Γιατί η Τουρκία θέλει να γίνει μεγάλη ναυτική δύναμη;

Τα τελευταία χρόνια, η Τουρκία έχει ενισχύσει σημαντικά τις ναυτικές της φιλοδοξίες στη Μεσόγειο, με στόχο να διεκδικήσει αυξημένη επιρροή και συμφέροντα στην περιοχή.

ΤΟΥ Erman Çete
Πρόσφατα, η άσκηση Mavi Vatan 2025, μια μεγάλης κλίμακας ναυτική άσκηση που πραγματοποιήθηκε στη Μαύρη Θάλασσα, το Αιγαίο και τη Μεσόγειο Θάλασσα μεταξύ 7-16 Ιανουαρίου, παρουσίασε τις στρατηγικές θαλάσσιες φιλοδοξίες της Άγκυρας.

Η στρατηγική σημασία της διασφάλισης των ενεργειακών πόρων και των εμπορικών οδών έχει ωθήσει την Τουρκία σε άμεσο ανταγωνισμό με περιφερειακούς παίκτες, τοποθετώντας το ναυτικό της ως βασικό εργαλείο γεωπολιτικών ελιγμών…

«Τοπικό και εθνικό»

Πέρα από τον πολιτικό συμβολισμό της, ωστόσο το TCG Anadolu σηματοδότησε έναν ευρύτερο μετασχηματισμό:, Τουρκία αναδυόταν σε μια σοβαρή ναυτική δύναμη. Το «τοπικό και εθνικό» είναι ένας από τους πυλώνες της νέας τουρκικής πολιτικής του Ερντογάν, εντός κι εκτός.

Αυτό ταιριάζει σε μια ευρύτερη τάση. Το Τουρκικό Ναυτικό έχει επί του παρόντος 31 πολεμικά πλοία υπό κατασκευή, συμπεριλαμβανομένου ενός εγχωρίου αεροπλανοφόρου, αντιτορπιλικών κατευθυνόμενων πυραύλων, φρεγατών πολλαπλών ρόλων και επιθετικών υποβρυχίων. Η επέκταση των ναυτικών ικανοτήτων υπήρξε κομβικό σημείο για την Τουρκία, αντανακλώντας τις φιλοδοξίες της για στρατηγική αυτονομία και περιφερειακή κυριαρχία.

Το TCG Anadolu αναφέρεται ως «πολλαπλών χρήσεων αμφίβιο επιθετικό πλοίο» στον κατάλογο του ναυτικού. Ο σχεδιασμός του βασίζεται στο ισπανικό Juan Carlos I, με παρόμοιες προδιαγραφές σε διαστάσεις και ταχύτητα.

Αρχικά σχεδιάστηκε για αεροσκάφη F-35, αλλά ο ρόλος του TCG Anadolu άλλαξε όταν η Τουρκία αποβλήθηκε από το πρόγραμμα των F-35 μετά την αγορά των ρωσικών συστημάτων S-400 το 2019. Έτσι το πλοίο τροποιείται τώρα για UCAV. Σημειώνεται ότι το μήκος του καταστρώματος TCG Anadolu δεν επαρκεί για την απογείωση μαχητικών F-16.

Περισσότερα από πολεμικά πλοία: Ένα στρατηγικό ναυτικό δόγμα

Η Τουρκία δεν περιορίζεται στο TCG Anadolu καθώς ταυτόχρονα πολλά προηγμένα πολεμικά πλοία. Οι κορβέτες κλάσης ADA, τα τέσσερα πρώτα πλοία που κατασκευάστηκαν στο πλαίσιο του Εθνικού Έργου Πλοίου (MILGEM), είναι ήδη σε υπηρεσία.

Από το πέμπτο πλοίο και μετά, ξεκίνησε η ναυπήγηση των Φρεγατών κλάσης ISTIF, με επτά να είναι υπό ναυπήγηση. Επιπλέον ναυπηγεί περιπολικά κλάσης HISAR, υποβρύχια κλάσης Reis και έναν νέο τύπο ναρκαλιευτικών.

Αναπτύσσει επίσης ένα πλήρως εγχώριο αεροπλανοφόρο στο πλαίσιο του προγράμματος MUGEM και προωθεί τις εργασίες για τα TF-2000 Air Defense Destroyer. Ένας μεγάλος αριθμός θαλάσσιων drones ενισχύει περαιτέρω τη θαλάσσια κυριαρχία της Τουρκίας.

