Του Cengiz Candar
Η τελευταία, αμφιλεγόμενη, ενέργεια της Τουρκίας να εισβάλει στο Ιράκ προκάλεσε την οργή του Ιρακινού πρωθυπουργού Αμπαντί και την επίσκεψη του ηγέτη του ιρακινού Κουρδιστάν, Μπαρζανί, στην Άγκυρα.
Η Τουρκία είναι ήδη αγκιστρωμένη στην κρίση με τη Ρωσία η οποία μπορεί να κλιμακωθεί ιδιαίτερα επικίνδυνα. Έτσι το άνοιγμα ενός νέου μετώπου, αυτή τη φορά με τη Βαγδάτη, δεν φαίνεται και τόσο σοφή κίνηση, αλλά χρειάζεται να αξιολογηθεί στο ευρύτερο περιφερειακό πεδίο.
Η τουρκική κίνηση στη με την ανάπτυξη δυνάμεων στη Μπασίκα, βόρεια της Μοσούλης, έχει μια λογική στο ευρύτερο περιφερειακό πλαίσιο στο οποίο ο άξονας Ρωσίας-Ιράν, με την συμμετοχή και της Βαγδάτης, επιβάλλεται στην Συρία. Ο άξονας αυτός είναι ελκυστικός και για τους Κούρδους της Συρίας του PYD-YPG, που αποτελούν την ισχυρότερη δύναμη έναντι του ΙΚ στην Συρία.
Το ΡΚΚ και το YPG επίσης διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην απελευθέρωση της πόλης Σιντζάρ στο Ιράκ από το ΙΚ. Το Σιντζάρ ελέγχει την πλέον σημαντική οδό που συνδέει τη Ράκα με τη Μοσούλη, την πόλη προπύργιο των σουνιτών του Ιράκ έναντι της σιτικής πρωτεύουσας Βαγδάτης. Το ΙΚ κατέλαβε τη Μοσούλη τον Ιούνιο του 2014.
Στα μάτια της Άγκυρας είναι ορατός ο άξονας Τεχεράνης-Δαμασκού, ο οποίος περνά και από τη Βαγδάτη. Ο άξονας αυτός ενισχύθηκε από τη ρωσική επέμβαση η οποία μπορεί να υπονομεύσει το τουρκικό περιφερειακό status ακόμα περισσότερο, μετά και το τελευταίο επεισόδιο με την κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους από τουρκικό μαχητικό.
Καθώς το ενδεχόμενο απελευθέρωσης της Μοσούλης δείχνει όλο και πιο κοντινό η Τουρκία, έχοντας υπόψη τη γεωπολιτική κατάσταση, αποφάσισε να κινηθεί. Στην πραγματικότητα, η κίνηση αυτή μπορεί να ιδωθεί ως επανάληψη της τουρκοπερσικής σύγκρουσης του 16ου και 17ου αιώνα, με βασικό αίτιο τον θρησκευτικό διαχωρισμό, αφού ο τότε περσικός βασιλικός οίκος στράφηκε προς το σιιτικό Ισλάμ. Πέραν όμως της δογματικής διαφοροποίησης Τουρκία και Ιράν ήταν και τότε γεωπολιτικοί αντίπαλοι και ο ανταγωνισμός τους κυρίως αντανακλάτο στη Μεσοποταμία, το σημερινό Ιράκ.
Η Βαγδάτη άλλαξε τότε χέρια πολλές φορές, καταλήγοντας τουρκική το 1638, μέχρι και το 1917 που κατελήφθη από τους Βρετανούς. Ο πόλεμος Τούρκων-Περσών έληξε το 1638 με την συνθήκη του Κασρ ε Σιρίν, η οποία οριοθετούσε τα όρια των δύο κρατών περίπου όπως και τα σημερινά με το σημερινό Ιράκ να επιδικάζεται στους Τούρκους. Αν και Τουρκία και Ιράν δεν έχουν ξαναπολεμήσει από τότε και αναγνωρίζουν το περιφερειακό status και τα προνόμια η μία δύναμη της άλλης, ο ανταγωνισμός τους συνεχίζεται σε άλλα πεδία, αλλά δεν ήταν ποτέ τόσο οξύς όσο αυτός μεταξύ των σιιτών και σουνιτών στο Ιράκ.
Μετά την αμερικανική επέμβαση του 2003 οι σιιίτες για πρώτη φορά κυβέρνησαν τη Βαγδάτη, θέτοντας στο περιθώριο τους σουνίτες και ανοίγοντας τον δρόμο στον σουνιτικό εξτρεμισμό και σε οργανώσεις όπως η αλ Κάιντα Μεσοποταμίας που εξελίχθηκε σε Ισλαμικό Κράτος.
