Του Σταύρου Λυγερού
Η ταυτόχρονη διεξαγωγή ερευνών από δύο τουρκικά σκάφη σε υφαλοκρηπίδα που σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο ανήκει στην Ελλάδα δεν είναι κάτι συνηθισμένο. Σηματοδοτεί σχεδιασμούς της Αγκυρας που η Αθήνα αργά ή γρήγορα θα ξαναβρεί μπροστά της.Η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας αναγνωρίζει σαφώς ότι τα κατοικημένα νησιά έχουν δική τους Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) κι ότι αυτή ορίζεται με βάση την αρχή της μέσης γραμμής, όπως ορίζεται και η ΑΟΖ των ηπειρωτικών περιοχών (άρθρο 121, παρ. 2).
Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι λόγω της ύπαρξης των ελληνικών νησιών, η Ελλάδα έχει δυνάμει το δικαίωμα να εκμεταλλεύεται και τη θάλασσα και τον βυθό στο συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του Αιγαίου. Δυνάμει, επειδή πρέπει να προηγηθεί οριοθέτηση.
Η Τουρκία αυθαιρέτως ισχυρίζεται ότι τα νησιά δεν έχουν υφαλοκρηπίδα. Γι’ αυτό κι αποφεύγει επιμελώς να μιλάει για ΑΟΖ. Οσο η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας δεν είχε κυρωθεί από τον αναγκαίο αριθμό κρατών για να καταστεί διεθνές δίκαιο, η Αθήνα είχε μια δικαιολογία να μιλάει κι αυτή για υφαλοκρηπίδα κι όχι για ΑΟΖ. Αυτό, όμως, έχει ήδη συμβεί εδώ και πολλά χρόνια.
Ας σημειωθεί ότι η Αθήνα πρωτομίλησε για ΑΟΖ πριν από μερικές ημέρες, παρότι αυτή η έννοια του διεθνούς δικαίου ενισχύει σημαντικά τις ελληνικές θέσεις. Το απέφευγε, επειδή η Αγκυρα είχε απειλήσει ότι εάν η Ελλάδα θέσει θέμα ΑΟΖ, οι διερευνητικές επαφές θα διακοπούν και θα προκληθεί κρίση.
Με την απειλή πρόκλησης κρίσης, η Τουρκία έχει επιβάλει από τη δεκαετία του 1970 το πάγωμα ελληνικών σεισμικών ερευνών έξω από τα ελληνικά χωρικά ύδατα. Το σκάφος «Τσεσμέ» στάλθηκε στο Θρακικό πέλαγος για να προειδοποιήσει την Αθήνα ότι οι έρευνες που προτίθεται να δρομολογήσει στα ελληνικά χωρικά ύδατα δεν πρέπει να επεκταθούν εκτός.
Ενώ στο Αιγαίο εμπλέκονται μόνο η Ελλάδα και η Τουρκία, στην ανατολική Μεσόγειο εμπλέκονται κι άλλες χώρες. Οταν προέκυψαν ενδείξεις ύπαρξης πετρελαίου και φυσικού αερίου, οι παράκτιες χώρες έσπευσαν να δρομολογήσουν την ανακήρυξη ΑΟΖ. Με δεδομένο αυτό και λόγω της γεωγραφικής θέσης του Καστελόριζου, το μεγαλύτερο μέρος της θαλάσσιας περιοχής μεταξύ Ρόδου και Κύπρου είναι δυνάμει ελληνική ΑΟΖ. Η Αγκυρα, όμως, θεωρεί την ίδια περιοχή δυνάμει τουρκική υφαλοκρηπίδα (αποφεύγει να μιλάει για ΑΟΖ), επικαλούμενη τον ισχυρισμό ότι τα νησιά δεν δικαιούνται υφαλοκρηπίδα.
Οι στόχοι
Στόχος της Αγκυρας είναι να αποτρέψει την ανακήρυξη ελληνικής ΑΟΖ στην ανατολική Μεσόγειο. Στο πλαίσιο αυτό, κινήθηκε σε τρία επίπεδα:
* Οι Τούρκοι παρενέβησαν διπλωματικά κυρίως στην Αίγυπτο, με σκοπό να αποτρέψουν μια συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ με την Ελλάδα. Μια τέτοια συμφωνία θα δημιουργούσε προηγούμενο, αφού οι ΑΟΖ των δύο χωρών εφάπτονται μόνο εάν αναγνωριστεί το δικαίωμα του Καστελόριζου να έχει ΑΟΖ. Το αποτέλεσμα της τουρκικής παρέμβασης είναι ότι οι Αιγύπτιοι συνομιλούν για οριοθέτηση ΑΟΖ και με την Ελλάδα και με την Τουρκία, ενώ μόνο με μία εξ αυτών μπορούν να έχουν αντικείμενο προς οριοθέτηση.
