Ο ρωσικός γόρδιος δεσμός και τα στρατηγικά κάλλη της Κύπρου

Του Δρα Γιάννου Χαραλαμπίδη

Ενόψει επίσκεψης Προέδρου στη Μόσχα: Τι θέλουν οι Ρώσοι, τι η Λευκωσία και ποιος ο κώδικας συμφερόντων

Επί τη βάσει ποιων κινήσεων και πώς μπορούν να οικοδομηθούν σταθερές σχέσεις με τη Μόσχα, και να δοθούν ενισχυμένες στρατιωτικές διευκολύνσεις σε αεροδρόμια και λιμάνια

ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ μας με τη Μόσχα πώς περνούν μέσα από το ΝΑΤΟ, τις ΗΠΑ, την Άγκυρα και τις κυρώσεις

Είναι γνωστό το φλερτ των Ρώσων με τις στρατιωτικές διευκολύνσεις μέσω των κυπριακών λιμανιών, ακόμη και μέσω της Βάσης «Ανδρέας Παπανδρέου». Και αυτό δεν είναι κακό. Αντιθέτως, επιβεβαιώνει τη γεωπολιτική και γεωστρατηγική σημασία της Κύπρου. Όμως, τα ρωσικά αιτήματα σκοντάφτουν στις αμερικανικές και ευρωπαϊκές αντιδράσεις, σε μια περίοδο κατά την οποία οι σχέσεις της Δύσης με τη Μόσχα δεν βρίσκονται στην καλύτερή τους φάση.

Παρόλ’ αυτά, εκεί όπου υπάρχει σύγκλιση συμφερόντων δεν διστάζουν οι μεν να συνεργαστούν με τους δε. Γιατί όχι και εμείς; Επί τη βάσει πάντοτε ενδελεχούς μελέτης, σύγκλισης συμφερόντων και στρατηγικής. Το επόμενο ταξίδι του Προέδρου Αναστασιάδη στη Μόσχα έχει πολύπτυχο χαρακτήρα, αφού οι συζητήσεις θα αφορούν ζητήματα που ξεκινούν από την οικονομία, περνούν μέσα από τον τουρισμό και το τραπεζικό σύστημα, και καταλήγουν στον διπλωματικό και στρατιωτικό τομέα.

Ιστορική σχέση συμφερόντων

Οι σχέσεις της Κύπρου με τη Ρωσία ήταν όντως φιλικές, αλλά ας μην απατώμεθα. Στηρίζονταν και ρυθμίζονταν στη βάση συμφερόντων. Για παράδειγμα:

1. Στα μέσα της δεκαετίας του ΄60, η Μόσχα υποστήριζε την Κυπριακή Δημοκρατία και όταν τα σχέδια Άτσεσον για μια μορφή Ένωσης, που θα σήμαινε ταυτοχρόνως και ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ, ματαιώθηκαν, η τότε Σοβιετική Ένωση, τον Φεβρουάριο του 1965, διά του Γκρομίκο, υποστήριξε λύση διζωνικής ομοσπονδίας στη βάση δυο εθνικών ομάδων. Γεγονός που προκάλεσε όχι μόνο την αντίδραση του Μακαρίου αλλά και του ΑΚΕΛ, και δη του Εζεκία Παπαϊωάννου.

2. Όταν οι ΗΠΑ επέβαλαν εμπάργκο σε βάρος της Τουρκίας λόγω της εισβολής του ΄74 στην Κύπρο, η πρώτη που έσπευσε να εκμεταλλευτεί την κατάσταση και να βοηθήσει οικονομικά την Άγκυρα ήταν η Μόσχα. Μάλιστα, εάν ανατρέξει κάποιος στις εφημερίδες της εποχής, θα δει σκίτσα που φέρουν έναν Ρώσο, παραδοσιακά ντυμένο, να ανοίγει σακούλες με ρούβλια πάνω από την Τουρκία.

