Γιώργος Χαμηλάκης*
Τα Χωρικά Ύδατα, αλλιώς, Αιγιαλίτιδα Ζώνη αποτελούν την ζώνη κυριαρχίας ενός κράτους στην θάλασσα. Οι όροι είναι ταυτόσημοι και χρησιμοποιούνται εναλλακτικά για να δηλώσουν το αυτό. Η κυριαρχία αυτή εκτείνεται στην θάλασσα, στον βυθό, στο υπέδαφος, ακόμη και στον υπερκείμενο της θαλάσσης εναέριο χώρο, ο οποίος αποτελεί μια διαφορετική ζώνη κυριαρχίας, και ονομάζεται Εθνικός Εναέριος Χώρος. Ως εκ τούτου, το εύρος της Αιγιαλίτιδας Ζώνης και του Εθνικού Εναέριου Χώρου πρέπει να ταυτίζονται και να συμπίπτουν. Με βάση τα πρώτα άρθρα του σημαντικότερου νομικού κειμένου για το Δίκαιο της Θάλασσας, της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (ή στην αγγλική, United Nations Convention on the Law of the Sea/UNCLOS 1982), η Αιγιαλίτιδα Ζώνη ενός κράτους μπορεί να έχει εύρος μέχρι τα 12 ναυτικά μίλια
. Πολύ περισσότερο, το δικαίωμα αυτό μπορεί να το ασκήσει ένα κράτος μονομερώς, όπως προβλέπεται από το ίδιο άρθρο της Συνθήκης, δηλαδή χωρίς να υποχρεούται ένα κράτος να προβεί σε πρότερες διαβουλεύσεις με τα γειτονικά του κράτη. Επίσης, το δικαίωμα για Αιγιαλίτιδα Ζώνη έως 12 ναυτικά μίλια αποτελεί και εθιμικό κανόνα Διεθνούς Δικαίου, δηλαδή ακόμη και χώρες που δεν έχουν υπογράψει την UNCLOS δύναται να έχουν Χωρικά Ύδατα έως τα 12 ναυτικά μίλια. Αυτό που δεν μπορεί να υφίσταται, είναι ένα κράτος, είτε έχει υπογράψει την UNCLOS είτε όχι, να διεκδικήσει Αιγιαλίτιδα Ζώνη μεγαλύτερη των 12 ναυτικών μιλίων.
Προτού παρατεθούν μερικά περαιτέρω στοιχεία αναφορικά με την Αιγιαλίτιδα Ζώνη και παρατεθούν οι Ελληνοτουρκικές διαφορές επι του θέματος, μία επισήμανση είναι απαραίτητη. Σημειώθηκε πως ένα κράτος ασκεί στα Χωρικά του Ύδατα κυριαρχία. Η έννοια της κυριαρχίας (sovereignty) είναι βαρυσήμαντη στις Διεθνείς Σχέσεις και στο Διεθνές Δίκαιο, αν και ίσως είναι δύσκολη να αποσαφηνιστεί ακριβώς ή μπορεί να χρησιμοποιείται εσφαλμένα ή καταχρηστικά στον δημόσιο λόγο. Γενικά, συνεισφορές στον ορισμό της κυριαρχίας έχουν κάνει, inter alia, οι Τ. Χόμπς και Ζαν Ζακ Ρουσσώ στα έργα τους Λεβιάθαν και Κοινωνικό Συμβόλαιο αντίστοιχα, ενώ η σύγχρονη έννοια του ορισμού πηγάζει από την Συνθήκη της Βεστφαλίας (1648). Με απλά λόγια, όπου ένα κράτος έχει κυριαρχία ασκεί τις εξουσίες του, δηλαδή την εκτελεστική, νομοθετική και δικαστική, ενώ η κυριαρχία είναι πλήρης (σε όλο το εύρος της περιοχής και όχι μερικώς) και απόλυτη (δηλαδή ασκείται μόνο και αποκλειστικά από ένα κράτος για μια περιοχή και όχι από άλλο κράτος/η, αλλιώς θα ήταν συντρέχουσα).
