Του Βασίλη Κοψαχείλη*
Η Ρωσία ανακάμπτει ως μεγάλη δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο. Μετά τη Συρία σειρά έχει η Λιβύη στην οποία, μέσω του ανερχόμενου στα πολιτικά πράγματα της Λιβύης, στρατηγού Khalifa Haftar, το Κρεμλίνο αποκαθιστά τους στενούς παλαιούς δεσμούς επιρροής του στη χώρα.
Πλέον, ο στρατηγικός ρόλος της Ρωσίας στη Συρία και τη Λιβύη δημιουργεί ένα τόξο ανάσχεσης των συμφερόντων της ΕΕ στην ευαίσθητη περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου. Αν συνυπολογίσει κανείς το Ρωσικό ρουά ματ στην Κριμαία και πιό πρόσφατα, προσεταιριζόμενη την Τουρκία, τότε το τόξο ανάσχεσης διευρύνεται έναντι των συμφερόντων της ΕΕ στα ανατολικά. Η νέα αρχιτεκτονική σφαιρών επιρροής στα ανατολικά της ΕΕ, έχει ως στόχο την επιβολή των Ρωσικών ενεργειακών συμφερόντων στην ΕΕ και από το νότο, στοιχείο που άπτεται των ζωτικών συμφερόντων της Μόσχας και το οποίο μέχρι πρόσφατα σύσσωμες οι ηγεσίες σε Ευρώπη και ΗΠΑ προσπαθούσαν να αποτρέψουν.
Συρία και Λιβύη, τα διαμάντια του Ρωσικού «στέμματος» στη Μεσόγειο;
Η δυναμική εμπλοκή της Ρωσίας στη Συριακή κρίση το 2015 ήρθε να επισημοποιήσει ένα παλιό όνειρο της Μόσχας για ανάκαμψη στις παλαιές σφαίρες επιρροής της επί σοβιετικής εποχής. Θα λέγαμε πως απλά η Μόσχα έψαχνε την αφορμή ώστε να συνεχίσει το έργο που είχε ξεκινήσει ήδη από το 2014 με την «ανεξαρτητοποίηση» της Κριμαίας από την υπόλοιπη Ουκρανική επικράτεια.
Η καταλυτική εμπλοκή του Κρεμλίνου στη Συρία κατέστησε τη Ρωσία ρυθμιστή των εξελίξεων στην περιοχή της Μεσοποταμίας και του Λεβάντε. Στα πλαίσια του νέου ρόλου της στην περιοχή, η Ρωσία συμφώνησε με την κυβέρνηση Άσσαντ τη μακροχρόνια μίσθωση και επέκταση της Ρωσικής βάσης στην Tartus. Έτσι λοιπόν, ένα αβύθιστο αεροπλανοφόρο στην περιοχή εξασφαλίστηκε για τη Μόσχα, αφού το ένα και μοναδικό της πλωτό αεροπλανοφόρο μάλλον μισθούς δικαιολογεί παρά χρησιμότητα.
Επόμενος σταθμός για τη Ρωσία η Λιβύη. Η αποτυχία του Δυτικού παράγοντα και του ΟΗΕ να συνδράμουν προς την πολιτική σταθερότητα, μάλιστα με τον ΟΗΕ να συνεχίζει με την υποστήριξη ενός θνησιγενούς κυβερνητικού συνασπισμού Ισλαμιστών στην Τρίπολη, έχουν δώσει το προβάδισμα στη Ρωσία η οποία εκμεταλλευόμενη τη νομιμοποίηση του δημοκρατικά εκλεγμένου κοινοβουλίου στο Tobruk και τις επιτυχίες του Λυβικού στρατού (NLA) αποκαθιστά την παλαιά επιρροή της στη χώρα. Αρχηγός του Λυβικού στρατού είναι ο στρατηγός Khalifa Haftar, ανερχόμενος στρατιωτικός (και πολιτικός) ηγέτης στη χώρα, ο οποιός μέσα στην περασμένη χρονιά επισκέφθηκε τρείς φορές τη Μόσχα για συνομιλίες με Ρώσους αξιωματούχους, ενώ πρόσφατα με μια κίνηση ισχύος και μηνύματος με πολλούς αποδέκτες το Κρεμλίνο επέτρεψε την επιβίβασή του στο Ρωσικό αεροπλανοφόρο που έπλεε στην περιοχή, υπήρξαν μέσω τηλεδιάσκεψης συνομιλίες και αποφασίστηκε να τον συνδράμει η Μόσχα με υποστηρικτικό υλικό για τις επιχειρήσεις που διεξάγει στη Λιβύη εναντίον των Ισλαμιστών.
