Ηλιόπουλος Γιώργος
Σε μία από τις σπάνιες πλέον συνεντεύξεις του στο πρώτο δεκαήμερο του Απριλίου, ο παλαίμαχος διπλωμάτης Χένρι Κίσινγκερ προειδοποιεί σε δραματικούς τόνους τον Λευκό Οίκο πως ή θα αποδεχθεί ένα νέο διεθνές σύστημα ισορροπιών ή θα συνεχίσει να κλιμακώνει τις εντάσεις με την Κίνα και την Ρωσία, με συνέπεια να αναδυθεί μία επικίνδυνη κατάσταση, ανάλογη με την αντίστοιχη που είχε προηγηθεί της έκρηξης του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο γνωστός και μη εξαιρετέος πολιτικός εμφανίζεται σε διαδικτυακό διάλογο που οργανώνεται από το Chatham House, με συνομιλητή του τον πρώην έμπειρο Βρετανό υπουργό Εξωτερικών Jeremy Hunt, καλώντας την νέα αμερικανική κυβέρνηση να αναλάβει την πρωτοβουλία για την δημιουργία ισορροπιών μεταξύ των υπαρχόντων διεθνών δυνάμεων. Εάν κάποιος αναλογισθεί ότι ο κόσμος αναλώνεται σε έναν ατέρμονα ανταγωνισμό, με δεδομένο το ποιoς έχει την προσωρινή υπεροχή, τότε η κατάρρευση της παγκόσμιας τάξης είναι αναπόφευκτη και θα ενσκήψουν τρομακτικά καταστροφικές συνέπειες.
Ο αναμφίβολα χαρισματικός Αμερικανός διπλωμάτης προειδοποιεί τον νέο ένοικο του Λευκού Οίκου πως κάθε πρόβλημα δεν έχει τελική λύση και τονίζει πως εάν δεν προκύψει ένα καθεστώς αμοιβαίας κατανόησης με την Κίνα στο σημείο αυτό, τότε θα προκύψει μία εξέλιξη ανάλογη με την κατάσταση που επικρατούσε πριν από την έκρηξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Τότε σε ετήσια βάση κάποιες αντιπαραθέσεις κλιμακώνονταν σε αναφλέξεις και κατασιγάζονταν με πυροσβεστικά κυρίως μέσα, αλλά μία στα Βαλκάνια προκάλεσε μία από τις καταστροφικότερες συρράξεις του προηγούμενου αιώνα. Όμως, η ιδέα της αποδοχής μίας νέας πολιτικής με βασικό κριτήριο την αποτροπή της τακτικής της επιβολής των επιθυμιών των ΗΠΑ σε όποιον κρίνεται σκόπιμο, δεν πρόκειται να επικρατήσει χωρίς τρομερές αντιδράσεις στην Washington.
Αναδυόμενος πολυπολισμός
Ούτως ή άλλως, ο νέος πρόεδρος Joe Biden υιοθετεί από τις πρώτες σχεδόν ημέρες της προεδρίας του μία ρητορική που στρέφεται εναντίον των Vladimir Putin και Xi Jinping. Μάλιστα στις 18 Μαρτίου στην Αλάσκα, ο ανώτατος Κινέζος αξιωματούχος Yang Jiechi τονίζει στον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Anthony Blinken, πως οι ΗΠΑ δεν διαθέτουν πλέον τα προαπαιτούμενα για να διαχειρίζονται από θέση ισχύος τις σχέσεις τους με την Κίνα.
Ένα τετραήμερο αργότερα, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Sergei Lavrov και ο Κινέζος ομόλογός του Wang Yi, δηλώνουν με τόλμη πως θα υπερασπισθούν τις πολυμερείς σχέσεις, θα διατηρήσουν τις ισορροπίες του διεθνούς συστήματος με πυρήνα τον ΟΗΕ, θα αντισταθούν σταθερά στις μονομερείς επιβολές κυρώσεων, όπως και ότι θα αποτρέψουν κάθε απόπειρα εμπλοκής άλλων δυνάμεων στις εσωτερικές υποθέσεις τρίτων χωρών.
Αν μη τι άλλο η σταδιοδρομία του Kissinger έχει να επιδείξει εμπλοκές σε αιματηρές αναμετρήσεις όπως του Πακιστάν, στην εξέγερση για την ανεξαρτησία του Μπανγκλαντές με κορυφή του παγόβουνου τους εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς και τους μαζικούς βιασμούς. Παράλληλα παραμένουν οι μνήμες της έμμεσης ανάμειξης των Αμερικανών στην ανατροπή του Allende στην Χιλή και της υποστήριξής τους προς τον δικτάτορα Pinochet.
