Ένα ζήτημα που διχάζει την Τουρκία: Τι είναι η Εργκένεκον;

Σε συγκέντρωση, διαδηλωτές κρατούν αφίσες με το σύνθημα "Ορθώστε το ανάστημα στα πραξικοπήματα". [Reuters]

Είναι μια παρακρατική οργάνωση εντός του ίδιου του τουρκικού κράτους ή απάτη για να "φιμώσουν" την αντιπολίτευση;

Τώρα στο τέταρτο έτος, η Εργκένεκον ξέφυγε από τη δικαστική και πολιτική αρένα και πέρασε στο δρόμο, όπου έχει διχάσει τους ανθρώπουν σε δύο στρατόπεδα. Χιλιάδες σελίδες κατηγορητηρίων, όπλα και πυρομαχικά, που κατασχέθηκαν σε γιάφκες παράλληλα με τα ατελείωτα κύματα συλλήψεων -- περιλαμβανομένων αξιωματικών του στρατού, πολιτικών, δημοσιογράφων, ακαδημαϊκών, έχουν δημιουργήσει ένα ιδανικό υπόβαθρο αντιπαράθεσης θεωριών συνωμοσίας.
Οι υποστηρικτές της διαδικασίας δείχνουν την ιστορική παράδοση στρατιωτικών πραξικοπημάτων στην Τουρκία και πιστεύουν ότι το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΚΔΑ) επρόκειτο να ανατραπεί, καταλύοντας την τουρκική δημοκρατία με μια ακόμα στρατιωτική παρέμβαση. Κατά την εκδοχή αυτή, εάν η οργάνωση με την επωνυμία Εργκένεκον δεν είχε αποκαλυφθεί, θα είχε λάβει χώρα κύμα πολιτικών δολοφονιών και τρομοκρατικών πράξεων ως μέρος μιας φαύλης συνωμοσίας που θα παρείχε την απαιτούμενη πρόφαση για στρατιωτική παρέμβαση.
Οι επικριτές της Εργκένεκον ισχυρίζονται ότι ο στρατός δεν σχεδίαζε να κάνει πραξικόπημα και ότι η Εργκένεκον δεν είναι τίποτα άλλο από μια επινοημένη από το ΚΔΑ συνωμοσία προκειμένου να καταδυναστεύσει και "φιμώσει" την αντιπολίτευση. Η άποψη αυτή ενισχύεται από τον κοινό φόβο που υπάρχει στους κεμαλιστικούς κύκλους ότι το συντηρητικό ΚΔΑ έχει μυστική ατζέντα και χρησιμοποιεί την ισλαμική εξαπάτηση για να μετατρέψει την Τουρκία σε ισλαμικό κράτος.
Εργκένεκον: συνωμοσία πραξικοπήματος ή ξένη συνωμοσία;
Η θεώρηση όμως της Εργκένεκον μέσα από άσπρο και μαύρο πρίσμα, όπως κάνει η κάθε πλευρά, παραβλέπει τις σχετικές για την πλήρη κατανόηση της υπόθεσης γκρίζες περιοχές. Οι απαντήσεις στο ερώτημα του τι ακριβώς είναι η Εργκένεκον διαφέρουν τελείως ανάλογα με τον ποιον ρωτάς.
"Η Εργκένεκον είναι το εκτελεστικό σκέλος μιας οργάνωσης του κοσμικού κράτους, επικεφαλής της οποίας είναι στρατιωτικοί και δικαστές, που θέλει τη συνέχιση της εποπτείας του καθεστώτος και την ενέργεια πραξικοπήματος μέσω μεθοδεύσεων που δημιουργούν κοινωνικό χάος" είπε στους SETimes ο Ετιέν Μαχτσουπιάν, αθρογράφος της ημερησίας "Ζαμάν" ο οποίος αθρογραφεί συχνά για την Εργκένεκον, προσθέτοντας ότι η συνεχιζόμενη υπόθεση είναι κρίσιμη για την τουρκική δημοκρατία.

Αστυνομικοί φρουρούν τις φυλακές όπου κρατούνται πολλοί ύποπτοι της υπόθεσης Εργκένεκον, καθώς διαδηλωτές διαμαρτύρνται κατά των συλλήψεων. [Reuters]

