Μια ενδιαφέρουσα μελέτη – ανάλυση τέθηκε υπόψη μας για το ζήτημα των υδρογονανθράκων και τους τρόπους με τους οποίους ένα κράτος μπορεί να διασφαλίσει τα εθνικά του συμφέροντα, σύμφωνα με όσα διδάσκει η διεθνής πρακτική.
Πριν παραπέμψουμε στο ενδιαφέρον κείμενο, να ευχαριστήσουμε θερμά τον συγγραφέα για τη εμπιστοσύνη του και τα καλά του λόγια για το «defence-point.gr». Για μας, το γεγονός ότι το κείμενο προέρχεται από Έλληνα της Κύπρου προσθέτει και ένα συναισθηματικό στοιχείο, δεδομένης της γνωστής στους φίλους μας αδυναμίας που έχουμε στο πανέμορφο στολίδι της Ανατολικής Μεσογείου, το νησί της Αφροδίτης…
ΠΕΤΡΕΛΑΪΚΕΣ ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ ΚΑΙ ΠΛΕΙΟΔΟΣΙΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ
Του Κωνσταντίνου Χατζηστάσου*, PhD
Αδιαμφισβήτητα η ανακάλυψη υδρογονανθράκων στην Κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) σε συνάρτηση με το ζωηρό ενδιαφέρον ενεργειακών κολοσσών για δικαιώματα υπεράκτιων τεμαχίων στο δεύτερο γύρο αδειοδότησης παραμένουν σανίδα σωτηρίας για την Κυπριακή οικονομία. Οι πρόσφατες εξελίξεις γύρω από τις επιλογές της Κυβέρνησης των εταιρειών για εκχώρηση δικαιωμάτων στα τεμάχια 2, 3, 9, και 11 θέτουν επιτακτικά το ερώτημα αν ακολουθήθηκαν οι ενδεδειγμένες πρακτικές της βιομηχανίας πετρελαίου.
Ποίες είναι όμως αυτές οι διεθνείς πρακτικές που συστήνονται σε τέτοιες περιπτώσεις ώστε να διασφαλιστούν τα εθνικά συμφέροντα μίας χώρας, να προαχθεί η διαφάνεια στις διαδικασίες και να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη του λαού προς τις πολιτικές αποφάσεις;
Η κατάταξη των προσφορών (bids) των ενεργειακών εταιρειών και κοινοπραξιών συνήθως βασίζεται στη συνολική αξία του πακέτου προσφοράς (total bid value). Επιμέρους, η αξία της προσφοράς συμπεριλαμβάνει δύο στοιχεία: το σχέδιο ανάπτυξης του τεμαχίου (work programme) και το μπόνους υπό μορφή μετρητών (signature bonus). Το σχέδιο ανάπτυξης περιλαμβάνει τον αριθμό πηγαδιών που προτείνει να ορύξει μια εταιρεία, την έκταση και τη μορφή των σεισμικών μετρήσεων π.χ., δισδιάστατες ή τρισδιάστατες και άλλα τεχνικά θέματα. Σε αυτά έρχονται να προστεθούν οικονομικά κριτήρια όπως δικαιώματα εκμετάλλευσης (royalties), η ρευστότητα μιας εταιρείας, η τεχνική κατάρτιση του οργανισμού σε σχετικές αναπτύξεις π.χ., σε υπέρ-βαθειά νερά, η φήμη του, στρατηγικά συμφέροντα, δραστηριοποίηση κοινοπραξίας σε τομείς upstream (αναζήτηση και εξόρυξη) και downstream (μεταφορά και διάθεση), ανταγωνισμός, περιβαλλοντικά ζητήματα, μεταφορά τεχνογνωσίας, κτλ.
Οι λεπτομέρειες των επιτυχόντων προσφορών συνήθως δημοσιοποιούνται ενδυναμώνοντας έτσι τη διαφάνεια των διαδικασιών. Επιτρέπουν επίσης συγκρίσεις μεταξύ των ανταγωνιστών και προσελκύουν μελλοντικές συμμετοχές. Σημαντικά στοιχεία που ανέβασαν το επίπεδο αλλά και τον αριθμό των προσφορών στην περίπτωση της Κύπρου αποτέλεσαν η ανακάλυψη του πεδίου φυσικού αερίου στο τεμάχιο Αφροδίτη. Παράλληλα το «ξεκλείδωμα» μέρους της γεωλογικής δομής της λεκάνης της Λεβαντίνης, η ύπαρξη σεισμικών μετρήσεως καθώς και οι ερμηνευτικές εκθέσεις που προμήθευσε στις εταιρείες η Κύπρος έναντι αμοιβής έχουν συνδράμει καθοριστικά. Θετικά συνέβαλαν επίσης και οι παραδοσιακά φιλικές σχέσεις της Κύπρου με τις γειτονικές χώρες. Και φυσικά ο παράγοντας τύχη αφού με ένα μόνο πηγάδι και πιθανότητες 25% εντοπίστηκαν αποθέματα φυσικού αερίου τις τάξης των 200 δις.
Η διαρροή των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης στα Μ.Μ.Ε. δεν αποτελεί ορθή πρακτική καθώς θέτει σε κίνδυνο τη διαδικασία ειδικότερα όταν η χώρα επιλέξει άλλη προσφορά από την ψηλότερη. Σε τέτοιες περιπτώσεις ο κίνδυνος είναι μια εταιρεία ή κοινοπραξία να εφεσιβάλει και να παγιοποιήσει ουσιαστικά τη διαδικασία με νομικά μέσα ή/και να μποϋκοτάρει μελλοντικές προσκλήσεις.