Υποστηρίζουν σιωπηρά την Ινδονησία στην σφαγή εκατοντάδων χιλιάδων στο εξεγερμένο Ανατολικό Τιμόρ και καθαγιάζουν την τουρκική εισβολή στην Κύπρο που μεταξύ των άλλων προκαλεί και την δημιουργία ενός κύματος τουλάχιστον 200.000 προσφύγων. Όμως ο άνθρωπος αυτός (97 πλέον ετών) διατυπώνει μία ώριμη και σοβαρή πρόταση που προσφέρει πολλές δυνατότητες εδραίωσης και προαγωγής των ειρηνικών σχέσεων σε διεθνές επίπεδο. Εάν η νέα κυβέρνηση Biden κινηθεί προς την κατεύθυνση αυτή, αποδεχόμενη τις συμβουλές του, συνεπάγεται πως αντιλαμβάνεται το γεγονός ότι η παγκόσμια τάξη μεταβάλλεται και μάλιστα με επιταχυνόμενο ρυθμό.
Ισορροπία ισχύος
Πάντως οι κύκλοι και οι ομάδες εξουσίας στην αμερικανική πρωτεύουσα δεν εμφανίζονται διατεθειμένοι να εγκαταλείψουν την πολιτική της μονομερούς εφαρμογής, είτε της σκληρής, είτε της ήπιας προβολής ισχύος και της υιοθέτησης επιθετικών κινήσεων, κυρίως λόγω του ότι έχουν αποδεχθεί πως διαθέτουν την δυνατότητα συντήρησης μίας μονοπολικής παγκόσμιας τάξης, όπως κατά την διάρκεια των προηγούμενων δεκαετιών.
Η άποψή τους μάλλον πρόκειται να αποδειχθεί λανθασμένη, κυρίως λόγω του ότι ιστορικά οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν επιθυμούν να αποδεχθούν το γεγονός ότι ο κόσμος μεταβάλλεται και ειδικά όταν οι μεταβολές δεν εξελίσσονται προς όφελός τους. Η συμπεριφορά της κυβέρνησης Biden φαινομενικά εμφανίζεται απειλητική με ρητορική που μερικές φορές αποκλίνει από την συνηθισμένη διπλωματική πρακτική, με συνέπεια να δίδεται η εντύπωση πως αγνοεί ότι αναδύεται ένας πολυπολικός κόσμος, με την Κίνα και την Ρωσία να εντείνουν συνεχώς τις προσπάθειες για την εδραίωσή του.
Η προσφυγή σε προσβλητικές εκφράσεις εναντίον των προέδρων Vladimir Putin και Xi Jinping, προδίδει μία τάση αμερικανικής ανικανότητας, εάν συνεκτιμηθεί το γεγονός ότι στο απόγειο της ισχύος τους οι ΗΠΑ ποτέ δεν καταφεύγουν σε ρητορική αυτής της μορφής. Οι εσωτερικοί κυβερνητικοί μηχανισμοί αντιλαμβάνονται πως η πρωτοκαθεδρία της χώρας απειλείται σοβαρά, αλλά και πως οι ανταγωνιστές της σε διεθνές επίπεδο δεν προτίθενται να ενδώσουν σε επιθετικές πιέσεις, δεδομένο που στοιχειοθετείται και από την πρόσφατη συνάντηση της Αλάσκας, κατά την διάρκεια της οποίας οι Κινέζοι αντιπρόσωποι δηλώνουν ευθαρσώς πως δεν ανέχονται πλέον την επιθετική ρητορική των ομολόγων τους.
Ένα πρόσθετο πρόβλημα για τις ΗΠΑ πηγάζει από το εάν και κατά πόσον οι σύμμαχοί τους, θα αποδεχθούν την πιθανότητα να τραυματίσουν ανεπανόρθωτα τις σχέσεις τους με την Ρωσία και την Κίνα, ειδικά μάλιστα σε περίοδο τρομακτικής οικονομικής κρίσης, όπως και εάν θα κινητοποιηθούν με προθυμία σε περιπτώσεις ένοπλων αναφλέξεων σε διάφορα επικίνδυνα σημεία της υδρογείου.