Έτσι, στην περίπτωση της Αιγιαλίτιδας Ζώνης, το κράτος ασκεί πλήρη κυριαρχία, η Αιγιαλίτιδα Ζώνη ταυτίζεται και εξομοιώνεται με την επικράτειας ενός κράτους. Συνεπώς, το παράκτιο κράτος δεν ασκεί απλώς ορισμένα κυριαρχικά δικαιώματα επί αυτής. Έτσι, ένα κράτος, π.χ. την Ελλάδα, το έσχατο εκατοστό της Αιγιαλίτιδας Ζώνης (σε αυτήν την περίπτωση, στο τέλος των 6 ναυτικών μιλίων) είναι τόσο «εθνικό», τόσο «κτήμα» του, όσο το κεντρικότερο σημείο της πρωτεύουσας του, σε αυτήν την περίπτωση, όσο η Πλατεία Συντάγματος.
Απαραίτητη διάκριση πρέπει να γίνει λοιπόν ανάμεσα στις ζώνες των Χωρικών Υδάτων και του Εθνικού Εναέριου Χώρου, όπου το κράτος ασκεί πλήρη κυριαρχία, η οποία εξομοιώνεται με την κυριαρχία επί του εδάφους, και αυτές οι δύο ζώνες σαφώς και σημαντικά διαφέρουν από τις ζώνες της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), της Υφαλοκρηπίδας και του FIR όπου το κράτος ασκεί μόνο κυριαρχικά δικαιώματα.
Ο μοναδικός ίσως περιορισμός που μπορεί να ασκηθεί στην κυριαρχία ενός κράτους επί της Αιγιαλίτιδας Ζώνης του είναι ο θεσμός της Αβλαβούς Διελεύσεως. Ο θεσμός αυτός αποτελεί εκτός από το άρθρο 17 της UNCLOS, κι έναν εθιμικό κανόνα, από τους πλέον αναγνωρίσιμους και αποδεκτούς στην διεθνή κοινότητα, και δεσμευτικό σε όλα τα κράτη. Έχει επιβεβαιωθεί πολλάκις στην διεθνή νομολογία, ενώ αναγνωρίστηκε ως κανόνας εθιμικού δικαίου σε μία από της πρώτες υποθέσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, την υπόθεση των Στενών της Κέρκυρας. Βάσει αυτού, ένα πλοίο μπορεί να διασχίσει την Αιγιαλίτιδα Ζώνη κάποιου κράτους χωρίς μάλιστα να ζητήσει πρότερη άδεια. Για να γίνει αυτό, το πλοίο οφείλει να διατηρεί συνεχή και ταχεία διέλευση μέσα από τα Χωρικά Ύδατα, και για να θεωρηθεί αβλαβή η διέλευση, το πλοίο οφείλει επίσης να απέχει από ενέργειες που θέτουν σε κίνδυνο την ειρήνη, ασφάλεια και δημόσια τάξη του παράκτιου κράτους.
Αναφορικά με τις ελληνοτουρκικές διαφορές.Η Ελλάδα όπως ίσως είναι γνωστό διαθέτει Αιγιαλίτιδα Ζώνη μόνο 6 ναυτικών μιλίων. Αποτελεί την μοναδική περίπτωση παράκτιας χώρας (από τις 149 στην υφήλιο) που ενώ έχει δικαίωμα επέκτασης στα 12 ναυτικά μίλια, επιλέγει να διατηρεί μικρότερο εύρος παντού στην επικράτεια της.Αυτή η παγκοσμίως μοναδική περίπτωση έχει χαρακτηριστεί από τον καθηγητή Ευ. Συρίγο ως «Η Εθνική μας Μοναξιά». Η ανακοίνωση του πρωθυπουργού της Ελλάδας, Κ. Μητσοτάκη στις 28/8/2020 περί επικείμενου νομοσχεδίου που θα επεκτείνει τα Χωρικά Ύδατα της χώρας στα 12 ν.μ. στο Ιόνιο Πέλαγος, έρχεται να αλλάξει την χρόνια αδράνεια της χώρας επί του θέματος.