Αλλά η ναυτική συσσώρευση της Τουρκίας δεν αφορά μόνο την επέκταση του στόλου της. Υποστηρίζει το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας» (Mavi Vatan), το οποίο επιδιώκει να επεκτείνει τον θαλάσσιο έλεγχο της Τουρκίας σε τεράστιες περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου, του Αιγαίου και της Μαύρης Θάλασσας.

Αν και ο Ερντογάν και το AKP χρησιμοποιούν αυτές τις εξελίξεις για εσωτερική πολιτική κατανάλωση, ορισμένοι επικριτές επισημαίνουν σωστά ότι η δημιουργία ενός ισχυρού ναυτικού είναι μια μακροπρόθεσμη διαδικασία και ένα σημαντικό μέρος αυτών των έργων προϋπήρχε του ΑΚΡ…

Πράγματι, από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, το τουρκικό ναυτικό αναζητούσε εθνικούς πόρους για να σχεδιάσει, να αναπτύξει και να κατασκευάσει μια πλήρως εγχώρια κορβέτα.

Το 2004, η Διοίκηση των Ναυπηγείων της Κωνσταντινούπολης ίδρυσε το Γραφείο Έργου MILGEM για την εκτέλεση και τον συντονισμό έργων σχεδιασμού, μηχανικής και κατασκευής. Μπορεί επομένως να προκαλεί έκπληξη να θυμηθούμε ότι το τουρκικό ναυτικό, για το οποίο είναι τόσο περήφανη η κυβέρνηση του AKP, ήταν κάποτε αντικείμενο διώξεων.

Η «Γαλάζια Πατρίδα» και οι επιπτώσεις της

Ο θαλάσσιος χώρος είναι βασικό στοιχείο στο σύγχρονο γεωπολιτικό δόγμα της Τουρκίας. Μέχρι πρόσφατα, το κύριο σημείο έντασης στον θαλάσσιο τομέα ήταν με την Ελλάδα και την Κύπρο. Η ανάπτυξη της τεχνικής ικανότητας για γεώτρηση πετρελαίου και φυσικού αερίου στη θάλασσα, η ανακάλυψη και εκμετάλλευση του κοιτάσματος του Πρίνου στο Αιγαίο Πέλαγος και η διαδικασία του ΟΗΕ για τη σύνταξη της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας άρχισαν να αλλάζουν τα πράγματα στη δεκαετία του 1970.

Ανώτεροι αξιωματικοί του Τουρκικού Ναυτικού υιοθέτησαν και χρησιμοποίησαν τον όρο «Γαλάζια Πατρίδα» το 2006 για να δηλώσουν την ανάγκη της Τουρκίας να διεκδικήσει και να υπερασπιστεί μια ευρεία αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ). Στη δεκαετία του 2010, αυτό το δόγμα επεκτάθηκε πέρα ​​από το Αιγαίο και την Κύπρο στη Μαύρη Θάλασσα και την Ανατολική Μεσόγειο.

Από τότε, ο Ερντογάν έχει γίνει ο κορυφαίος εκφραστής της «Γαλάζιας Πατρίδας» και η ιδέα θεωρείται το θεμέλιο της τουρκικής «προορατικής» περιφερειακής πολιτικής. Αν και το δόγμα σχετίζεται επίσης με τους νέους ενεργειακούς πόρους στη Μαύρη Θάλασσα και την Ανατολική Μεσόγειο, μπορεί να θεωρηθεί ως μια ευρεία γεωπολιτική έννοια που τελικά φιλοδοξεί να ελέγξει τις ανατολικές θαλάσσιες οδούς διαμετακόμισης προς την Ευρώπη.

«Η Μεσόγειος είναι ένα σημαντικό γεωπολιτικό έδαφος ελιγμών από πολλές απόψεις. Έως και 7.000 εμπορικά πλοία την ημέρα παρέχουν σημαντικό μέρος της εφοδιαστικής αλυσίδας της Ευρώπης μέσω των μεταφορών σε αυτή τη θάλασσα. Είναι η οδός διέλευσης για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο της Μέσης Ανατολής προς την Ερυθρά Θάλασσα, τη Μεσόγειο, το Αιγαίο, τη Μαύρη Θάλασσα, την Ευρώπη και τον Ατλαντικό. Η αμφίδρομη μεταφορά υδρογονανθράκων μέσω αυτής της διαδρομής είναι σημαντική για την Τουρκία και άλλους. Ως εκ τούτου, μπορεί να θεωρηθεί η ζωτική γεωγραφία του εξωτερικού μας εμπορίου», ανέφερε Τούρκος ναύαρχος.