Ωστόσο, όταν η SETimes ρώτησε τον Τόλγκα Ακαλίν, δικηγόρο του συλληφθέντος για την υπόθεση της Εργκένεκον υπόπτου Κεμάλ Κερινκσίζ, αυτός υποστήριξε ότι "η [υπόθεση της] Εργένεκον αφορά την προσαρμογή της Τουρκίας στη νέα παγκόσμια τάξη μέσω του νόμου". Οι προ ΚΔΑ παραδόσεις της Τουρκίας ήταν σε δυσαρμονία με την σημερινή παγκόσμια τάξη, σύμφωνα με τον Ακαλίν, ο οποίος πιστεύει ότι οι υποστηρικτές της προηγούμενης τάξης εξοβελίστηκαν από το σύστημα μέσω μιας παράνομης δίκης η οποία βασίζεται σε μια οργάνωση που δεν υπάρχει. Ο Ακαλίν παρατηρεί ότι παρόμοιες συνωμοσίες τέθηκαν σε λειτουργία στην Κροατία, τη Σλοβενία, τη Σερβία, τη Γεωργία και την Ουκρανία, όπου κι εκεί έγιναν δίκες οι οποίες βασίζονταν σε δήθεν παρακρατικές οργανώσεις που διέπρατταν δολοφονίες.
Η Εργκένεκον πριν το ΚΔΑ
Η έρευνα στην υπόθεση Εργκένεκον ξεκίνησε το 2007 με την κατάσχεση αρκετών δεκάδων χειροβομβίδων σε ένα σπίτι-παράγκα στην Ιστανμπούλ, ωστόσο η πρώτη αναφορά στην Εργκένεκον ανάγεται στο 1996, πέντε χρόνια πριν τη σύσταση του ΚΔΑ. Οι δημοσιογράφοι Καν Ντουντάρ και Σελάλ Καζνταγκλί μετέδωσαν φήμες περί δήθεν βαθιού κράτους στο εβδομαδιαίο τους τηλεοπτικό πρόγραμμα "40 Λεπτά", όπου αναφέρθηκε για πρώτη φορά το όνομα Εργκένεκον. Οι δημοσιογράφοι αναρωτήθηκαν εάν το αστικό χάος και η τρομοκρατία που άνοιξαν το δρόμο για το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1980 ήταν πράγματι ένα συντονισμένο σχέδιο. Ο Ερόλ Μουτερσιμλέρ, απόστρατος αξιωματικός ναυτικού και συγγραφέας, ρωτήθηκε για ένα επεισόδιο ως άτομο που είχε ερευνήσει την υπόθεση επί 13 χρόνια. Ο Μουτερσιμλέρ εξήγησε πως κάποιο μέλος της Εργκένεκον, ένας Τούρκος στρατηγός, του μίλησε για την οργάνωση, για πρώτη φορά, χαρακτηρίζοντάς την ως "μια οργάνωση που είναι πιο πάνω από τον αρχηγό του Γενικού Επιτελείου, τις κυβερνήσεις, τη γραφειοκρατία, όλους".
Ο Μουτερσιμλέρ είπε ότι οι δικές του έρευνες τον οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι στα μέλη της Εργένεκον συγκαταλέγονταν αξιωματικοί του στρατού και της αστυνομίας, καθηγητές, δημοσιογράφοι, επιχειρηματίες και απλοί άνθρωποι. Ο ίδιος δε προφυλακίστηκε στα πλαίσια της έρευνας για την Εργκένεκον, το 2008, αλλά αφέθηκε ελεύθερος μετά την ανάκριση.
Η Εργκένεκον ως προϊόν του Ψυχρού Πολέμου;
Αυτό που είπε ο Μουτερσιμλέρ στην συνέντευξη υποστηρίζει τη θεωρία ότι η Εργκένεκον είναι μια από τις πολλές ονομασίες του βαθιού κράτους από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, όπως π.χ. η "Gladio" στην Ιταλία. Ο δικηγόρος Ορχάν Κεμάλ Σενγκίζ, επικεφαλής της Ένωσης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και αρθρογράφος στις ημερησίες "Today's Zaman" και "Radikal", πιστεύει κι αυτός ότι η Εργκένεκον είναι η τελευταία ενσάρκωση του βαθιού κράτους.
Ανέφερε δε στους SETimes ότι "Ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1950, σε όλες τις νατοϊκές χώρες δημιουργήθηκαν οργανώσεις κατά της υποτιθέμενης σοβιετικής εισβολής. Η ονομασία της οργάνωσης στην Τουρκία ήταν Ειδικό Τμήμα Πολέμου, "Gladio" στην Ιταλία και άλλες ονομασίες σε άλλες χώρες". Αυτή η παρασκηνιακή οργάνωση άλλαξε το σχήμα της σε μετέπειτα στάδια και περιελάμβανε και πολίτες μετά το 1999, σύμφωνα με τον Σενγκίζ: "Είναι ένας σχηματισμός του βαθιού κράτους που προσπαθεί, αφενός, να διαμορφώσει την κοινή γνώμη και, αφετέρου, να κατευθύνει την πολιτική εξουσία μέσω μεθοδεύσεων και προκλήσεων".

