Γράφει ο Νότης Μαριάς*
Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 10ης Δεκεμβρίου όταν Ελλάδα και Κύπρος ζήτησαν την επιβολή κυρώσεων κατά της Τουρκίας βρέθηκαν απέναντι στον νέο άξονα Γερμανίας-Ιταλίας-Ισπανίας που με ιδιαίτερο ζήλο έδωσε σκληρή μάχη προκειμένου να περάσει ο Ερντογάν αλώβητος από το κρεβάτι του Προκρούστη.
Βέβαια στην εξωτερική πολιτική πρυτανεύουν τα στενά οικονομικά συμφέροντα και αυτό αποδείχθηκε έκδηλα και σ΄ αυτήν την περίπτωση με την Ισπανία να θέτει βέτο σε οποιαδήποτε σκέψη για κυρώσεις στην Τουρκία σώζοντας τις ισπανικές τράπεζες από μια ενδεχόμενη κατάρρευση της τουρκικής οικονομίας στην οποία είναι εκτεθειμένες με τουλάχιστον 62 δις δολάρια (Die Welt 17/9/2020). Επισημαίνεται ότι προ διετίας η έκθεση των ισπανικών τραπεζών στην τουρκική οικονομία είχε ανέλθει στο ποσό των 80 δις ευρώ (WolfStreet.com 10/8/2018). Μάλιστα η ισπανική τράπεζα BBVA παραμένει ο μεγαλομέτοχος της δεύτερης σε μέγεθος τουρκικής τράπεζας, της Turkiye Garanti Bankasi με ποσοστό 50%. Επιπλέον οι ισπανικές τράπεζες από το 2015 και μετά αγοράζουν συστηματικά κρατικά τουρκικά ομόλογα χρηματοδοτώντας έτσι το εξοπλιστικό πρόγραμμα του Ερντογάν ενώ ταυτόχρονα παρέχουν αφειδώς δάνεια και εγγυήσεις διευκολύνοντας τις ισπανικές επενδύσεις στην Τουρκία ιδίως στον τομέα της ενέργειας. Και το κερασάκι στην τούρτα αποτελεί η εμπλοκή των ισπανικών ναυπηγείων Navantia στην κατασκευή του τουρκικού αεροπλανοφόρου Anadolu.
Η ιστορία όμως αργά ή γρήγορα εκδικείται καθώς η Μαδρίτη αναγκάζεται πλέον να ζητήσει τη συνδρομή της ΕΕ για το ζήτημα του Γιβραλτάρ. Μια συνδρομή που όμως περνάει και από την Αθήνα καθώς απαιτείται ομοφωνία προκειμένου να ληφθεί η σχετική απόφαση σε επίπεδο ΕΕ.
Αιτία είναι το Brexit και οι εκκρεμότητες που έχει αφήσει σε σχέση με το Γιβραλτάρ το οποίο αποτελεί την κορωνίδα των εθνικών διεκδικήσεων για την Ισπανία με τεράστια γεωστρατηγική αλλά και συναισθηματική διάσταση.
Παρά το γεγονός ότι με αφορμή τον πόλεμο για την ισπανική διαδοχή τελικά το Γιβραλτάρ παραχωρήθηκε στη Μεγ. Βρετανία το 1713 με τη Συνθήκη της Ουτρέχτης, εντούτοις η Ισπανία δεν έπαψε ποτέ να το διεκδικεί. Η διαμάχη για το Γιβραλτάρ έπεσε κάπως στα μαλακά λόγω της ένταξης της Ισπανίας στην τότε ΕΟΚ καθώς διευθετήθηκε η καθημερινή και απρόσκοπτη διέλευση από και προς τον Βράχο που προ της πανδημίας έφτανε στα 28.500 άτομα ημερησίως (The Guardian.com 27/12/2020). Καθώς η χριστουγεννιάτικη διευθέτηση των όρων του Brexit έγινε βιαστικά δεν ρυθμίστηκε πέραν των άλλων και το ζήτημα για τα «ορφανά του Γιβραλτάρ», δηλαδή το ζήτημα της καθημερινής διέλευσης των 15.000 Ισπανών που εργάζονται στο Γιβραλτάρ (AP News 28/12/2020) αποτελώντας το 50% του εργατικού δυναμικού του Βράχου (thenationalnews.com 28/12/2020). Και παρότι η Μαδρίτη το έπαιζε σκληρή απειλώντας να προκαλέσει χάος στα σύνορα με τεράστιες ουρές φορτηγών τροφοδοσίας για το Γιβραλτάρ (Sky News 28/12/2020) εντούτοις «καιγόταν» προκειμένου να μην επιβληθεί καθεστώς «σκληρών συνόρων» με πολλές διατυπώσεις για την καθημερινή διακίνηση των Ισπανών διασυνοριακών εργατών από και προς το Γιβραλτάρ (Merco Press 29/12/2020). Αυτό όμως απαιτεί όχι μόνο συμφωνία με τη Βρετανία αλλά και ομόφωνη απόφαση των 27 μελών της ΕΕ καθώς αφορά διέλευση των εξωτερικών συνόρων της Ένωσης. Το ίδιο ισχύει και για το ενδεχόμενο μιας μελλοντικής προσχώρησης του Γιβραλτάρ στη Συνθήκη Σένγκεν που επισπεύδει η Μαδρίτη (Euronews 24/12/2020).
