Πέτρος Κράνιας
Ενώ προβλέπονται πολλές αλλαγές μετά το τέλος της πανδημίας COVID-19, υπάρχουν ορισμένες δυναμικές που θα συνεχίσουν ήσυχα και θα προετοιμάσουν νέες εντάσεις. Η συγκεκριμένη περίπτωση αφορά τις σχέσεις Ρωσίας-Τουρκίας, οι οποίες έχουν ιστορικό συγκρούσεων και γεμάτο έριδες. Παρά τη ρεαλιστική προσέγγιση του περασμένου έτους που επιτεύχθηκε από τους προέδρους Πούτιν και Ερντογάν για τις κρίσεις της Συρίας και της Λιβύης και όσον αφορά τα ενεργειακά ζητήματα (Turk Stream), η διαρθρωτική και αιώνια απόκλιση μεταξύ των δύο δυνάμεων επανεμφανίζεται περιοδικά. Το καυτό σημείο που μπορεί να προκαλέσει νέες ρωσο-τουρκικές εντάσεις βρίσκεται σε μια από τις πιο αρχαίες και ιστορικά αμφισβητούμενες περιοχές μεταξύ των δύο πρώην αυτοκρατοριών - της περιοχής του Εύξεινου Πόντου. Το πρωταρχικό είναι η συγκεκριμένη πιθανότητα να εισέλθουν βαρέα πυρηνικά αεροπλανοφόρα στη θάλασσα, μετά από 87 χρόνια απαγόρευσης μέσω συνθήκης.
Ο Τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αντιτάχθηκε πάντοτε στις κινήσεις της Ρωσίας προς την Ουκρανία και την Κριμαία και διατήρησε ισχυρούς διμερείς δεσμούς με το Κίεβο, από την εξέγερση του 2014. Πρόσφατα, ο Ερντογάν επανέλαβε την επίσημη θέση της τουρκικής κυβέρνησης να μην αναγνωρίσει την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία και, στην προσπάθειά του να παρουσιαστεί ως παγκόσμιος προστάτης της Ισλαμικής Ομάδας, υποσχέθηκε βοήθεια και χρήματα στους Τάταρους της Κριμαίας που εκτοπίστηκαν σε διάφορες περιοχές της Ουκρανίας. Συγχρόνως, υπάρχουν δύο βασικά σημεία διαμάχης στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας: 1) η προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία και 2) η προστασία και υποστήριξη των μουσουλμάνων τουρκικής καταγωγής Τάταρων της Κριμαίας και την ηπειρωτική Ουκρανία από την Τουρκία. Εκτός από αυτές τις διαφωνίες, υπάρχει μία ακόμα μεγαλύτερη διαφωνία που έπεται, αν και εφόσον γίνει πραγματικότητα από πλευράς Τουρκίας: Το Kanal Istanbul.
Ο πρόεδρος Ερντογάν σίγουρα δεν είναι αρχάριος όταν πρόκειται για μεγάλες νεο-αυτοκρατορικές κατασκευές (το τεράστιο Προεδρικό Μέγαρο στην Άγκυρα είναι ένα ξεκάθαρο παράδειγμα), αλλά αυτό το νέο έργο θαλάσσιας υποδομής με εκτιμώμενο προϋπολογισμό 15 έως 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων και προγραμματισμένη ολοκλήρωση το 2023 είναι μία κατηγορία από μόνο του, όχι μόνο για τα εντυπωσιακά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά, αλλά και για τη μεγάλη γεωπολιτική του σημασία. Το έργο είναι στην πραγματικότητα μια αναβίωση της αρχικής ιδέας που υπέβαλε ο πρώην Τούρκος πρωθυπουργός, Μουσταφά Μπουλέντ Έτσεβιτ, στα τέλη της χιλιετίας. Το νέο κανάλι της Κωνσταντινούπολης, μήκους 45 χλμ., θα λειτουργεί παράλληλα με το υπάρχον κανάλι του Βοσπόρου, συνδέοντας γεωστρατηγικά τη Μαύρη Θάλασσα με τη Θάλασσα του Μαρμαρά. Ο δεδηλωμένος στόχος είναι η ανακούφιση της κυκλοφοριακής κυκλοφοριακής συμφόρησης και η επίπτωση ναυτικών ατυχημάτων στο κανάλι του Βοσπόρου, και η απόκτηση κερδών από τα πλοία που θα το διέρχονται.
