Στην Ελλάδα, καθιερώθηκε η καθολική ψηφοφορία από άνδρες από το Σύνταγμα του 1864. Αλλά πότε τελικά ψήφισαν για πρώτη φορά οι Ελληνίδες σε εθνικές εκλογές; Κοντά 100 χρόνια αργότερα! Μάλιστα όταν συνέβη, οι άντρες έμειναν σπίτια τους σε ένδειξη διαμαρτυρίας.
Ούτε το πρώτο μεταπολεμικό Σύνταγμα της Ελλάδας, τον Ιανουάριο του 1952, δεν κατοχύρωσε άμεσα την ισοπολιτεία των γυναικών. Όπως δηλαδή είχε γίνει για τους άνδρες δηλαδή με το Σύνταγμα του 1864. Ωστόσο, λίγους μήνες μετά, τον Ιούνιο του 1952, ψηφίστηκε ο Νόμος 2159. Με αυτόν τον νόμο απονεμήθηκε τελικά και στις Ελληνίδες το δικαίωμα ψήφου στις βουλευτικές εκλογές.
Αυτό έφερε αναταραχή στο πολιτικό σκηνικό και κωμικοτραγικές καταστάσεις. Τελικά, κρίθηκε προτιμητέο να συμμορφωθεί η Ελλάδα με τις διεθνείς συμβάσεις που ως χώρα είχε υπογράψει.
Οι βουλευτικές εκλογές είχαν οριστεί για τον Νοέμβριο του 1952. Αλλά δεν έμελλε να ψηφίσουν οι γυναίκες σε κείνες τις εκλογές, λόγω της γραφειοκρατίας. Αυτής που είχαμε και έχουμε ως χώρα. Ο λόγος; Δεν προλάβαιναν, όπως είπαν, να εγγράψουν τις γυναίκες στους εκλογικούς καταλόγους.
Σημειώνεται, πάντως, ότι οι Ελληνίδες ψήφιζαν στις δημοτικές εκλογές από το 1934. Η πρώτη φορά ήταν στις 11 Φεβρουαρίου 1934. Τότε, που Βενιζελικοί και αντιβενιζελικοί τα έδωσαν όλα, αλλά τις εντυπώσεις κέρδισε το κυβερνών Λαϊκό Κόμμα του Παναγή Τσαλδάρη. Κατάφερε να επικρατήσει στους τρεις μεγάλους δήμους της χώρας.
Ήταν η πρώτη φορά που πήρε μέρος η γυναίκα στην κάλπη, αλλά και η πρώτη φορά που το ΚΚΕ είχε τόσο ενισχυμένη παρουσία στα δημοτικά πράγματα, εκλέγοντας δύο δημάρχους (σε Καβάλα και Σέρρες) και βγάζοντας αντιπροσώπους σε περισσότερα από 60 δημοτικά συμβούλια ανά την επικράτεια.
Όσο για τις γυναίκες, εκλογικό δικαίωμα δεν είχαν όλες: Μόνο όσες είχαν κλείσει το 30ό έτος και είχαν κάποιο έγγραφο εκπαίδευσης, έστω και απολυτήριο Δημοτικού. Έτσι αποκλείονταν πολλές και τα ποσοστά συμμετοχής των γυναικών ήταν πολύ χαμηλά. Παράδειγμα; Οι εκλογικοί κατάλογοι του δήμου Αθηναίων είχαν μόλις 2.655 γυναίκες. Από αυτές, έφτασαν στα εκλογικά κέντρα για να ψηφίσουν μόνο 439.
Η Ελληνίδα με δικαίωμα ψήφου και υποψηφιότητας
Το 1952, η υπηρεσιακή κυβέρνηση του δικαστικού Δημήτριου Κιουσόπουλου ανέστειλε το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες, παρά τη συνταγματική κατοχύρωσή του!
Ωστόσο, στις αναπληρωματικές εκλογές του Νομού Θεσσαλονίκης στις 18 Ιανουαρίου 1953, ήταν η πρώτη φορά που οι γυναίκες στην Ελλάδα μπορούσε να ψηφίσει αλλά και να βάλει υποψηφιότητα για να εκλεγεί.