Στόχος της Μόσχας η επιβολή των Ρωσικών ενεργειακών συμφερόντων στην Ευρώπη
Σίγουρα υπάρχουν ιστορικοί και γεωπολιτικοί λόγοι που επέβαλαν στη Ρωσία την αποκατάσταση της παλαιάς επιρροής της σε Συρία και Λιβύη. Όμως, όσο προχωράμε στον 21ο αιώνα, τα γεω-οικονομικά συμφέροντα ολοένα και περισσότερο θα υπαγορεύουν τη στρατηγική της Ρωσίας στην παγκόσμια σκακιέρα. Στόχος της Μόσχας είναι η οικοδόμιση ενός τόξου που θα ξεκινά από τα Βαλτικά κράτη, θα διέρχεται της Μαύρης Θάλασσας και θα καταλήγει στην Λιβύη, και θα αποσκοπεί στην ανάσχεση των Ευρωπαικών συμφερόντων προς τα ανατολικά καθώς και στην επιβολή των ρωσικών ενεργειακών συμφερόντων στην ενεργειακά ελλειμματική ΕΕ.
Αυτός ο στόχος είναι ζωτικός για τη Ρωσία. Το Ρωσικό αέριο είναι πολύ ακριβό για να διοχετευθεί σε άλλες αγορές εκτός Ευρώπης και είναι σχεδόν το μόνο εξαγώγιμο προιόν που κρατά ζωντανή την Ρωσική οικονομία. Στο Βορρά τα ρωσικά ενεργειακά συμφέροντα έχουν κλειδώσει με την λειτουργία του κοινού Γερμανο-Ρωσικού αγωγού Nord Stream I, με την κατασκευή του Nord Stream II, και την συζήτηση για την κατασκευή του Nord Stream III. Για τη Μόσχα αναγκαία είναι και η επιβολή ενός νότιου ενεργειακού διαδρόμου καθώς και η συμμετοχή σε ενεργειακά projects τοπικά στην Ανατολική Μεσόγειο. Με τον προσεταιρισμό της Τουρκίας μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα στη χώρα τον περασμένο Ιούλη και την όξυνση των σχέσεων με τη Δύση, η Ρωσία εξασφάλισε την επιβολή του λεγόμενου Turkish Stream ή South Stream. Με τον έλεγχο της Συρίας και της Λιβύης εξασφαλίζει έμμεσα τον έλεγχο όλων των ενεργειακών projects στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά και όσων projects πρόκειται μελλοντικά να μεταφέρουν ενεργειακά φορτία από την ανατολική Αφρική προς τη Μεσόγειο.
Η ενεργειακή και όχι μόνο κύκλωση της ΕΕ από τη Ρωσία και ο απόλυτος ενεργειακός της έλεγχος, ολοκληρώνεται με την αποκατάσταση της Ρωσικής επιρροής στη Λιβύη και την προώθηση του στρατηγού Haftar στο τιμόνι της χώρας.
Οι εξελίξεις αφορούν και την Ελλάδα
Το πολύ ενδιαφέρον νέο σκηνικό που διαμορφώνεται στην Ανατολική Μεσόγειο έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον για την Ελλάδα.
Το πρώτο στοιχείο αφορά τη σχέση Σούδας – Tartus, μεταξύ δηλαδή των αμερικανικών και των Ρωσικών συμφερόντων στην περιοχή.
Το δεύτερο στοιχείο σχετίζεται με την ομπρέλα των S-300 που σε λίγο καιρό θα σχηματίζουν ένα τρίγωνο Ελλάδα (Κρήτη) – Συρία (Tartus) – Τουρκία (πολύ πιθανή η προμήθεια).
Ένα τρίτο στοιχείο αφορά τα ενεργειακά projects και τα κοιτάσματα της περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου. Πώς θα διαμορφωθούν οι νέες ισορροπίες;
Τέταρτο στοιχείο αποτελεί η ίδια η εμπλοκή της Ρωσίας με δικές της εταιρείες στην αποκατάσταση και επαναλειτουργία των ενεργειακών εγκαταστάσεων της Λιβύης και πως μετά από δεκαετίες Δυτικού εμπάργκο και αποεπενδύσεων μπορεί να δώσει τέτοια ώθηση στον ενεργειακό τομέα της Λιβύης ώστε να καταστεί ανταγωνιστικός των «Δυτικών» ενεργειακών συμφερόντων στην υπόλοιπη Ανατολική Μεσόγειο (Αίγυπτος, Ισραήλ, Κύπρος, ενδεχομένως και Ελλάδας).
Ένα πρόσθετο πέμπτο στοιχείο είναι το πως τοποθετείται ο Ρωσικός παράγοντας απέναντι στην προσπάθεια νομικής διευθέτησης των για δεκαετίες άλυτων ζητημάτων της ευαίσθητης περιοχής μας, τώρα που επανακάμπτει ως μεγάλη δύναμη η Ρωσία στην περιοχή.
Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε πολλές ακόμη παραμέτρους. Το σημαντικό είναι ότι η Ρωσία ήρθε για να μείνει στην περιοχή και αυτή η πραγματικότητα θα φέρει αλλαγές στις παλιές μετα-Ψυχροπολεμικές ισορροπίες. Η ΕΕ και η Ελλάδα βρίσκονται μπροστά σε νέα γεωστρατηγικά δεδομένα τα οποία θα πρέπει να εκτιμήσουν και να τοποθετηθούν ανάλογα.
*Ο κ. Βασίλης Κοψαχείλης είναι Διεθνολόγος, Γεωστρατηγικός Αναλυτής.
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.
Δημοσίευση σχολίου