Παρά την αντίθεση του νεοεκλεγέντος Δήμαρχου της Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμαμόγλου, ο οποίος θα μπορούσε να είναι ο κύριος αντίπαλος του προέδρου Ερντογάν, στις τουρκικές προεδρικές εκλογές του 2023, καθώς και ανησυχίες για το περιβάλλον και το κόστος για το έργο, ο Ερντογάν διακήρυξε ότι δεν υπάρχει κανένα πισωγύρισμα όσο αφορά το έργο και ότι σύντομα θα απευθυνθεί κάλεσμα για κατάθεση προσφορών για την κατασκευή του καναλιού. Ο πολιτικός αγώνας για την κατασκευή του καναλιού δεν περιορίζεται στους Ερντογάν και Ιμάμογλου. Υπάρχει ένας τρίτος παίκτης - η Ρωσία. Πράγματι, η Μόσχα εστίασε πάνω στο θέμα λόγω της ιστορικής σημασίας που αποτελούν τα Στενά του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων για τις γεωπολιτικές φιλοδοξίες της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα και τη Μεσόγειο και την πιθανή στρατηγική αλλαγή που μπορεί να επιφέρει το νέο κανάλι στη μέχρι τώρα λειτουργία της Σύμβασης του Μοντρέ. Η Σύμβαση του Μοντρέ για το καθεστώς των Στενών.
Η Σύμβαση, που υπεγράφη το 1936 στο Montreux της Ελβετίας, αποτέλεσε εδώ και δεκαετίες έναν πυλώνα του περιφερειακού πλαισίου ασφάλειας της Μαύρης Θάλασσας. Ρυθμίζει το ζήτημα των Στενών, καθιερώνοντας τον στρατιωτικό έλεγχο της Τουρκίας επί του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων και περιορίζοντας τα σκάφη (από άποψη αριθμού, χωρητικότητας και μεγέθους) που δεν ανήκουν στα παράκτια κράτη της Μαύρης Θάλασσας που μπορούν να διέλθουν μέσω του καναλιού του Βοσπόρου. Οι ανησυχίες της Μόσχας αφορούν το γεγονός ότι ο Δεύτερος Βόσπορος θα παράγει μια de facto, σιωπηρή καταγγελία των υφιστάμενων διατάξεων του Montreux, επιτρέποντας έτσι σε πολεμικά πλοία και στρατιωτικά πλοία οποιουδήποτε μεγέθους να περάσουν από τα στενά στη λεκάνη της Μαύρης Θάλασσας.
Από τη σκοπιά της Μόσχας, αυτές οι ανησυχίες δεν είναι υπερβολικές. Οι επαναλαμβανόμενες δηλώσεις της τουρκικής κυβέρνησης ότι το νέο κανάλι δεν θα υπαχθεί στη Συνθήκη του Μοντρέ αποτελούν σοβαρή ανησυχία για τη Ρωσία, η οποία θεωρεί την περιοχή του Εύξεινου Πόντου ως δικό της "σχεδόν εξωτερικό". Ανεξάρτητα από την υποθετική υλοποίηση της διώρυγας της Κωνσταντινούπολης έως το 2023, τη συζήτηση για αυτήν, οι αποκλίσεις απόψεων σχετικά με την πολιτική μη αναγνώρισης της Κριμαίας και η υποστήριξη των μουσουλμάνων Τάταρων της Κριμαίας, επισήμως από την Άγκυρα, καθιστά εύλογο να προβλέψουμε ότι οι σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας και η περιοχή του Εύξεινου Πόντου θα δοκιμαστεί περαιτέρω. Αναπόφευκτα, μια τέτοια δοκιμασία θα επιζητήσει, αλλά και θα αμφισβητήσει τη γεωπολιτική παρουσία του ΝΑΤΟ στην περιοχή και πιθανότατα θα επαναπροσδιορίσει τη φύση του δεσμού της Άγκυρας με την Ατλαντική Συμμαχία.
πηγή
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.
Δημοσίευση σχολίου