Η Τουρκία είχε θέσει ήδη από το 1974, και πριν την πτώση της ελληνικής δικτατορίας, θέμα casus belli (αιτίας πολέμου) για τυχόν επέκταση των Χωρικών Υδάτων της Ελλάδας στα 12 ναυτικά μίλια. Στην συνέχεια, η Τουρκική θέση εξελίχθηκε ώστε αιτία πολέμου να αποτελεί η οποιαδήποτε επέκταση της Αιγιαλίτιδας Ζώνης της Ελλάδας πέρα από τα 6 ναυτικά μίλια, και όχι μόνο η επέκταση στα 12 ν.μ.1. Το 1995, με ψήφισμα του τουρκικού κοινοβουλίου, η θέση αυτής της Τουρκίας πήρε και νομική, επίσημη μορφή. Και αυτό, παρά του γεγονότος πως με την θέση της αυτή η Τουρκία απειλεί επίσημα, διαρκώς και επι αόριστον με χρήση βίας την Ελλάδα, παραβιάζοντας με αυτόν τον τρόπο κατάφορα και έκδηλα το Διεθνές Δίκαιο, και συγκεκριμένα ένα από τα πρώτα και τα πιο θεμελιώδη άρθρα του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, το άρθρο 2 (4).
Η Τουρκία προσπαθούσε ήδη από την δεκαετία του 1970 και κατά την διάρκεια των πολυετών διαπραγματεύσεων (1973-1982) για την UNCLOS να υφίσταται στο τελικό κείμενο της Συνθήκης αδυναμία επέκτασης της Αιγιαλίτιδας στα 12 ν.μ. για παράκτια κράτη που βρίσκονταν σε κλειστές ή ημίκλειστες θάλασσας, έχοντας κατά νου την περίπτωση της γειτονικής Ελλάδας. Τελικώς, υπερίσχυσε η θέληση των υπόλοιπων κρατών στην πολυμερής διαπραγμάτευση, τα οποία αποτελούσαν και την συντριπτική πλειοψηφία. Έτσι, όχι μόνο το δικαίωμα μιας χώρας στα 12 ν.μ. Χωρικών Υδάτων προβλέπεται για όλες τις θαλάσσιες περιοχές, αλλά και βάση του άρθρου 121 της UNCLOS, όλα τα νησιά δικαιούνται το σύνολο των θαλάσσιων ζωνών (Χωρικά Ύδατα, ΑΟΖ, Υφαλοκρηπίδα κ.ά.), ακριβώς όπως ισχύει και στο ηπειρωτικό έδαφος (η ρύθμιση πάντως για Χωρικά Ύδατα σε νησιά είναι εθιμικός κανόνας και ίσχυε ήδη για δεκαετίες).
Η Τουρκία αυτή την στιγμή έχει Χωρικά Ύδατα 12 ναυτικά μίλια στην Μαύρη Θάλασσα και στην Ανατολική Μεσόγειο κατά μήκος της Ανατολίας, ενώ έχει 6 ν.μ. στο Αιγαίο Πέλαγος. Η έντονη θέση της Τουρκίας, εκπεφρασμένη σε casus belli, πως η Ελλάδα δεν θα έπρεπε να επεκτείνει τα Χωρικά της Ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια οφείλεται στον μεγάλο αριθμό, αλλά και στην μεγάλη διασπορά, των Ελληνικών νησιών σε όλο το Αιγαίο Πέλαγος, καθώς πιθανή Αιγιαλίτιδα Ζώνη της Ελλάδας στα 12 ν.μ σε όλο το Αιγαίο θα «έκλεινε» όλες τις θαλάσσιες οδούς στα κεντρικά και νότια του Πελάγους (περιοχή Κυκλάδων και Δωδεκανήσων), καθιστώντας τες Ελληνική Επικράτεια. Συνεπώς, οποιοδήποτε πλοίο με σημαία μη ελληνική θα χρειαζόταν να εκτελεί αβλαβή διέλευση (όπως σημειώθηκε άνωθεν) για να διασχίσει την περιοχή αυτή.