Υποψήφιες ήταν η Βιργινία Ζάννα (ΕΠΕΚ-Κόμμα των Φιλελευθέρων), η Ελένη Σκούρα του Ελληνικού Συναγερμού και οι τρεις ανεξάρτητες υποψήφιες Μερόπη Βασιλικού, Σταυρούλα Κωστοπούλου και Αγγελική Τσάκωνα. Στις 2 Φεβρουαρίου 1953 η Ελένη Σκούρα έγινε η πρώτη Ελληνίδα που περνούσε το κατώφλι της Βουλής: Ήταν η πρώτη γυναίκα βουλευτής στην Ελλάδα.
«Οι Θεσσαλονικείς, και γενικώτερον οι ψηφοφόροι του Νομού Θεσσαλονίκης, είχαν πρώτοι χθες εξ όλων των Ελλήνων την τιμήν να ψηφίσουν και να αγωνισθούν διά την ανάδειξιν γυναικός εις το βουλευτικόν αξίωμα, κατόπιν της υποδείξεως γυναικών, ως επισήμων υποψηφίων υπό του Ελληνικού Συναγερμού και των συνεργαζομένων κομμάτων ΕΠΕΚ-Φιλελευθέρων», έγραφε η εφημερίδα «Τα Νέα» την επομένη ημέρα (19 Ιανουαρίου 1953).
«Η υπόδειξις γυναικών είχε βεβαίως δυσαρεστήσει μίαν μερίδα ανδρών οι οποίοι, μολονότι εδέχθησαν την χορήγησιν του δικαιώματος ψήφου εις τας γυναίκας, πάντως εθεώρουν υπερβολικήν την ταυτόχρονον παραχώρησιν εις το ασθενές φύλον και του δικαιώματος του εκλέγεσθαι. Τούτο άλλως τε κατεφάνη και εκ της σημαντικής αποχής των ανδρών από την ψηφοφορίαν. […] Εις τα τμήματα των ανδρών δεν υπήρχε σειρά λόγω της επιδειχθείσης απροθυμίας προσελεύσεως ανδρών ψηφοφόρων. Εις τα γυναικεία όμως τμήματα αντιθέτως η προσέλευσις ήτο πυκνοτέρα και η κίνησις ζωηροτέρα, παρατηρηθέντος σχετικού φανατισμού», όπως αναφέρεται στο ίδιο δημοσίευμα.
Το δημοσίευμα της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ» – 19 Ιανουαρίου 1953«Θα προσπαθήσω να πράξω παν το δυνατόν διά να φανώ ανταξία της εμπιστοσύνης των ψηφοφόρων μου, τους οποίους θερμώς ευχαριστώ. Γνωρίζω ότι ως πρώτη και μοναδική γυναίκα εις την Βουλήν έχω μεγάλας ευθύνας και πολλά καθήκοντα. Είναι πολλά εκείνα που πρέπει να πράξωμεν υπέρ των Ελληνίδων, ιδίως εις τον τομέα της κοινωνικής μερίμνης», δήλωσε η βουλευτίνα Ελένη Σκούρα μετά την ιστορική εκλογή της.
Οι πρώτες κανονικές βουλευτικές εκλογές που πήραν μέρος οι γυναίκες όλης της ελληνικής επικράτειας ήταν οι εθνικές του 1956 (19 Φεβρουαρίου) με εκείνο το περίπλοκο εκλογικό σύστημα που έδωσε τη νίκη στον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Ήταν όταν η αντιπολίτευση πλειοψήφησε στην κάλπη με ποσοστό 48,15% (1.620.007 ψήφοι), αλλά συγκέντρωσε πολύ λιγότερες έδρες (132) από την ΕΡΕ του Καραμανλή. Τελικά, ο Καραμανλής έκανε κυβέρνηση με άνετη κοινοβουλευτική πλειοψηφία 165 εδρών και εκλογικό ποσοστό 47,38% (1.594.112 ψήφοι).
Στο κυβερνητικό σχήμαέσπευσε να συμπεριλάβει και την εκλεγμένη Λίνα Τσαλδάρη, χήρα του ιστορικού αρχηγού του Λαϊκού Κόμματος, Παναγή Τσαλδάρη. Την έβαλε στο υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας.
Την ίδια χρονιά, στις δημοτικές εκλογές, εκλέγεται η πρώτη γυναίκα δήμαρχος. Ήταν η Μαρία Δεσύλλα-Καποδίστρια, δισέγγονη του αδερφού του Ιωάννη Καποδίστρια και σύζυγος του κερκυραίου βιομηχάνου και δημάρχου Σταμάτιου Δεσύλλα, η οποία βγήκε πανηγυρικά στις αναπληρωματικές εκλογές του νησιού.
