Του Marc Champion
Στην αρχή, πριν από σχεδόν 14 χρόνια, ο Recep Tayyip Erdogan επέλεξε μια ομάδα έξυπνων και καταρτισμένων ανθρώπων να κυβερνήσουν μαζί του την Τουρκία. Τώρα εξαναγκάζει σε φυγή ένα από τα τελευταία μέλη της ομάδας εκείνης -τον πρωθυπουργό Ahmet Davutoglu- για να τον αντικαταστήσει με κάποιον πιο ευέλικτο. Αυτό είναι καταστροφικό για την Τουρκία, καθώς οι αγορές τό πήραν χαμπάρι.
Αν θέλετε να μάθετε γιατί, δείτε τα ζητήματα που προκάλεσαν ρήξη στη σχέση του Erdogan και του Davutoglu -ο οποίος δεν είναι επαναστάτης ή ήρωας μιας τουρκικής κοσμικής δημοκρατίας- οδηγώντας την πάλαι ποτέ πιο στενή και πιο υποτακτική πολιτική σχέση σε οριακό σημείο.
Η πρώτη διαμάχη ξέσπασε ήδη λίγο μετά το διορισμό του Davutoglu ως πρωθυπουργού, όταν εκείνος πρότεινε μια δέσμη μέτρων για την καταπολέμηση της διαφθοράς ως απάντηση στους ισχυρισμούς για διαφθορά εναντίον της οικογένειας του Erdogan και στενών πολιτικών συμμάχων. Ο Εrdogan θεώρησε ότι η ιδέα ήταν πρόωρη και έτσι αποσύρθηκε.
Ο Davutoglu ήταν πρόθυμος να διατηρήσει σε ένα βαθμό την εμπιστοσύνη της αγοράς στην ανεξαρτησία της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας, προστατεύοντάς την από τις παράξενες πεποιθήσεις του Erdogan περί νομισματικής πολιτικής (έχει πει ότι τα υψηλότερα επιτόκια ωθούν τον πληθωρισμό, μια θεωρία που διαψεύδεται από αρκετούς αιώνες οικονομικής θεωρίας και εμπειρικών δεδομένων). Όταν τον προηγούμενο μήνα επρόκειτο να διοριστεί ο νέος διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας, ο Erdogan ήθελε κάποιον που να ανταποκρίνεται περισσότερο στις απαιτήσεις του για χαμηλότερα επιτόκια.
Επίσης, ο Davutoglou τηρούσε λιγότερο επιθετική στάση στον καταστροφικό πόλεμο με τους μαχητές από τη μεγάλη κουρδική μειονότητα της Τουρκίας, ο οποίος αναζωπυρώθηκε το προηγούμενο έτος. Μίλησε ανοιχτά υπέρ της στήριξης εκατοντάδων ακαδημαϊκών, οι οποίοι συνελήφθησαν υπό τον αντιτρομοκρατικό νόμο επειδή συνέταξαν μια δημόσια επιστολή που ασκούσε κριτική στις πολιτικές του Erdogan στο κουρδικό.
Και παρόλο που υποστήριξε δημοσίως το σχέδιο του Erdogan να ξαναγράψει το σύνταγμα της Τουρκίας και να μεταφέρει σχεδόν όλες τις εξουσίες στην προεδρία, οι ενέργειες του Davutoglou στο πλαίσιο της προσπάθειάς του να εδραιώσει τη δική του εξουσία έδωσαν στον Erdogan λόγο να πιστέψει πως ήταν ανειλικρινής. Πράγματι, δεν υπάρχει κανένα ειλικρινές επιχείρημα να στηρίξει πως ένα προεδρικό σύστημα το οποίο παραχωρεί σχεδόν ανεξέλεγκτη εξουσία σε κάποιον που ήδη ανατρέπει τους τουρκικούς θεσμούς, από το δικαστικό σώμα έως τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, θα ήταν καλό για την τουρκική δημοκρατία. Για το λόγο αυτό, οι περισσότεροι Τούρκοι -που σημαίνει και πολλοί από τους ψηφοφόρους του Erdogan- αντιτίθενται στην αλλαγή.