Αυτό, αποτελεί μία πιθανότητα στην οποία αντιτάσσονται και τρίτα κράτη που χρησιμοποιούν την περιοχή, όπως οι Η.Π.Α., η Ρωσία, το Η.Β. κ.ά., επικαλούμενοι φόβους περιορισμού της διεθνούς ναυσιπλοΐας. Πάντως, καθώς ισχύει ο θεσμός της αβλαβούς διέλευσης, και καθώς η Ελλάδα έχει έναν από τους μεγαλύτερους εμπορικούς στόλους παγκοσμίως, η Ελλάδα θα είχε αντικίνητρο να υιοθετήσει θαλάσσιες ζώνες που θα περιόριζαν την ναυσιπλοΐα. Σημειωτέων πάντως, πως πιθανή επέκταση των Ελληνικών Χωρικών Υδάτων παντού θα καθιστούσε το 71.5% της συνολικής επιφάνειας του Αιγαίου σε Αιγιαλίτιδα Ζώνη (από το 43.5% που ισχύει σήμερα), ενώ πιθανή επέκταση των Τουρκικών Χωρικών Υδάτων στα 12 ν.μ στο Αιγαίο θα επέκτεινε την Αιγιαλίτιδα της Τουρκίας από το 7.5%, μόλις στο 8.7% του συνόλου του Αιγαίου. Βλ. Χάρτη 1.
Μερικά από τα επιχειρήματα (νομικά και πολιτικά) που επικαλείται η Τουρκία είναι τα εξής:
Πρώτον, πως πιθανή επέκταση της Αιγιαλίτιδάς της Ελλάδας στα 12 ν.μ. παντού, θα καθιστούσε το Αιγαίο Πέλαγος «ελληνική λίμνη», με όλα τα πλοία που θα αναχωρούσαν από τα παράλια της δυτικής Μικράς Ασίας να υποχρεούνται να εκτελούν αβλαβή διέλευση ή να οφείλουν να ζητούν πρότερη έγκριση από την Ελλάδα.
Δεύτερο τουρκικό επιχείρημα αφορά την επίκληση του άρθρου 300 της UNCLOS που αφορά την κατάχρηση δικαιώματος από κράτος. Απάντηση σε αυτό το επιχείρημα αποτελεί το γεγονός πως δεν έχει καταγραφεί περίπτωση κράτους που ασκεί τα νόμιμα δικαιώματα που του παρέχονται από το Διεθνές Δίκαιο και τα οποία δεν περιορίζουν άλλο κράτος (η Τουρκία σε αυτήν την περίπτωση δεν θα περιοριζόταν καθώς θα μπορούσε να εκτελεί και πάλι τον θεσμό της αβλαβούς διέλευσης) ως κατάχρηση δικαιώματος.
Άλλο επιχείρημα της Τουρκικής μεριάς αποτελεί η επίκληση του άρθρου 123 της UNCLOS το οποίο αφορά πως γειτονικά κράτη σε περίκλειστες ή κλειστές θάλασσες (όπως το Αιγαίο) θα έπρεπε να συνεργάζονται. Αυτό το νομικό επιχείρημα κάμπτεται εύκολα, καθώς αν διαβάσει κανείς προσεκτικά το νομικό κείμενο, φαίνεται πως η αναφορά εξαντλείται σε συνεργασία σε ζητήματα προστασίας περιβάλλοντος, διαχείρισης ζώντων πόρων και στην έρευνα επί της θαλάσσης, και, φυσικά, δεν περιλαμβάνει συνεργασία στην άσκηση δικαιωμάτων που μπορούν να ασκηθούν μονομερώς από ένα παράκτιο κράτος, βάσει του Δικαίου της Θάλασσας.
*Δόκιμος ερευνητής της ομάδας Διαχείρισης Κρίσεων του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων
Προτού παρατεθούν μερικά περαιτέρω στοιχεία αναφορικά με την Αιγιαλίτιδα Ζώνη και παρατεθούν οι Ελληνοτουρκικές διαφορές επι του θέματος, μία επισήμανση είναι απαραίτητη. Σημειώθηκε πως ένα κράτος ασκεί στα Χωρικά του Ύδατα κυριαρχία. Η έννοια της κυριαρχίας (sovereignty) είναι βαρυσήμαντη στις Διεθνείς Σχέσεις και στο Διεθνές Δίκαιο, αν και ίσως είναι δύσκολη να αποσαφηνιστεί ακριβώς ή μπορεί να χρησιμοποιείται εσφαλμένα ή καταχρηστικά στον δημόσιο λόγο. Γενικά, συνεισφορές στον ορισμό της κυριαρχίας έχουν κάνει, inter alia, οι Τ. Χόμπς και Ζαν Ζακ Ρουσσώ στα έργα τους Λεβιάθαν και Κοινωνικό Συμβόλαιο αντίστοιχα, ενώ η σύγχρονη έννοια του ορισμού πηγάζει από την Συνθήκη της Βεστφαλίας (1648). Με απλά λόγια, όπου ένα κράτος έχει κυριαρχία ασκεί τις εξουσίες του, δηλαδή την εκτελεστική, νομοθετική και δικαστική, ενώ η κυριαρχία είναι πλήρης (σε όλο το εύρος της περιοχής και όχι μερικώς) και απόλυτη (δηλαδή ασκείται μόνο και αποκλειστικά από ένα κράτος για μια περιοχή και όχι από άλλο κράτος/η, αλλιώς θα ήταν συντρέχουσα).