Η διαδικασία διαπραγμάτευσης διαρκεί συνήθως αρκετούς μήνες. Πρακτικά με την υπογραφή της σχετικής συμφωνίας η εκχώρηση δικαιωμάτων (concessions) στην εταιρεία της επιτρέπει να εισέλθει στην εξερευνητική φάση (exploration). Από στρατηγικής σημασίας δεδομένων των απειλών τις Τουρκίας ιδανικός συνδυασμός για την Κύπρο είναι η δημιουργία ενός πλέγματος εταιρειών/κοινοπραξιών με δραστηριότητες τόσο upstream όσο και downstream δηλαδή τεχνογνωσία σε πεδία υδρογονανθράκων και πρόσβαση σε καταναλωτές πετρελαίου και φυσικού αερίου. Σε αντίθεση με το Ισραήλ η Κύπρος είχε την πολυτέλεια να επιλέξει ανάμεσα σε μεγάλους παίκτες στον τομέα την ενέργειας.
Βέλτιστη τακτική αποτελεί επίσης η απονομή δικαιωμάτων (τεμαχίων) στις καλύτερες προσφορές εκεί που υπάρχει η περισσότερη ζήτηση. Στην περίπτωση του τεμαχίου 9 το οποίο φαίνεται, βάσει των σεισμικών επισκοπήσεων, να κρύβει και τα περισσότερα αποθέματα υδρογονανθράκων ενδέχεται η απόκλιση των οικονομικών οφελών να είναι μεγάλη παρόλο που η διαφορά μεταξύ των προσφορών να είναι μικρή. Αν και μια Κυβέρνηση διατηρεί το δικαίωμα να επιλέξει υποδεέστερη προσφορά της καλύτερης εντούτοις μια τέτοια διαπραγμάτευση αρχίζει από χαμηλότερη βάση και η διαπραγματευτική ισχύς μετατίθεται αυτόματα στα χέρια της εταιρείας. Εξαίρεση αποτελούν σοβαρές ανησυχίες για τη δημιουργία εταιρειών με δεσπόζουσα θέση ή μη επαρκής κεφαλαιουχική επάρκεια της προσφοράς για την ανάπτυξη του πεδίου.
Σε πολιτικό επίπεδο είναι σημαντικό να αποφθεχθεί η πολιτικοποίηση του θέματος και σίγουρα η αντιπαράθεση μεταξύ εκτελεστικής και νομοθετικής εξουσίας όπως συμβαίνει στην περίπτωση της Κύπρου μόνο δυσμενείς εξελίξεις μπορούν να επιφέρουν. Η διαφάνεια και η αξιοκρατία μπορούν σχετικά εύκολα να διασφαλιστούν μέσα από χρηστές διαδικασίες. Οι επενδυτικές αποφάσεις σχετικά με το συνταξιοδοτικού ταμείου της Νορβηγίας για παράδειγμα με κεφάλαια $650 δις στο οποίο κατατίθενται τα κέρδη από υδρογονάνθρακες είναι αναρτημένες στο διαδίκτυο. Απαραίτητη προϋπόθεση σε όλες τις διαπραγματεύσεις είναι η σύσταση μιας έμπειρης διαπραγματευτικής ομάδας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η στελέχωση της νεοσυσταθέντας Κρατική Εταιρείας Υδρογονανθράκων Κύπρου (ΚΡ.ΕΤ.Υ.Κ.) έγινε με συνοπτικές διαδικασίες. Ειδικότερα οι θέσεις των εκτελεστικών μελών της ΚΡ.ΕΤ.Υ.Κ. μπορούσαν να προκηρυχτούν με κύρια κριτήρια την εμπειρία σε αναπτύξεις πεδίων πετρελαίου και φυσικού αερίου, την επαγγελματική κατάρτιση, κτλ. Η αξιοκρατία και η διαφάνεια είναι μερικά από τα βασικά συστατικά μιας επιτυχημένης συνταγής για την αξιοποίηση του φυσικού πλούτου μιας χώρας.
Ταυτόχρονα με τη συμφωνία, το μπόνους που έχει συμφωνηθεί απονέμεται στην Κυβέρνηση. Οι επικρατέστεροι τύποι συμφωνιών πετρελαίου (petroleum agreements) χωρίζονται σε: αδεία εκμετάλλευσης (license agreement) και ανάληψη υποχρέωσης (contract agreement). Όπως έγινε και στην περίπτωση της Noble Energy έτσι και στον δεύτερο γύρο αδειοδότησης η Κυβέρνηση θα προτιμήσει την ανάληψη υποχρέωσης. Εν ολίγοις η εταιρεία ή κοινοπραξία που κερδίζει την πλειοδοσία αναλαμβάνει τον ρόλο του χειριστή (operator) και με δικούς τις πόρους εντοπίζει και εξορύσσει τους υδρογονάνθρακες. Ιδιοκτήτης των υδρογονανθράκων παραμένει όμως η Κυβέρνηση και η εταιρεία αποζημιώνεται για τα έξοδα είτε με είδος (υδρογονάνθρακες) είτε με μετρητά. Ο πιο γνωστός τύπος τέτοιας συμφωνίας παραμένει η συμφωνία αναλογικού καταμερισμού (production sharing agreement ή contract).
*Ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου στον τομέα των υδρογονανθράκων και τεχνολογιών έκλυσης χαμηλών επιπέδων άνθρακα.
πηγή
Δημοσίευση σχολίου