Ο απόστρατος ναύαρχος Alaettin Sevim, ο οποίος συνελήφθη με την κατηγορία της «απόπειρας πραξικοπήματος» κατά τις δίκες «Ergenekon», σκέφτεται παρόμοια. Λέει ότι η περιοχή είναι σημαντική όχι μόνο για τους πιθανούς ενεργειακούς πόρους της, αλλά και για τη διασφάλιση της μεταφοράς των ενεργειακών πόρων των γειτονικών περιοχών στις αγορές.

«Είναι η διασταύρωση σημαντικών θαλάσσιων δρόμων για το παγκόσμιο εμπόριο, όπως η Διώρυγα του Σουέζ, τα Τουρκικά Στενά και οι διαδρομές της Μεσογείου. Η Μεσόγειος ήταν πάντα το γεωστρατηγικό κέντρο (καρδιά) του κόσμου στη θάλασσα. Σήμερα, αυτό το κέντρο έχει μετατοπιστεί στην Ανατολική Μεσόγειο», τονίζει.

Επιπλέον, ο απόστρατος ναύαρχος Kutluk πιστεύει ότι η παρουσία του τουρκικού ναυτικού στη Λιβύη, τη Σομαλία και το Κέρας της Αφρικής, καθώς και στον Λίβανο με τη δύναμη UNIFIL του ΟΗΕ και στο Κατάρ με άλλα στοιχεία των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων, έχει το καθένα τους δικούς του λόγους. «Είναι πιο λογικό να τα βλέπουμε όλα αυτά να σχετίζονται με την επέκταση των σφαιρών ενδιαφέροντος και επιρροής της Τουρκίας», υποστηρίζει.

Εκτός από τους πόρους υδρογονανθράκων, είναι επίσης κατάλληλο για παραγωγή ενέργειας από τις θάλασσες μέσω ανέμου, παλιρροιακών ρευμάτων και με την τοποθέτηση ηλιακών συλλεκτών. Επιπλέον, το νησί της Κύπρου, ισχυρίζεται ο Kutluk, το οποίο είναι η ασφάλεια των νότιων ακτών της Τουρκίας, παρέχει επίσης την ασφάλειά του μέσω του ψευδοκράτους.
Μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων, αλλά με κλίση προς το ΝΑΤΟ

Η επιθετική ναυτική επέκταση της Τουρκίας οδήγησε σε αυξανόμενες εντάσεις με την Ελλάδα, την Αίγυπτο και το Ισραήλ, τα οποία έχουν αλληλεπικαλυπτόμενες αξιώσεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Ελλάδα, ειδικότερα, έχει αντιδράσει έντονα στο δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», φοβούμενη καταπάτηση των χωρικών της υδάτων.

Επομένως, η τουρκική ναυτική επέκταση δεν αφορά μόνο την άμυνα αλλά και τον περιφερειακό ανταγωνισμό ισχύος. Η δυναμική τοποθέτηση των τουρκικών ναυτικών δυνάμεων σε αυτά τα αμφισβητούμενα ύδατα έχει αυξήσει τις διπλωματικές πιέσεις και έχει εγείρει ανησυχίες για πιθανές στρατιωτικές αντιπαραθέσεις.

Παρά τις εντάσεις με τους δυτικούς συμμάχους για ζητήματα όπως το ρωσικό πυραυλικό σύστημα S-400 και οι ενεργειακές διαμάχες, η Τουρκία παραμένει ένα κρίσιμο μέλος του ΝΑΤΟ. Πρόσφατες ναυτικές ασκήσεις με τις ΗΠΑ, όπως η κοινή άσκηση του Αυγούστου 2024 στην Ανατολική Μεσόγειο, σηματοδοτούν ότι η Άγκυρα συνεχίζει να διατηρεί ισχυρούς στρατιωτικούς δεσμούς με την Ουάσιγκτον.