Έτσι, στην περίπτωση της Αιγιαλίτιδας Ζώνης, το κράτος ασκεί πλήρη κυριαρχία, η Αιγιαλίτιδα Ζώνη ταυτίζεται και εξομοιώνεται με την επικράτειας ενός κράτους. Συνεπώς, το παράκτιο κράτος δεν ασκεί απλώς ορισμένα κυριαρχικά δικαιώματα επί αυτής. Έτσι, ένα κράτος, π.χ. την Ελλάδα, το έσχατο εκατοστό της Αιγιαλίτιδας Ζώνης (σε αυτήν την περίπτωση, στο τέλος των 6 ναυτικών μιλίων) είναι τόσο «εθνικό», τόσο «κτήμα» του, όσο το κεντρικότερο σημείο της πρωτεύουσας του, σε αυτήν την περίπτωση, όσο η Πλατεία Συντάγματος.
Απαραίτητη διάκριση πρέπει να γίνει λοιπόν ανάμεσα στις ζώνες των Χωρικών Υδάτων και του Εθνικού Εναέριου Χώρου, όπου το κράτος ασκεί πλήρη κυριαρχία, η οποία εξομοιώνεται με την κυριαρχία επί του εδάφους, και αυτές οι δύο ζώνες σαφώς και σημαντικά διαφέρουν από τις ζώνες της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), της Υφαλοκρηπίδας και του FIR όπου το κράτος ασκεί μόνο κυριαρχικά δικαιώματα.
Ο μοναδικός ίσως περιορισμός που μπορεί να ασκηθεί στην κυριαρχία ενός κράτους επί της Αιγιαλίτιδας Ζώνης του είναι ο θεσμός της Αβλαβούς Διελεύσεως. Ο θεσμός αυτός αποτελεί εκτός από το άρθρο 17 της UNCLOS, κι έναν εθιμικό κανόνα, από τους πλέον αναγνωρίσιμους και αποδεκτούς στην διεθνή κοινότητα, και δεσμευτικό σε όλα τα κράτη. Έχει επιβεβαιωθεί πολλάκις στην διεθνή νομολογία, ενώ αναγνωρίστηκε ως κανόνας εθιμικού δικαίου σε μία από της πρώτες υποθέσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, την υπόθεση των Στενών της Κέρκυρας. Βάσει αυτού, ένα πλοίο μπορεί να διασχίσει την Αιγιαλίτιδα Ζώνη κάποιου κράτους χωρίς μάλιστα να ζητήσει πρότερη άδεια. Για να γίνει αυτό, το πλοίο οφείλει να διατηρεί συνεχή και ταχεία διέλευση μέσα από τα Χωρικά Ύδατα, και για να θεωρηθεί αβλαβή η διέλευση, το πλοίο οφείλει επίσης να απέχει από ενέργειες που θέτουν σε κίνδυνο την ειρήνη, ασφάλεια και δημόσια τάξη του παράκτιου κράτους.