* Οι Τούρκοι προσπαθούν με συνεχή και έντονη αεροναυτική παρουσία να θέσουν υπό τον στρατιωτικό έλεγχό τους τη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Ρόδου - Κύπρου.
* Οι Τούρκοι πραγματοποιούν σεισμικές έρευνες, παλαιότερα με νορβηγικό σκάφος και τώρα με το «Πίρι Ρέις», προκειμένου να δημιουργήσουν τετελεσμένο.
Οι σεισμικές έρευνες του «Πίρι Ρέις» δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Τον Οκτώβριο 2008, ο Τούρκος αρχηγός ΓΕΝ Μετίν Ατάτς είχε δηλώσει: «Εκτιμώ ότι η ανατολική Μεσόγειος θα καταστεί εστία προστριβών και συγκρούσεων, επειδή προσεχώς θα αποκτήσει σπουδαιότητα. Λόγω των πετρελαίων που διαθέτει, θα μετατραπεί σ’ έναν δεύτερο Κόλπο. Η Τουρκία πρέπει να επαγρυπνεί και να αντιδράσει».
Εναν μήνα αργότερα, ειδικό νορβηγικό σκάφος με τη συνοδεία τουρκικής φρεγάτας πραγματοποίησε σεισμικές έρευνες νοτίως του Καστελόριζου. Οι έρευνες διακόπηκαν κατόπιν ελληνικών διαβημάτων στο Οσλο και στη νορβηγική εταιρεία. Το 2009 οι Τούρκοι ανακοίνωσαν τη διεξαγωγή νέων σεισμικών ερευνών στην αν. Μεσόγειο. Οι τωρινές έρευνες του «Πίρι Ρέις» είναι συνέχεια εκείνης της απόφασης.
Ατονες οι πρώτες ελληνικές αντιδράσεις
Η κυβέρνηση Παπανδρέου δηλώνει πως δεν θα παρασυρθεί από τις τουρκικές προκλήσεις. Εννοεί ότι δεν θα επιχειρήσει να εμποδίσει τις τουρκικές έρευνες, γεγονός που θα στρατιωτικοποιούσε την κρίση. Εκτός από στρατιωτική αντίδραση, υπάρχουν όμως και πολιτικοδιπλωματικές αντιδράσεις. Εάν εκμεταλλευθεί τις διαθέσιμες δυνατότητες, η Αθήνα μπορεί να εκθέσει διεθνώς την Τουρκία, αλλά και να την υποχρεώσει να πληρώσει υψηλό πολιτικό κόστος για την αυθαιρεσία της. Η μικρή κι αδύναμη Κυπριακή Δημοκρατία μπλόκαρε το κεφάλαιο για την ενέργεια στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας, όταν τουρκικά πλοία και αεροσκάφη παρεμπόδισαν ερευνητικά σκάφη που πραγματοποιούσαν σεισμικές έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ.
Μέχρι στιγμής, όμως, η κυβέρνηση Παπανδρέου περιορίζεται σε διαβήματα. Ανεχόμενη στην πράξη τις έρευνες του «Πίρι Ρέις» σε δυνάμει ελληνική ΑΟΖ, ουσιαστικά ανέχεται την υπονόμευση νόμιμων ελληνικών δικαιωμάτων. Είναι στο χέρι της να διαψεύσει όσους ισχυρίζονται ότι οι τουρκικές προκλήσεις λειτουργούν σαν εμβρυουλκός για την απόσπαση μιας συμφωνίας συνεκμετάλλευσης, όπως επιδιώκουν και η Αγκυρα και η Ουάσιγκτον. Συνεκμετάλλευση, που βεβαίως δεν θα γίνει με βάση τα ποσοστά ΑΟΖ που προκύπτουν από το διεθνές δίκαιο, αλλά από διμερή διαπραγμάτευση, η οποία θα αντανακλά τον δυσμενή για την Ελλάδα συσχετισμό δυνάμεων.
ΠΗΓΗ
Δημοσίευση σχολίου