Έτσι 48 ώρες πριν τη λήξη της προθεσμίας για συμφωνία κορυφώθηκαν τα δημοσιεύματα για πολύ σκληρές διαπραγματεύσεις Γιβραλτάρ-Ισπανίας (FT 29/12/2020) με την υπουργό εξωτερικών της Ισπανίας κυρία Γκονζάλες να έχει πάρει πάνω της το παιχνίδι.
Τελικά στο 90’ Ισπανία και κυβέρνηση του Γιβραλτάρ με τις ευλογίες του Λονδίνου κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία για το ζήτημα αυτό (bbc.com 31/12/2020) την οποία έσπευσε να ανακοινώσει ασμένως η ΥΠΕΞ της Ισπανίας κυρία Γκονζάλες δηλώνοντας: «Καταλήξαμε σε συμφωνία επί της αρχής με το Ηνωμένο Βασίλειο που θα θέσει τα θεμέλια για μια νέα σχέση» (politico.eu 31/12/2020). Και σε μια προσπάθεια να καπελώσει την όλη διαδικασία σε σχετικό video που πρόβαλε η Deutsche Welle επισήμανε με νόημα: «H Συνθήκη Σένγκεν εφαρμόζεται τώρα στο Γιβραλτάρ με την Ισπανία ως υπεύθυνο μέλος. Αυτό σημαίνει ότι οι έλεγχοι μεταξύ Ισπανίας –Γιβραλτάρ μπορούν να καταργηθούν. Αυτό σημαίνει ότι τα συνοριακά εμπόδια μπορούν να αρθούν. Επαναλαμβάνω με την Ισπανία ως υπεύθυνο μέλος για τους ελέγχους Σένγκεν και θα έχουμε την πολύτιμη βοήθεια της Frontex για μια μεταβατική περίοδο τεσσάρων ετών. Γκρεμίζουμε τα εμπόδια προκειμένου να οικοδομήσουμε ένα χώρο κοινής ευημερίας. Αυτό είναι το μήνυμα που στέλνουμε με αυτή τη Συμφωνία» (Deutcshe Welle 31/12/2020). Βεβαίως η Γκονζάλες λογαριάζει χωρίς τον ξενοδόχο καθώς προκειμένου να εφαρμοστεί η εν λόγω πολιτική συμφωνία θα πρέπει να υπογραφτεί σχετική διεθνής Συνθήκη ΕΕ-Βρετανίας. Μια Συνθήκη η οποία περνάει και από την Αθήνα και μάλιστα διπλά καθώς για την υπογραφή της αλλά και την κύρωσή της απαιτείται ομοφωνία. Άλλωστε όπως διευκρινίστηκε και από πλευράς Γιβραλτάρ αναμένονται διαπραγματεύσεις με τις Βρυξέλλες που θα διαρκέσουν τουλάχιστον έξι μήνες για την υπογραφή της εν λόγω διεθνούς Συνθήκης (Gibraltar Chronicle 4/1/2021). Τόση προβλέπεται και από την πολιτική συμφωνία η μεταβατική περίοδος πριν την ομαλοποίηση της κατάστασης με την υπογραφή νέας Συνθήκης ΕΕ-Βρετανίας (bbc.com 31/12/2020).