Αναφορικά με τις ελληνοτουρκικές διαφορές.Η Ελλάδα όπως ίσως είναι γνωστό διαθέτει Αιγιαλίτιδα Ζώνη μόνο 6 ναυτικών μιλίων. Αποτελεί την μοναδική περίπτωση παράκτιας χώρας (από τις 149 στην υφήλιο) που ενώ έχει δικαίωμα επέκτασης στα 12 ναυτικά μίλια, επιλέγει να διατηρεί μικρότερο εύρος παντού στην επικράτεια της.Αυτή η παγκοσμίως μοναδική περίπτωση έχει χαρακτηριστεί από τον καθηγητή Ευ. Συρίγο ως «Η Εθνική μας Μοναξιά». Η ανακοίνωση του πρωθυπουργού της Ελλάδας, Κ. Μητσοτάκη στις 28/8/2020 περί επικείμενου νομοσχεδίου που θα επεκτείνει τα Χωρικά Ύδατα της χώρας στα 12 ν.μ. στο Ιόνιο Πέλαγος, έρχεται να αλλάξει την χρόνια αδράνεια της χώρας επί του θέματος.
Η Τουρκία είχε θέσει ήδη από το 1974, και πριν την πτώση της ελληνικής δικτατορίας, θέμα casus belli (αιτίας πολέμου) για τυχόν επέκταση των Χωρικών Υδάτων της Ελλάδας στα 12 ναυτικά μίλια. Στην συνέχεια, η Τουρκική θέση εξελίχθηκε ώστε αιτία πολέμου να αποτελεί η οποιαδήποτε επέκταση της Αιγιαλίτιδας Ζώνης της Ελλάδας πέρα από τα 6 ναυτικά μίλια, και όχι μόνο η επέκταση στα 12 ν.μ.1. Το 1995, με ψήφισμα του τουρκικού κοινοβουλίου, η θέση αυτής της Τουρκίας πήρε και νομική, επίσημη μορφή. Και αυτό, παρά του γεγονότος πως με την θέση της αυτή η Τουρκία απειλεί επίσημα, διαρκώς και επι αόριστον με χρήση βίας την Ελλάδα, παραβιάζοντας με αυτόν τον τρόπο κατάφορα και έκδηλα το Διεθνές Δίκαιο, και συγκεκριμένα ένα από τα πρώτα και τα πιο θεμελιώδη άρθρα του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, το άρθρο 2 (4).
Η Τουρκία προσπαθούσε ήδη από την δεκαετία του 1970 και κατά την διάρκεια των πολυετών διαπραγματεύσεων (1973-1982) για την UNCLOS να υφίσταται στο τελικό κείμενο της Συνθήκης αδυναμία επέκτασης της Αιγιαλίτιδας στα 12 ν.μ. για παράκτια κράτη που βρίσκονταν σε κλειστές ή ημίκλειστες θάλασσας, έχοντας κατά νου την περίπτωση της γειτονικής Ελλάδας. Τελικώς, υπερίσχυσε η θέληση των υπόλοιπων κρατών στην πολυμερής διαπραγμάτευση, τα οποία αποτελούσαν και την συντριπτική πλειοψηφία. Έτσι, όχι μόνο το δικαίωμα μιας χώρας στα 12 ν.μ. Χωρικών Υδάτων προβλέπεται για όλες τις θαλάσσιες περιοχές, αλλά και βάση του άρθρου 121 της UNCLOS, όλα τα νησιά δικαιούνται το σύνολο των θαλάσσιων ζωνών (Χωρικά Ύδατα, ΑΟΖ, Υφαλοκρηπίδα κ.ά.), ακριβώς όπως ισχύει και στο ηπειρωτικό έδαφος (η ρύθμιση πάντως για Χωρικά Ύδατα σε νησιά είναι εθιμικός κανόνας και ίσχυε ήδη για δεκαετίες).
Η Τουρκία αυτή την στιγμή έχει Χωρικά Ύδατα 12 ναυτικά μίλια στην Μαύρη Θάλασσα και στην Ανατολική Μεσόγειο κατά μήκος της Ανατολίας, ενώ έχει 6 ν.μ. στο Αιγαίο Πέλαγος. Η έντονη θέση της Τουρκίας, εκπεφρασμένη σε casus belli, πως η Ελλάδα δεν θα έπρεπε να επεκτείνει τα Χωρικά της Ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια οφείλεται στον μεγάλο αριθμό, αλλά και στην μεγάλη διασπορά, των Ελληνικών νησιών σε όλο το Αιγαίο Πέλαγος, καθώς πιθανή Αιγιαλίτιδα Ζώνη της Ελλάδας στα 12 ν.μ σε όλο το Αιγαίο θα «έκλεινε» όλες τις θαλάσσιες οδούς στα κεντρικά και νότια του Πελάγους (περιοχή Κυκλάδων και Δωδεκανήσων), καθιστώντας τες Ελληνική Επικράτεια. Συνεπώς, οποιοδήποτε πλοίο με σημαία μη ελληνική θα χρειαζόταν να εκτελεί αβλαβή διέλευση (όπως σημειώθηκε άνωθεν) για να διασχίσει την περιοχή αυτή.