Πολλά υψηλά ιστάμενα πρόσωπα συνελήφθησαν στα πλαίσια της υπόθεσης. [Reuters]

"Ο Ακανίν, όμως, διαφωνεί με τη θεωρία, υποστηρίζοντας ότι "Δεν υπάρχει βαθύ κράτος στην Τουρκία, αλλά περιοδικοί βαθιοί σχηματισμοί". Κατ' αυτόν, παράνομες συμμαχίες με πρωταγωνιστές αξιωματούχους του κράτους και πολίτες έχουν λάβει χώρα κατά διαστήματα, χωρίς όμως συνέπεια.
Η ίδια η δίκη γεννά τον ίδιο αριθμό ερωτημάτων όσο και η Εργκένεκον. Ο Αμερικανός δημοσιογράφος Ντέιβιντ Τζούντσον, πρώην ανταποκριτής στην Ουάσιγκτον για τον τηλεοπτικό σταθμό USA Today και πρώην αρχισυντάκτης δύο τουρκικών ημερησίων, της "Referans" και της "Hürriyet Daily News", έδωσε στους SETimes μια εικόνα του πώς βλέπει τα πράγματα ένας ξένος.
"Εκ πρώτης όψεως, η Εργκένεκον είναι μια προσπάθεια, που έπρεπε να είχε γίνει από καιρό, για να βρεθεί η αλήθεια πίσω από χρόνια φανερής και συγκαλυμένης ανάμειξης του στρατού σε πολιτικά θέματα, την αρχή και τη διεξαγωγή του 'βρώμικου πολέμου' στη νοτιοανατολική Τουρκία κατά των αποσχιστών, τους πρωταγωνιστές πίσω από εκατοντάδες αν όχι χιλιάδες εξωδικαστικών εκτελέσεων και τις δολοφονίες πολυάριθμων επώνυμων ακτιβιστών και δημοσιογράφων και -- πιθανώς -- την δολοφονία του Τουρκο-αρμένιου δημοσιογράφου Χραντ Ντίνκ, ο οποίος δολοφονήθηκε πριν τέσσερα χρόνια. Αυτός είναι φαινομενικά ο λόγος για την έρευνα και, αποκλειστικά όσον αφορά στην ανάγκη μιας κοινωνίας, να συμβιβαστεί με την ιστορία της, με την απόδοση δικαιοσύνης. Είναι μια εύλογη πρόταση".
Αν και ο Τζούντσον πιστεύει στην Εργκένεκον, δεν αισθάνεται όμως ότι η δίκη εξελίσσεται στη σωστή κατεύθυνση. "Πλήθος συλλήψεων χωρίς σαφείς κατηγορίες ή κατηγορητήρια, προφυλακίσεις διαρκείας ετών και οι σταθερά διογκούμενες αναβολές των διωκτικών αρχών προκαλούν μεγάλη ανησυχία, όχι μόνο σε πολλούς στην Τουρκία αλλά και σε παρατηρητές ανθρωπίνων δικαιωμάτων και σε δημοκρατικές κυβερνήσεις της Βορείου Αμερικής και της Ευρώπης" είπε.

Ο Σενγκίζ είπε ότι, ως δικηγόρος, αντιλαμβάνεται και ένα ακόμα πρόβλημα με τη δίκη. "Οι εισαγγελικές αρχές συγχώνευσαν όλες τις κατηγορίες πραξικοπήματος στη δίκη αυτή. Ωστόσο, όταν το κοιτάξουμε προσεκτικά, δεν μπορούμε να διακρίνουμε εύκολα πως συνδέονται όλες αυτές οι κατηγορίες πραξικοπήματος με την οργάνωση που αποκαλείται Εργκένεκον". Σύμφωνα με τον Σενγκίζ, αυτό μπερδεύει τους ανθρώπους.
Αν και για το μεγαλύτερο μέρος, υποστήριξε, οι κατάλληλοι άνθρωποι είναι υπό κράτηση, στηρίζοντας την θεωρία του στην έλλειψη πολιτικών δολοφονιών αφότου ξεκίνησε η δίκη, ο Σενγκίζ δεν πιστεύει ότι όλες οι δήθεν μυστικές ενέργειες πραξικοπηματιών, που συνέβησαν κατά τη διάρκεια διακυβέρνησης του ΚΔΑ, σχετίζονται με την Εργκένεκον.
"Η δίκη κρίνεται επιτυχής από τα πολιτικά της αποτελέσματα. Απέτρεψε απόπειρες πραξικοπήματος κατά του ΚΔΑ και εκφόβισε σοβαρά όσους θα επιχειρούσαν πραξικόπημα. Πιστεύω, όμως, ότι κρίνεται ανεπιτυχής από νομικής σκοπιάς γιατί δεν ερευνά τα συγκεκριμένα εγκλήματα των ανθρώπων που βρίσκοται πίσω από τα σίδερα της φυλακής". Πολλοί από τους κατηγορούμενους συνδέονται με σοβαρά μαζικά εγκλήματα του παρελθόντος, ισχυρίζεται ο Σενγκίζ.
Σύμφωνα με τον Ακαλίν, η υπόθεση Εργκένεκον δεν μπορεί να θεωρηθεί σύννομη εφόσον η έρευνα συνεχίζεται βάσει μια διαδικασίας δίωξης την οποία ο ίδιος χαρακτηρίζει "νομικό σκάνδαλο". Η υπόθεση, κατά τον ίδιο, δεν θα ολοκληρωθεί νομικά. "Δίκη στην οποία η έρευνα συνεχίζεται, δεν τελειώνει", προειδοποίησε Του Οζγκούρ Ογκρέτ για τους Southeast European Times
ΠΗΓΗ