Καθώς η Βαγδάτη έχει καταστεί δορυφόρος της Τεχεράνης, η συνθήκη για μια επαναπροσέγγιση Άγκυρας- Ερμπίλ ήταν επίκαιρη και γεωπολιτικά επιτακτική. Η ισλαμιστική κυβέρνηση Ερντογάν-Νταβούτογλου αποδείχθηκε όλο και περισσότερο ότι ήταν ο βασικός υποστηρικτής των σουνιτών στο Ιράκ και δρούσε ως μεσάζων μεταξύ των Κούρδων του Μπαρτζανί και των Αράβων σουνιτών, ειδικά αυτών της επαρχίας της Νινευή.
Χάρη στην τουρκική υποστήριξη ο εκπρόσωπός τους,Οσάμα αλ Νουζαϊφί, εξελέγη εκπρόσωπος του ιρακινού κοινοβουλίου και με κουρδική υποστήριξη, την ώρα που ο αδερφός του είναι κυβερνήτης της εν λόγω επαρχίας από το 2009 μέχρι σήμερα.
Με αυτά υπόψη δεν είναι πολύ δύσκολο να αναζητηθεί η λογική πίσω από την τελευταία τουρκική κίνηση στην περιοχή της Μοσούλης. Για την ακρίβεια την ημέρα που ο Μπαρτζανί πήγε στην Άγκυρα ο Ερντογάν εξήγησε ξεκάθαρα τα κίνητρα της τουρκικής κίνησης. Είπε ο Ερντογάν πως ο ίδιος ο Ιρακινός πρωθυπουργός είχε ζητήσει την τουρκική βοήθεια στην εκπαίδευση των Ιρακινών και το στρατόπεδο εκπαίδευσης στη Μπάσικα είχε δημιουργηθεί.
«Που ήσασταν και τι κάνατε όταν κατασκευαζόταν το στρατόπεδο στη Μπάσικα; Δεν είχατε πει λέξη δεν είχατε αντιδράσει», είπε οργισμένος ο Ερντογάν. Ο Ερντογάν στην συνέντευξή του στο Al Jazeera κατηγόρησε το Ιράν και την ιρακινή κυβέρνηση για σιιτική πολιτική σε Ιράκ και Συρία και υπογράμμισε τις ανάγκες ασφαλείας των σουνιτών στην περιοχή.
«Η Τουρκία είναι αντίθετη στην πολιτική του θρησκευτικού διαχωρισμού. Είναι ξεκάθαρο ποιοι εμπλέκονται σε αυτή. Ποιο; Το Ιράν και το Ιράκ. Σήμερα, δυστυχώς, το Ιράκ συνεργάζεται με το Ιράν στην πολιτική αυτή. Την ίδια συνεργασία έχουν και στην Συρία», είπε.
«Αυτή την στιγμή, την ώρα που κάνουμε αυτή την κίνηση στη Μοσούλη τι θα γίνει με τους σουνίτες στην περιοχή; Υπάρχουν Άραβες σουνίτες, Τουρκομάνοι σουνίτες και Κούρδοι σουνίτες. Όλοι πρέπει να προστατευτούν, να εξοπλιστούν και να εκπαιδευτούν. Όλες οι κινήσεις της Τουρκίας σε αυτό στοχεύουν», ανέφερε.
Ο Νταβούτογλου πρόσθεσε μια ακόμα γεωπολιτική διάσταση στην όλη υπόθεση, λέγοντας πως οι Τούρκοι στρατιώτες βρίσκονται στην Μπάσικα για την σταθερότητα της περιοχή καθώς «δεν θέλουμε έχουμε γείτονα το ΙΚ και για αυτό θέλουμε να ενισχύσουμε το Ερμπίλ». Πέραν της ανάγκης οι Κούρδοι του Ιράκ να λειτουργήσει ως ανάχωμα μεταξύ Τουρκίας και ΙΚ οι στενές σχέσεις η στενή συνεργασία της Άγκυρας με τους Κούρδους του Ιράκ της δίνει πλεονέκτημα για να καταστρέψει κάθε περίπτωση κουρδικής αυτονόμησης από συμμάχους του ΡΚΚ στη βόρεια και ανατολική Συρία που θα είναι αντίπαλοι τους παν-κουρδικού κινήματος του Μπαρτζανί.
Υπάρχει και μια άλλη αντανάκλαση της αντιπαλότητας Τουρκίας-Ιράν στη Μεσοποταμία. Το Ιράν είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικού αερίου στην Τουρκία και μετά την τουρκική κίνηση στη Μοσούλη ανακοίνωσε πως θα μειώσει στο μισό τις εξαγωγές φυσικού αερίου. Προφανώς η κίνηση της Τεχεράνης δεν ήταν τυχαία.
Το φάντασμα της ιστορίας και η επανάληψη του τουρκοϊρανικού ανταγωνισμού στη Μεσοποταμία είναι παρόν, υπό τις νέες περιστάσεις και συνθήκες και τις συνεχώς εναλλασσόμενες περιφερειακές αλλαγές του 21ου αιώνα.
Το κείμενο δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα www.al-monitor.com/pulse/originals/2015/12/turkey-iran-rivalry-in-mesopotamia-revisted.html#ixzz3u2nEXMBB
πηγή
Δημοσίευση σχολίου