3. Το ΄64, η Ρωσία ήταν η χώρα που πώλησε μεν όπλα στην Κύπρο, αλλά όπως βόλευε την ίδια. Αφενός για να μπορεί να ενοχλεί το ΝΑΤΟ και αφετέρου για να ενδυναμώνει την επιρροή της μέσω του ΑΚΕΛ. Για παράδειγμα, είχαν πωληθεί άρματα μάχης και πυροβόλα 120 χιλιοστών, αλλά δεν είχαν δοθεί αεροσκάφη και εκτοξευτές εδάφους-θαλάσσης. Από την άλλη, η Μόσχα ήταν έτοιμη να πωλήσει πυραύλους SA-2, αλλά γι' άλλη μια φορά η κυπριακή ηγεσία, τη ελλείψει στρατηγικού σχεδιασμού, τα είχε κάνει θάλασσα με αποτέλεσμα να καταλήξουν οι πύραυλοι στην Αίγυπτο, όπως αργότερα οι S-300 στην Κρήτη.

4. Στην παρούσα φάση, η Ρωσία δεν ενεπλάκη στην εκμετάλλευση του κυπριακού φυσικού αερίου λόγω οικονομικών, εμπορικών και ενεργειακών συμφερόντων με την Τουρκία. Και αυτά είναι δημοσιευμένα στον τουρκικό Τύπο επί τη βάσει στοιχείων, με αφορμή τις επαφές του Ρώσου Υπουργού Ενέργειας με τον Τούρκο ομόλογό του τον Απρίλιο του 2013, όταν η Άγκυρα απειλούσε με κυρώσεις την ιταλική ENI, επειδή αποφάσισε να εμπλακεί στην εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στην κυπριακή ΑΟΖ.

Αυτά δεν αναφέρονται για τη δημιουργία αντιρωσικού κλίματος, αλλά για να προσεγγίζουμε την πολιτική ρεαλιστικά, μέσα δηλαδή από τους κανόνες συμφερόντων και ισχύος, και όχι με συναισθηματισμούς, ψευδαισθήσεις και ευσεβοποθισμούς. Για να στήνουμε σοβαρές συνεργασίες και συμμαχίες.

Η Ρωσία εξυπηρετεί τα συμφέροντά της και ορθώς πράττει. Όπως συνέβη και στις εξής δύο περιπτώσεις: Α. Όταν εμείς αναμέναμε στήριξη από τη Μόσχα στο κούρεμα που δεχθήκαμε από την ΕΕ, που ποτέ δεν ήρθε. Και για το αποτέλεσμα αυτό δεν ευθύνεται η Μόσχα, αλλά οι δικές μας ψευδαισθήσεις και η κακή ανάλυση της κατάστασης.

Πώς θα στήριζε τις κυπριακές τράπεζες η Μόσχα, όταν κυνηγούσε τους αντικαθεστωτικούς Ρώσους καταθέτες; Β. Μετά το σχέδιο Ανάν, όταν γίνονταν προσπάθειες από τον ΓΓ του ΟΗΕ Μπαν Κι Μουν -τον κατά τη θεωρία θεματοφύλακα των δημοκρατικών αρχών και αξιών της Χάρτας του ΟΗΕ- με στόχο να παρακάμψει τα ψηφίσματα 541 και 550 του Συμβουλίου Ασφαλείας, επί τη βάσει των οποίων το ψευδοκράτος είναι μη ισχύον, η Μόσχα μας έδωσε στήριξη στο Συμβούλιο Ασφαλείας.

Στην περίπτωση αυτή έχουμε μια σύγκλιση και ταύτιση συμφερόντων και δικαίου. Η Μόσχα ήθελε να ανατρέψει τους σχεδιασμούς των ΗΠΑ, χωρίς όμως να ενοχλεί την Τουρκία. Το διακύβευμα της επαναφοράς της Ρωσίας ως ηγέτιδας δύναμης στο παγκόσμιο σύστημα ήταν και είναι πρωτίστης για τη Μόσχα σημασίας, ενώ ταυτοχρόνως οι ενέργειες που αναλαμβάνονται προς την κατεύθυνση αυτή θα πρέπει να έχουν μεγαλύτερο όφελος από κόστος. Και να μη θέτουν σε κίνδυνο τα συμφέροντα της Μόσχας με την Άγκυρα.