Θα πρέπει να τονιστεί ότι η συμφωνία της 31ης Δεκεμβρίου 2020 είναι μια προκαταρκτική πολιτική συμφωνία χωρίς καμιά νομική ισχύ και ως εκ τούτου βρίσκεται στον «αέρα». Βεβαίως η Μαδρίτη με την πολιτική αυτή συμφωνία έχει ως στόχο να καταστήσει ευκολότερη την πρόσβαση στον Βράχο και να απομακρύνει την απειλή νέων περιορισμών στα σύνορα καθώς η περιοχή θα λειτουργεί ως ζώνη Σένγκεν χωρίς διαβατηριακούς ελέγχους (Bloomberg.com 31/12/2020). Στην ουσία αυτό που διασφαλίζει πολιτικά και όχι νομικά η προκαταρκτική αυτή συμφωνία είναι η μη επιβολή «σκληρών» συνόρων μετά το Brexit καθώς ο Βράχος ανήκει κυριαρχικά στη Βρετανία.
Μετά την πολιτική συμφωνία Ισπανίας-Γιβραλτάρ η Γκονζάλες θεωρεί επί της ουσίας ότι «άνοιξαν οι πύλες και περιορίζονται οι έλεγχοι» (Bloomberg.com 31/12/2020). Άλλωστε η Μαδρίτη και πριν τη συμφωνία προσέβλεπε σε καθεστώς «ήπιων συνόρων» με ελάχιστες διατυπώσεις για μετακίνηση από Ισπανία σε Γιβραλτάρ και αντιστρόφως ιδίως για όσους διασυνοριακούς Ισπανούς εργάτες θα μπορούσαν να αποδείξουν εγγράφως ότι είχαν νόμιμη απασχόληση στον Βράχο μέχρι 31/12/2020 (Reuters 28/12/2020). Σε σχέση με τους υπόλοιπους εργαζομένους δηλαδή γι΄ αυτούς που απασχολούνται στη «μαύρη οικονομία» καθώς δεν θα επιβληθεί καθεστώς «σκληρών συνόρων» αφήνεται από διάφορους κύκλους να εννοηθεί ότι προφανώς θα βρεθούν «διάφοροι τρόποι» για να μπαινοβγαίνουν στον Βράχο. Επιπλέον αποφασίστηκε να συνεχιστεί η ομαλή τροφοδοσία του Γιβραλτάρ με εμπορεύματα από την Ισπανία ενώ η πολιτική συμφωνία προϋποθέτει ότι το Γιβραλτάρ θα συμμορφώνεται με την περιβαλλοντική και εργατική νομοθεσία της ΕΕ (bbc.com 31/12/2020). Τέλος η συμφωνία καλύπτει το αεροδρόμιο και το λιμάνι του Γιβραλτάρ.
Σημειώνεται ότι θέματα όπως η αμοιβαία αναγνώριση των αδειών εργασίας και των αδειών οδήγησης διευθετήθηκαν σχετικά εύκολα, αλλά τα βασικά σημεία ήταν τι σημαίνουν τα σύνορα του Γιβραλτάρ και ποιος πρέπει να τα αστυνομεύει, θέματα που επιχειρήθηκαν να λυθούν πολιτικά και όχι νομικά με την προσωρινή συμφωνία η οποία επιτρέπει τα ταξίδια μεταξύ Ισπανίας και Γιβραλτάρ χωρίς διαβατηριακούς ελέγχους (New York Times 4/1/2021) για τους Ισπανούς και τους κατοίκους του Βράχου. Εξυπακούεται βεβαίως ότι οι πρόσφατοι περιορισμοί λόγω πανδημίας θα συνεχίσουν να ισχύουν (Gibraltar Chronicle 22/12/2020).