Η άσκηση έγινε κατανοητό ότι ήταν μια άσκηση εναρμόνισης από πλοίο σε πλοίο μεταξύ της Turkiye, η οποία διαθέτει αμφίβιο πολεμικό ναυτικό στην Ανατολική Μεσόγειο, και των ΗΠΑ, με στόχο «την αποτροπή της επιθετικότητας και τη διασφάλιση της σταθερότητας» στην περιοχή.

Το αμερικανικό αμφίβιο πολεμικό πλοίο USS Wasp έκανε την εμφάνισή του στα τουρκικά μέσα ενημέρωσης χάρη στην ανακοίνωσή του στον λογαριασμό του πολεμικού πλοίου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η «άσκηση εναρμόνισης» μεταξύ Wasp και TCG Anadolu στην Ανατολική Μεσόγειο συνοδεύτηκε από το αμερικανικό αποβατικό πλοίο USS Oakhill και την τουρκική φρεγάτα TCG Gokova.

To Wasp eίναι ένα από τα δύο αμερικανικά αμφίβια επιθετικά πλοία που στάλθηκαν στην περιοχή για να αντιμετωπίσουν τις επιθέσεις του Ιράν ή της Χεζμπολάχ στο Ισραήλ εν μέσω της στρατιωτικής εκστρατείας του κράτους κατοχής στη Γάζα, όπου περισσότεροι από 50.000 Παλαιστίνιοι έχουν σκοτωθεί.

Περιφερειακές φιλοδοξίες

Αν και δεν ανταγωνίζεται ακόμη παγκόσμιες ναυτικές δυνάμεις όπως οι ΗΠΑ ή η Κίνα, η Τουρκία κατέχει τώρα το πιο ισχυρό ναυτικό στη Δυτική Ασία και κατατάσσεται μεταξύ των 10 κορυφαίων ναυτικών δυνάμεων παγκοσμίως.
Ο απόστρατος ναύαρχος Sevim σημειώνει ότι ενώ η ναυτική δύναμη της Τουρκίας έχει επεκταθεί σημαντικά, παραμένει σε μεταβατική φάση, αποτελώντας «μια μεσαίου μεγέθους δύναμη» σε παγκόσμιο επίπεδο και «μια δύναμη μεγάλης κλίμακας» σε περιφερειακό επίπεδο.

Προτείνει ότι ο μελλοντικός ρόλος της Τουρκίας θα εξαρτηθεί από το πώς θα ενσωματώσει αυτές τις ναυτικές εξελίξεις σε μια ευρύτερη γεωπολιτική στρατηγική. Ο Kutluk, από την άλλη πλευρά, τονίζει ότι η ειρήνη και η σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο θα πρέπει να παραμείνουν προτεραιότητα, προειδοποιώντας ότι ο ανεξέλεγκτος ναυτικός ανταγωνισμός θα μπορούσε να οδηγήσει σε ακούσιες συγκρούσεις.

Για τον Kutluk, το τουρκικό ναυτικό δεν μπορεί να θεωρηθεί ναυτικό (ανοιχτή θάλασσα) με «παγκόσμια διάσταση». Μάλλον, μπορούν να θεωρηθούν ως όργανα περιφερειακής πάλης εξουσίας. Ενώ η ναυτική ισχύς ενισχύει τις στρατηγικές επιλογές της Άγκυρας, ενέχει επίσης κινδύνους, ιδιαίτερα σε ένα περιβάλλον όπου οι εντάσεις με την Ελλάδα, το Ισραήλ και τους εταίρους του ΝΑΤΟ παραμένουν άλυτες.

Αυτή η ναυτική “συσσώρευση” δεν αφορά μόνο το κύρος. Πρόκειται για την εξασφάλιση ενεργειακών πόρων, τον έλεγχο ζωτικών εμπορικών οδών και την επιβεβαίωση της στρατηγικής επιρροής της Τουρκίας από τη Μεσόγειο έως την Αφρική. Τα επόμενα χρόνια θα δοκιμάσουν εάν οι ναυτικές φιλοδοξίες της Τουρκίας μεταφράζονται σε μόνιμη επιρροή ή πυροδοτούν περαιτέρω αστάθεια. Προς το παρόν, ο αυξανόμενος στόλος και το ισχυρό θαλάσσιο δόγμα διασφαλίζουν ότι θα παραμείνει κεντρικός παίκτης στην εξελισσόμενη ισορροπία δυνάμεων της Δυτικής Ασίας..

πηγή


Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.