Σύγκλιση συμφερόντων και αποκλεισμός ομοσπονδίας

Αληθές είναι ότι η Ρωσία μας βοηθά στο Συμβούλιο Ασφαλείας, χωρίς όμως να έχει κόστος από τη σχέση της με την Άγκυρα, αφού η τελική μορφή της λύσης, δηλαδή η διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία, είναι τουρκικού χαρακτήρα. Συνεπώς, η Ρωσία δεν ενοχλεί την Τουρκία, αλλά τη χώρα που έχει πρόθεση να ενοχλήσει -εφόσον δεν υπάρχει σύγκλιση συμφερόντων- είναι για ευνόητους λόγους τις ΗΠΑ. Ερώτημα, λοιπόν: Υπάρχει σύγκλιση συμφερόντων, πώς, πού, με ποιους και κάτω από ποιες συνθήκες;

Αυτό είναι το ερώτημα που καλείται να απαντήσει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και οι συνεργάτες του, προτού μεταβούν στη Μόσχα. Μέσα δε, από μιαν ανάλυση γεωπολιτικών συμφερόντων και ισχύος, καταλήγει κάποιος στα ακόλουθα συμπεράσματα:

1. Γιατί η Ρωσία να θέλει μια λύση τουρκικής διζωνικής ομοσπονδίας, που θα ενισχύει τον περιφερειακό ρόλο της Άγκυρας και θα την καθιστά πιο σκληρή στις σχέσεις της με τη Μόσχα; Το ίδιο ισχύει και για τις ΗΠΑ. Γιατί να θέλουν την παραπέρα αναβάθμιση της Άγκυρας, όταν μάλιστα σήμερα αρνείται να συνεργαστεί με τον τρόπο που θα ήθελαν οι Αμερικανοί στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας, δηλαδή κατά της ομόθρησκης με την Τουρκία σουνιτικής ISIS;

Ειδικώς, μεταξύ των Αμερικανών Ρεπουμπλικάνων υπάρχει μια έντονη αντίδραση σε βάρος της πολιτικής Ερντογάν και του ιδίου, λόγω του ισλαμοκεντρικού του χαρακτήρα. Ερώτημα: Πότε και πώς καλλιεργήθηκε μια τέτοια πολιτική από τη Λευκωσία, ώστε να αποκομίσουμε οφέλη και δη μελλοντικά, όταν για παράδειγμα εντός δυο ετών, είναι πολύ πιθανό οι Ρεπουμπλικάνοι να πάρουν την εξουσία;

2. Γιατί το Ισραήλ να θέλει μια τουρκική ομοσπονδία στην Κύπρο, διά της οποίας θα σφίγγει το κεφαλοκλείδωμα της Άγκυρας γύρω από τον λαιμό του και θα του ανακόπτει τη μοναδική οδό προς την Ευρώπη; Γιατί να θέλει να τεθεί υπό την εξάρτηση της Τουρκίας, η οποία διεκδικεί την πρωτοκαθεδρία από το Ισραήλ ως περιφερειακή δύναμη;

3. Γιατί η ΕΕ και οι ηγετικές της χώρες, όπως η Γερμανία και η Γαλλία, να θέλουν την Κύπρο να πέφτει στα χέρια της Άγκυρας μέσα από μια τουρκική ομοσπονδιακή λύση; Για να απεγκλωβιστούν από τη ρωσική και να περάσουν στην τουρκική, κυρίως, ενεργειακή εξάρτηση; Συνεπώς, ο κοινός τόπος συμφερόντων είναι σαφής: Η ομοσπονδιακή λύση δεν συμφέρει σε κανέναν, παρά μόνο στην Τουρκία. Και αυτό είναι που θα πρέπει να τεθεί επί τάπητος, εάν οι εμπλεκόμενες χώρες και δη η Ρωσία, όπως και οι ΗΠΑ, το Ισραήλ και η ΕΕ, στην οποία ανήκουμε, επιδιώκουν τη σταθερότητα στην περιοχή και την αποτροπή νέων κινδύνων.