Πώς τελικά έφτασαν να ψηφίζουν οι γυναίκες
Οι πρώτες σοβαρές συζητήσεις στο ελληνικό Κοινοβούλιο περί γυναικείας ψήφου έγιναν το 1921. Ήταν όταν ο τρεις φορές πρωθυπουργός Δημήτριος Γούναρης έφερε στη Βουλή το θέμα για το δικαίωμα ψήφου των γυναικών. Τι περιμένετε ότι έγινε; Βίαιες αντιδράσεις όχι μόνο από την αντιπολίτευσης, αλλά και από τμήμα της συμπολίτευσης. Η συζήτηση ματαιώθηκε προτού αρχίσει.
Η πρόταση επέστρεψε το 1924. Ξανά, όμως, είχε αντιδράσεις. Αλλά στις 5 Φεβρουαρίου 1930, επί Ελευθέριου Βενιζέλου και Κόμματος των Φιλελευθέρων, υπερψηφίστηκε το δικαίωμα ψήφου των γυναικών και κατοχυρώθηκε με προεδρικό διάταγμα. Η ψήφος αφορούσε στο δικαίωμα του εκλέγειν και όχι του εκλέγεσθαι. Και μόνο σε δημοτικές και κοινοτικές εκλογές. Και μόνο αν ήταν πάνω από 30 χρονών και εγγράμματες. Αυτό, σε μια εποχή που ο αναλφαβητισμός σαρώνει και οι προκαταλήψεις έδιναν και έπαιρναν.
Μόλις στο μεταπολιτευτικό Σύνταγμα του 1975, που ψήφισε στις 7 Ιουνίου η Ε’ Αναθεωρητική Βουλή και καθιέρωνε την προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία, ορίζεται επιτέλους ότι «οι Έλληνες και οι Ελληνίδες είναι ίσοι», έχοντας ίσα πολιτικά δικαιώματα και υποχρεώσεις. Ναι, σωστά διαβάσατε, το 1975!
Δεκαετίες ολόκληρες κοινωνικών αγώνων και διαμαρτυριών του φεμινιστικού κινήματος χρειάστηκαν για να αποκτήσει η Ελληνίδα την ίδια συνταγματική θέση με τον Έλληνα. Για να πάρουμε μια ιδέα πόσο πίσω ήταν η Ελλάδα: Η ψήφος κατά την περίοδο της εμμηνόρροιας τη χαρακτήριζαν ως «επικίνδυνη και αποκρουστέα»!
Έγραφε η εφημερίδα «Νέα Ημέρα» στις 20 Μαρτίου 1928: «Παν θήλυ διατελεί εις ανισόρροπον και έξαλλον πνευματικήν κατάστασιν ωρισμένας ημέρας εκάστου μηνός… Νεώτεραι και ακριβέστεραι έρευναι καταδείκνυσιν ότι ου μόνον ωρισμένας ημέρας, αλλά δι’ όλου του μηνός τελούσιν άπαντα τα θήλεα εις πνευματικήν και συναισθηματικήν ανισορροπίαν… Η γυναικεία συνεπώς ψήφος είναι πράγμα επικίνδυνον, άρα αποκρουστέον».
Ας σημειωθεί ότι πίσω από την πρόταση του Γούναρη το 1921 περί γυναικείας ψήφου ήταν η εκπαιδευτικός, δημοσιογράφος και εκδότρια της «Εφημερίδας των Κυριών», την οποία εξέδιδε για 30 ολόκληρα χρόνια, βάζοντάς τα με το ανδρικό κατεστημένο.
Η Παρρέν πρωτοστάτησε συγκεντρώνοντας υπογραφές από γνωστές Ελληνίδες, ασκώντας πίεση στον Γούναρη. Τελικά, τον ανάγκασε να τοποθετηθεί θετικά. Το ίδιο έκανε και σε κάθε άλλη κυβέρνηση, ενοχλώντας και τον Χαρίλαο Τρικούπη από το 1890.
Στην ιστορική ημέρα της 11ης Φεβρουαρίου 1934, όταν ψήφισαν σε εκλογές πρώτη φορά οι γυναίκες στην Ελλάδα, το σύνθημα που κυριάρχησε ήταν: «Ψήφος στη γυναίκα». Το μότο που πρωτοέγραψε η Παρέν στην «Εφημερίδα των Κυριών» από το 1887.
Δημοσίευση σχολίου