Αυτό, αποτελεί μία πιθανότητα στην οποία αντιτάσσονται και τρίτα κράτη που χρησιμοποιούν την περιοχή, όπως οι Η.Π.Α., η Ρωσία, το Η.Β. κ.ά., επικαλούμενοι φόβους περιορισμού της διεθνούς ναυσιπλοΐας. Πάντως, καθώς ισχύει ο θεσμός της αβλαβούς διέλευσης, και καθώς η Ελλάδα έχει έναν από τους μεγαλύτερους εμπορικούς στόλους παγκοσμίως, η Ελλάδα θα είχε αντικίνητρο να υιοθετήσει θαλάσσιες ζώνες που θα περιόριζαν την ναυσιπλοΐα. Σημειωτέων πάντως, πως πιθανή επέκταση των Ελληνικών Χωρικών Υδάτων παντού θα καθιστούσε το 71.5% της συνολικής επιφάνειας του Αιγαίου σε Αιγιαλίτιδα Ζώνη (από το 43.5% που ισχύει σήμερα), ενώ πιθανή επέκταση των Τουρκικών Χωρικών Υδάτων στα 12 ν.μ στο Αιγαίο θα επέκτεινε την Αιγιαλίτιδα της Τουρκίας από το 7.5%, μόλις στο 8.7% του συνόλου του Αιγαίου. Βλ. Χάρτη 1.
Μερικά από τα επιχειρήματα (νομικά και πολιτικά) που επικαλείται η Τουρκία είναι τα εξής:
Πρώτον, πως πιθανή επέκταση της Αιγιαλίτιδάς της Ελλάδας στα 12 ν.μ. παντού, θα καθιστούσε το Αιγαίο Πέλαγος «ελληνική λίμνη», με όλα τα πλοία που θα αναχωρούσαν από τα παράλια της δυτικής Μικράς Ασίας να υποχρεούνται να εκτελούν αβλαβή διέλευση ή να οφείλουν να ζητούν πρότερη έγκριση από την Ελλάδα.
Δεύτερο τουρκικό επιχείρημα αφορά την επίκληση του άρθρου 300 της UNCLOS που αφορά την κατάχρηση δικαιώματος από κράτος. Απάντηση σε αυτό το επιχείρημα αποτελεί το γεγονός πως δεν έχει καταγραφεί περίπτωση κράτους που ασκεί τα νόμιμα δικαιώματα που του παρέχονται από το Διεθνές Δίκαιο και τα οποία δεν περιορίζουν άλλο κράτος (η Τουρκία σε αυτήν την περίπτωση δεν θα περιοριζόταν καθώς θα μπορούσε να εκτελεί και πάλι τον θεσμό της αβλαβούς διέλευσης) ως κατάχρηση δικαιώματος.
Άλλο επιχείρημα της Τουρκικής μεριάς αποτελεί η επίκληση του άρθρου 123 της UNCLOS το οποίο αφορά πως γειτονικά κράτη σε περίκλειστες ή κλειστές θάλασσες (όπως το Αιγαίο) θα έπρεπε να συνεργάζονται. Αυτό το νομικό επιχείρημα κάμπτεται εύκολα, καθώς αν διαβάσει κανείς προσεκτικά το νομικό κείμενο, φαίνεται πως η αναφορά εξαντλείται σε συνεργασία σε ζητήματα προστασίας περιβάλλοντος, διαχείρισης ζώντων πόρων και στην έρευνα επί της θαλάσσης, και, φυσικά, δεν περιλαμβάνει συνεργασία στην άσκηση δικαιωμάτων που μπορούν να ασκηθούν μονομερώς από ένα παράκτιο κράτος, βάσει του Δικαίου της Θάλασσας.
*Δόκιμος ερευνητής της ομάδας Διαχείρισης Κρίσεων του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων
Δημοσίευση σχολίου