Το αντιδυτικό κλίμα  και κώδικας συμμαχικών μέτρων

Από την άλλη, βεβαίως, θα πρέπει, στο πλαίσιο των όποιων στρατιωτικών σχέσεών μας με τη Μόσχα, να ελεγχθούν οι αντιδράσεις των ΗΠΑ -που συνεχίζουν ακόμη να διαδραματίζουν κυρίαρχο ρόλο στην περιοχή μας- καθώς και εκείνες των εταίρων μας, δηλαδή της ΕΕ, της οποίας ο αμυντικός βραχίονας είναι άμεσα συνδεδεμένος με το ΝΑΤΟ. Υπό αυτές τις συνθήκες, θα μπορούσαν να γίνουν μια σειρά κινήσεων για ξεκαθάρισμα θέσεων. Συναφώς παρατηρούμε τα ακόλουθα:

1. Το αντιΝΑΤΟϊκό και αντιαμερικανικό συναίσθημα είναι βούτυρο στο ψωμί της Τουρκίας, την οποία στην παρούσα φάση, λόγω της ISIS, φαίνεται να έχουν ανάγκη οι ΗΠΑ, επειδή εκτός των άλλων εμείς, ένεκα έλλειψης ισχύος, κανένα ρόλο δεν μπορούμε να διαδραματίσουμε, παρά μόνο του κομπάρσου, αφού από τις Βάσεις επιχειρούν οι Βρετανοί και καρπούνται τα συμμαχικά οφέλη.

Άρα το αντιδυτικό συναίσθημα, που μετατρέπεται σε αντιδραστική πολιτική πρακτική, χρησιμοποιείται από την Άγκυρα για να εδραιώνει την προβληματική σχέση της με τις ΗΠΑ και τους Αμερικανούς τεχνοκράτες που στηρίζουν την Τουρκία να αισθάνονται δικαιωμένοι για την επιλογή τους. Ούτε το Ισραήλ δεν θα ήθελε τις ΗΠΑ να έχουν στην παρούσα φάση στενή σχέση με την Τουρκία, όμως βρίσκει άλλους από τους δικούς μας τρόπους να αντιδρά.

2. Η Κυπριακή Δημοκρατία θα πρέπει να ζητήσει από την ΕΕ τη λήψη επιπρόσθετων επί της Τουρκίας μέτρων, κατά το πρότυπο της Ρωσίας, επειδή προκαλεί στην ΑΟΖ και επειδή δεν εκπληρώνει τις υποχρεώσεις της, όπως είναι η εφαρμογή του πρόσθετου πρωτοκόλλου και η άρση του εμπάργκο που εφαρμόζει σε βάρος των πλοίων και των αεροσκαφών της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Σε αυτό το πλαίσιο μπορεί να δοθεί χρονοδιάγραμμα και αν η Τουρκία δεν συμμορφωθεί, τότε να περικοπεί από την προενταξιακή της βοήθεια το ισόποσο των ζημιών που η Κυπριακή Δημοκρατία υφίσταται από το τουρκικό εμπάργκο.

Εάν και πάλιν η Άγκυρα δεν συμμορφωθεί, να προκύψει πλήρες πάγωμα της προενταξιακής βοήθειας και των ενταξιακών γενικότερα διαδικασιών. Εάν οι εταίροι δεν επιδείξουν αλληλεγγύη, η οποία όμως θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι δεν μπορεί να είναι αλτρουιστική, αλλά να προκύπτει από σύγκλιση συμφερόντων, που σημαίνει ολοκληρωμένο πρόγραμμα εκμετάλλευσης και ωφελημάτων από το φυσικό αέριο, τότε κανείς δεν θα μπορεί να μας κατηγορήσει, όταν σιωπηρώς μερικώς ή και άλλως πως υπαναχωρήσουμε από τα μέτρα που εφαρμόζει η ΕΕ σε βάρος της Ρωσίας.