Το κερασάκι στην τούρτα φαίνεται πως ήταν η προσπάθεια του Davutoglou να διαπραγματευτεί μια συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ένωση στο πλαίσιο της οποίας η Τουρκία θα δέχεται πίσω πρόσφυγες από την Ελλάδα, σε αντάλλαγμα για οικονομική στήριξη 6 δισ. δολαρίων και ελεύθερη μετακίνηση των Τούρκων στη ζώνη Σένγκεν. Ο Erdogan ήταν πιο χλιαρός απέναντι στη συμφωνία, η οποία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει εμπόδια στην ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτής, η Τουρκία καλείται να υιοθετήσει μια σειρά από αλλαγές στην πολιτική της, περιορίζοντας, μεταξύ άλλων, την κατάχρηση της αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας, σε αντάλλαγμα για την απελευθέρωση της βίζας στα ταξίδια εντός της ΕΕ -μια κίνηση που θα ήταν εξαιρετικά δημοφιλής μεταξύ των Τούρκων. Με άλλα λόγια, περιορίζει την ελευθερία δράσης του Erdogan και δίνει στην ΕΕ περιθώριο ευελιξίας.
Ακόμη χειρότερα, η ΕΕ ήταν σαφώς πιο πρόθυμη να συνεργαστεί με τον Davutoglou από ό,τι με τον Erdogan (διαβάστε τα πρακτικά των συναντήσεων μεταξύ της Τουρκίας και των προέδρων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και θα καταλάβετε γιατί). Ο Davutoglou, από την πλευρά του, φρόντισε οι Τούρκοι να δουν τη συμφωνία ως προσωπική του επιτυχία. Η συζήτηση κατά την οποία οι Erdogan και Davutoglou συζήτησαν για το μέλλον του τελευταίου έγινε την Τετάρτη το βράδυ, λίγες ώρες μετά το "πράσινο φως" που έδωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην απελευθέρωση των θεωρήσεων για τους Τούρκους.
Πράγμα που μας φέρνει πίσω στην αρχή, όταν ο τότε Πρωθυπουργός Erdogan και το κυβερνών κόμμα του ήταν με κάθε αντικειμενικό μέτρο καλή επιλογή για την Τουρκία. Είχε τότε ως συνεργάτη του τον Abdullah Gul, που αργότερα έγινε πρόεδρος. Οι Ali Babacan και Mehmet Simsek -και οι δύο καταρτισμένοι και έμπιστοι στα μάτια των ξένων επενδυτών- ανέλαβαν τα ηνία της οικονομίας. Ο Ertugrul Gunay, φιλελεύθερος πολιτικός και πρώην μέλος του κοσμικού Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, ανέλαβε επικεφαλής του ευαίσθητου υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού. Στο κοινοβούλιο, οι βουλευτές του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης περιλάμβαναν έναν σημαντικό αριθμό κοσμικών φιλελευθέρων. Και όταν ο Gul έγινε πρόεδρος, ο Erdogan πήρε έναν ακαδημαϊκό, τον Davutoglou να διαχειριστεί την εξωτερική πολιτική.
Από αυτή την ομάδα, μόνο ο Simsek θα παραμείνει στη θέση του όταν ο Davutoglou θα έχει φύγει. Στη Βουλή, οι βουλευτές του κόμματος έχουν όλοι επιλεγεί από τον Erdogan. Με τον Erdogan στη θέση του πρωθυπουργού, η ελευθερία του Simsek να προστατέψει την τουρκική οικονομία των 270 δισ. δολαρίων από την πολιτική ζημία θα περιοριστεί περαιτέρω. Ο νέος διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας θα μπορούσε επίσης να εκτεθεί σε μεγαλύτερη πολιτική πίεση.
Ο Davutoglou υπέφερε από ύβρη και υπερβολική ιδεολογία ως υπουργός Εξωτερικών. Αλλά η βασική του ιδέα -να αποκαταστήσει την ισορροπία στις εξωτερικές υποθέσεις της Τουρκίας, από την εστίαση και την εξάρτηση από τη Δύση, προς τις πρώην οθωμανικές κτήσεις της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή, τον Καύκασο και τα Βαλκάνια -ήταν σωστή.
Ως πρωθυπουργός, επίσης, ο Davutoglou αποτελούσε ένα προσεκτικό αντίβαρο σε έναν ολοένα πιο ριζοσπαστικό πρόεδρο, ο οποίος τοποθετούνταν όλο και περισσότερο κατά των δυτικών αξιών και στόχων. Αντικαθιστώντας τη δική του επιλογή στον πρωθυπουργικό θώκο με κάποιον που θα είναι ακόμη πιο πολύ του χεριού του, ο Erdogan θα κερδίσει τα αποτελέσματα ενός προεδρικού συντάγματος, ακόμη και αν δεν καταφέρει να το αναθεωρήσει. Και ένα από τα τελευταία ψήγματα ισορροπίας στην πολιτική ζωή της Τουρκίας θα εξαφανιστεί για το άμεσο μέλλον.
πηγή
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.
Δημοσίευση σχολίου