό διαδίκτυο χρησιμοποιούνταν μόνο από την αμερικανική κυβέρνηση και τα πανεπιστήμια. Αλλά με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, ένας διαιρεμένος κόσμος που ζούσε στη σκιά του πυρηνικού πολέμου, έδωσε τη θέση του σε έναν κόσμο διασύνδεσης και αλληλεξάρτησης. Ορισμένοι χαιρέτισαν το τέλος της ιστορίας. Ο κόσμος ήταν σε μεγάλο βαθμός ενωμένος στο να προωθεί τα συμφέροντα της παγκοσμιοποίησης. Υπήρξε συζήτηση για μια εξέλιξη win-win, καθώς οι δυτικές πολυεθνικές κατέγραψαν κέρδη-ρεκόρ και οι αναπτυσσόμενες οικονομίες άνθισαν. Το εμπόριο, οι επενδύσεις, οι επικοινωνίες και άλλοι δεσμοί μεταξύ των κρατών, πολλαπλασιάστηκαν. Και αυτοί οι διακρατικοί δεσμοί έχουν ενισχυθεί περαιτέρω από τους δεσμούς μέσω των ανθρώπων που ενισχύονται από την τεχνολογία: μέχρι το 2020, το 80% των κατοίκων του πλανήτη θα έχει smartphones με την επεξεργαστική ισχύ των υπερυπολογιστών του χθες. Σχεδόν όλη η ανθρωπότητα θα είναι συνδεδεμένη με ένα ενιαίο δίκτυο.
Αλλά σε αντίθεση με το τι ήλπιζαν πολλοί, αυτή η άνθιση των διασυνδέσεων μεταξύ των χωρών, δεν έχει θάψει τις εντάσεις μεταξύ τους. Παραμένει η διαμάχη για την εξουσία της γεωπολιτικής εποχής, αλλά σε μια νέα μορφή. Στην πραγματικότητα, αυτά τα ίδια πράγματα που συνέδεσαν τον κόσμο, τώρα χρησιμοποιούνται ως όπλα –αυτά που μας έφεραν κοντά, τώρα μας χωρίζουν. Τα κράτη, χωρίς να είναι διατεθειμένα να χάσουν την πρόσβαση στα λάφυρα της παγκοσμιοποίησης, προσπαθούν αντί αυτού να εξοπλίσουν το ίδιο το παγκόσμιο σύστημα, αξιοποιώντας την διακοπή των διαφόρων συνδέσεων ως όπλο. Η αμοιβαία εξασφαλισμένη διακοπή, είναι το νέο MAD.
Η αλληλεξάρτηση, που κάποτε θεωρούνταν ως εμπόδιο στη σύγκρουση, έχει μετατραπεί ως ένα νόμισμα της εξουσίας, καθώς οι χώρες προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τις ασυμμετρίες στη σχέση τους. Πολλοί έχουν συνειδητοποιήσουν ότι το μυστικό είναι να κάνεις τους αντιπάλους σου να εξαρτώνται από εσένα παρά εσύ από αυτούς –και στη συνέχεια να χρησιμοποιήσεις αυτή την εξάρτηση για να χειραγωγήσεις τη συμπεριφορά τους.
Όπως όταν ένας γάμος πάει λάθος, είναι οι αμέτρητες συνδέσεις και εξαρτήσεις που καθιστούν κάθε πόλεμο των ρόδων αποτελεσματικό –και επώδυνο. Πολλά από τα μέσα φαίνονται γνωστά σε αυτούς που έλαβαν μέρος στην παγκοσμιοποίηση της δεκαετίας του ‘1990, αλλά ο στόχος τους είναι διαφορετικός.
Στο καθεστώς του παγκόσμιου εμπορίου, κάποτε ένα εργαλείο για την ολοκλήρωση, έχουν κυριαρχήσει οικονομικές και χρηματοπιστωτικές κυρώσεις. Ομοίως, τα παγκόσμια πολυμερή θεσμικά όργανα τίθενται όλο και πιο πολύ στο περιθώριο από μια νέα γενιά ανταγωνιστικών ενώσεων φιλίας. Αντί να χρησιμοποιούν τις υποδομές και την κατασκευή φυσικών συνδέσεων υποδομής ως ένα μέσο για τη μεγιστοποίηση κερδών, οι Κίνα και ΗΠΑ τις χρησιμοποιούν ως ένα εργαλείο για την πρόβλεψη ισχύος. Και ακόμη και το internet χρησιμοποιείται ως ένα όπλο, και κατακερματισμένο εξαιτίας των ανησυχιών για το απόρρητο και την ασφάλεια.
Αυτό σημαίνει ότι οι χώρες που δεν εξαρτώνται πάρα πολύ από καμία άλλη μεμονωμένη χώρα (με μια διαφοροποιημένη οικονομία, ικανή να εισάγει ενέργεια από πολλά μέρη), θα προστατεύεται από τις περισσότερες γεωοικονομικές επιθέσεις. Λίγες χώρες θα ακολουθήσουν τη Βόρεια Κορέα σε έναν κόσμο αυταρχισμού –αλλά αντιδρώντας στην εκμετάλλευση των αλληλεξαρτήσεών τους, θα προσπαθήσουν να χαράξουν τις σφαίρες της ανεξαρτησίας. Οι ΗΠΑ είναι σε αναζήτηση για την ενεργειακή της ανεξαρτησία, η Κίνα μετατοπίζεται προς την εσωτερική κατανάλωση, διαφοροποιεί τις ξένες συμμετοχές της μακριά από το δολάριο, και αναπτύσσει μια εναλλακτική στο σύστημα πληρωμών SWIFT. Η Ρωσία κατασκευάζει αγωγούς στην Ασία για να μειώσει την εξάρτησή της από τις ευρωπαϊκές αγορές.πηγή
Δημοσίευση σχολίου