3. Η ένταξη της Κύπρου στον νέο αποτρεπτικό βραχίονα της ΕΕ που θα είναι σε συνεργασία με το ΝΑΤΟ. Και επί τούτου, θα πρέπει να υποβληθεί αίτηση στη Βορειοατλαντική Συμμαχία για να καταστεί η Κύπρος κράτος-μέλος. Εάν η Τουρκία ή εάν η Βρετανία βάλει την Τουρκία να ασκήσει βέτο, το δικό τους βέτο θα ανταλλαγεί με τα βέτο μας στην ΕΕ κατά της Τουρκίας. Η Κύπρος -λόγω εγγυητριών δυνάμεων- είναι ούτως ή άλλως ΝΑΤΟ. Για τη Ρωσία τι είναι πιο συμφέρον;

Να ελέγχει την κατάσταση μόνο η Τουρκία και η Βρετανία, ή να έχει εντός του ΝΑΤΟ μια φίλη χώρα, που θα είναι δυνατό να διαδραματίζει γεφυροποιό ρόλο, κυρίως με τις ΗΠΑ, οι οποίες, παρά την κρίση, συνεργάζονται με τη Ρωσία σε διάφορους τομείς; Γεγονός που είναι εμφανές στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας, της πειρατείας και σε επίπεδο G-20.

Εάν Η Τουρκία με τη στήριξη της Βρετανίας και των ΗΠΑ πουν όχι στην ένταξή μας στο ΝΑΤΟ, και εφόσον η Ρωσία θέλει όντως στρατηγική συμμαχία (στρατιωτική, οικονομική, ενεργειακή, εμπορική τουριστική κλπ) και όχι απλή εκμετάλλευση για τα δικά της και μόνο συμφέροντα, τότε γιατί να μη δώσουμε διευκολύνσεις στη Μόσχα και στα λιμάνια μας και στα αεροδρόμιά μας και δη στη Βάση «Ανδρέας Παπανδρέου»;

Ενέργεια, στρατηγική και πλάνο

Σημαντικό είναι και το εξής: Η Μόσχα θα πρέπει να διευκρινίσει εάν θα εμπλακεί στην υπόθεση του φυσικού αερίου και πώς, και αν θα συνεχίσει να είναι απούσα λόγω των αλληλεξαρτήσεών της με την Τουρκία, όπως αυτές προκύπτουν από τους ενεργειακούς αγωγούς και την πυρηνική ενέργεια, αφού, ως γνωστόν, η Ρωσία έχει θέσει υπό την εποπτεία της τον πυρηνικό σταθμό της Τουρκίας στο Άκουγιου, σε μια σεισμογενή περιοχή πλησίον της Κύπρου, με πρόδηλους τους κινδύνους σε περίπτωση ατυχήματος.

Από την άλλη, εμείς πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τι θα κάνουμε με το φυσικό αέριο. Εάν, δηλαδή, θα γίνουμε ή όχι ενεργειακός κόμβος, με ποιους και πώς. Τίποτε δεν μπορεί να αφεθεί στην τύχη. Και οι στρατηγικές μας σχέσεις και τα γεωπολιτικά μας κάλλη περνούν μέσα από ένα ρωσικό γόρδιο δεσμό, που συντίθεται από διαπλεκόμενα συμφέροντα. Χωρίς συγκεκριμένη στρατηγική και πλάνο, η όλη προσπάθεια είτε με τη Ρωσία είτε με την ΕΕ, το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ, θα καταλήξει, όπως είχε συμβεί και με τους SA-2 και τους S-300, σε μπούμερανγκ και θα μας πάρουν τραβηχτούς σε τουρκική λύση, όπως συνέβη με το σχέδιο Ανάν.

πηγή