Η προσέγγιση της Ρωσίας
Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις που απορρέουν από το ζήτημα του αγωγού Nord Stream 2, όπου οι αμερικανικές απόπειρες να αποτρέψουν την κατασκευή του, συναντούν σοβαρές αντιστάσεις στην ΕΕ, με εξαίρεση κάποια κράτη-μέλη, όπως η Λιθουανία και η Πολωνία που επιμένουν στην διακοπή του προγράμματος κατασκευής. Ο πρώην διευθυντής της CIA και υπουργός Άμυνας Robert Gates παραδέχεται σε πρόσφατη συνέντευξή του στην γνωστή εφημερίδα Washington Post, πως οι κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας δεν ωφελούν ιδιαίτερα τις ΗΠΑ.
Στην επίσης γνωστή συντηρητική διμηνιαία έκδοση που καλύπτει θέματα διεθνούς πολιτικής The National Interest, ο εξαιρετικά έμπειρος στον τομέα των αναλύσεων της εξωτερικής πολιτικής Robert Kaplan περιγράφει την Ρωσία με την μορφή ενός δαιμονικού προβλήματος, κυρίως λόγω του ότι δεν υποκύπτει σε πιέσεις που ασκούνται με ήπια ισχύ. Κατά τον Kaplan, οι Αμερικανοί οφείλουν να επικεντρώσουν τις προσπάθειές τους στην απαγκίστρωση της Ρωσίας από την Κίνα και να εξισορροπήσουν τις σχέσεις τους με την Μόσχα.
Η πολιτική της τελευταίας πενταετίας με λανθασμένες επιθετικές κινήσεις και στόχο την επιβίωση ενός μονοπολικού κόσμου, λειτουργεί τελικά σε όφελος της Κίνας και της Ρωσίας, ειδικά στον τομέα της επιτάχυνσης των πάσης φύσεως συνεργασιών τους. Ο δυτικός κόσμος δεν έχει πλέον την δυνατότητα να περιορίσει δραστικά την οικονομική ισχύ της Κίνας, ούτε την ανάλογη αμυντική της Ρωσίας, με τους στρατηγικούς αναλυτές να αντιλαμβάνονται πως δεν υπάρχει τρόπος να αντιμετωπισθεί και να αντισταθμισθεί το σινο-ρωσικό δίπολο.
Κισινγκερ και… γεωμετρία
Η πρόταση του Kissinger προς την κατεύθυνση της αναζήτησης ισορροπιών, με αποδοχή της πραγματικότητας των πολλαπλών πόλων, εμφανίζεται περισσότερο ορθολογική, αν και μέλλει να αποδειχθεί το εάν η νέα αμερικανική κυβέρνηση προτίθεται να την ακολουθήσει. Το γεωπολιτικό πεντάγωνο του Henry Kissinger.
Από τις 10 πιθανές τριγωνικές σχέσεις, καθίσταται προφανές πως όχι μόνον το τρίγωνο ΗΠΑ-ΕΕ-Κίνας είναι το ισχυρότερο και ικανότερο για να περιορίσει ασφυκτικά την τότε σοβιετική Ρωσία, αλλά αποκαλύπτει και την διορατικότητα του Kissinger, αφού με την πάροδο του χρόνου η γεωοικονομική ισχύς των δύο από τους τρείς εταίρους (ΕΕ- Κίνα) αυξάνεται εκθετικά, επιβεβαιώνοντας την ορθότητα του σχεδιασμού του (H. J. Spiro, INTERDEPENDENCE: A THIRD OPTION BETWEEN SOVEREIGNITY AND SUPRANATIONAL INTEGRATION in G. Ionescu, Editor, BETWEEN SOVEREIGNITY AND INTEGRATION, Groom Helm, 1974).
Στα προβλήματα αυτά ο Kissinger απαντά το 1973 με το πρότυπο ενός πενταγωνικού παγκόσμιου γεωπολιτικού σχηματισμού, στο οποίο οι ΗΠΑ συνιστούν απλώς μία από τις πέντε κορυφές του, απεμπολώντας το δικαίωμα της πρωτοκαθεδρίας. Ο έμπειρος και οξυδερκής διπλωμάτης, αντιλαμβάνεται πως μετά την κρίση του πετρελαίου και τον άγριο νομισματικό πόλεμο που επικρατεί και έχει καταποντίσει ολόκληρες χώρες την μία κατόπιν της άλλης (έως το 1987 χρεωκοπούν 12 χώρες της Λατινικής Αμερικής, 8 της Αφρικής, 2 της Ασίας και 2 της Ευρώπης), παραμένουν πλέον ελάχιστα απόλυτα σταθερές θέσεις στην γεωπολιτική κονίστρα, με την ρευστότητα των γεωπολιτικών συνθηκών ανά τον κόσμο, να δημιουργεί ένα σχετικιστικό πλαίσιο, που επιβάλλει άλλες λύσεις.
Δημοσίευση σχολίου