Επισημαίνεται επίσης ότι ήδη η Ισπανία θεσμοθέτησε σχετικές διατάξεις για τη διευκόλυνση των Ισπανών διασυνοριακών εργατών με την ενεργό συμμετοχή της Περιφερειακής κυβέρνησης της Ανδαλουσίας και με την προεδρία της ισπανικής κυβέρνησης ήδη από τα μέσα Νοεμβρίου να έχει εκδώσει σχετικές οδηγίες (www.lamoncloa.gob.es 17/11/2020). Αξίζει να τονιστεί ότι το ζήτημα του Γιβραλτάρ αποτέλεσε αντικείμενο Ειδικού Πρωτοκόλλου στο πλαίσιο της Συμφωνίας αποχώρησης της Βρετανίας από την ΕΕ σε εκτέλεση του οποίου στις 29/11/2018 υπογράφτηκε μεταξύ Λονδίνου και Μαδρίτης Ειδικό Μνημόνιο «για τα δικαιώματα των πολιτών» το οποίο πέραν των άλλων προέβλεπε ότι όλα τα ισχύοντα και μελλοντικά κοινωνικά δικαιώματα θα επεκταθούν στους εργαζομένους των δύο πλευρών στη βάση της αρχής της μη διάκρισης. Μάλιστα προβλέπεται και αναγνώριση των δικαιωμάτων και επιδομάτων των εργαζομένων καθώς και εγγραφή όσων αναζητούν εργασία (www.lamoncloa.gob.es).
Φυσικά όλες αυτές οι ρυθμίσεις δεν θα έχουν ιδιαίτερη αξία αν τελικά δεν διευθετηθεί και νομικά η μη επιβολή «σκληρών συνόρων».
Για τον λόγο αυτόν άλλωστε η Μαδρίτη ζήτησε από τις Βρυξέλλες να ξεκινήσει η ΕΕ τις επίσημες πλέον διαπραγματεύσεις με το Λονδίνο για την σύναψη Συνθήκης (aljazeera.com 31/12/2020) η οποία θα υλοποιεί την παραπάνω πολιτική συμφωνία (politico.eu 31/12/2020) και η οποία πέραν των άλλων θα προβλέπει και την προσχώρηση του Γιβραλτάρ στη Συνθήκη Σένγκεν.
Είναι λοιπόν ευκαιρία η Αθήνα να πληρώσει με το ίδιο νόμισμα την Μαδρίτη και να μην δεχθεί καμία ικανοποίηση των ισπανικών αιτημάτων στο θέμα αυτό. Έτσι:
1.Σε πρώτη φάση λοιπόν θα πρέπει η Ελλάδα να αμφισβητήσει την νομιμότητα και την νομική εγκυρότητα της παραπάνω πολιτικής συμφωνίας Ισπανίας-Γιβραλτάρ και να απαιτήσει να εφαρμοστεί πλήρως η νομοθεσία της ΕΕ και του κεκτημένου Σένγκεν που επιβάλλουν εν προκειμένω καθεστώς «σκληρών συνόρων» μετά το Brexit στο Γιβραλτάρ.
2.Επιπλέον η Αθήνα θα πρέπει να ασκήσει βέτο σε οποιαδήποτε απόφαση για έναρξη διαπραγματεύσεων της ΕΕ με τη Βρετανία για την προσχώρηση του Γιβραλτάρ στη Συνθήκη Σένγκεν όπως και σε κάθε μελλοντική ρύθμιση η οποία θα αποκλείει καθεστώς «σκληρών συνόρων» σε σχέση με την είσοδο και έξοδο από τον Βράχο.
3.Ομοίως η Αθήνα δεν θα πρέπει να υπογράψει και φυσικά δεν θα πρέπει να κυρώσει καμία διεθνή Συνθήκη ΕΕ-Βρετανίας για το θέμα του Γιβραλτάρ συμπεριλαμβανομένης και οποιασδήποτε Συνθήκης ΕΕ-Βρετανίας για μελλοντική ένταξη του Γιβραλτάρ στη Σένγκεν.
Εκτός και αν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου 2021 που θα συζητηθούν οι κυρώσεις της ΕΕ κατά της Τουρκίας η Μαδρίτη αλλάξει ρότα και σαλπίσει ισπανική υποχώρηση ψηφίζοντας υπέρ των κυρώσεων κατά της Τουρκίας.
Πρέπει λοιπόν να δοθεί το μήνυμα ότι στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ τον Μάρτιο 2021 θα πρέπει να ψηφίσει υπέρ της επιβολής κυρώσεων κατά της Τουρκίας η υπουργός εξωτερικών της Ισπανίας κυρία Γκονζάλες αλλιώς …….θα τρέχει σαν τον Σπίντι Γκονζάλες.
*Καθηγητής Θεσμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, Πρόεδρος του Κόμματος ΕΛΛΑΔΑ- Ο ΑΛΛΟΣ ΔΡΟΜΟΣ, πρώην Ευρωβουλευτής
Δημοσίευση σχολίου