Ένα χρόνο μετά το τέλος της πυρηνικής συμφωνίας...
Εύα Ι. Κουλουριώτη*Πλησιάζοντας προς το τέλος του πρώτου έτους από την κατάργηση της πυρηνικής συμφωνίας από μέρους της Ουάσιγκτον με την ιρανική κυβέρνηση, μπορούμε να πούμε ότι δεν είχε τον αντίκτυπο που περίμεναν οι περισσότεροι παρατηρητές, ούτε ήταν ανάλογος με το μέγεθος των προειδοποιήσεων των Αμερικανών αξιωματούχων και κυρίως του Τραμπ. Οι οικονομικές κυρώσεις που επεβλήθησαν στις 4 Νοεμβρίου του περασμένου έτους, αναμενόταν να οδηγήσουν σε ραγδαία πτώση της οικονομικής δομής του ιρανικού καθεστώτος, εμποδίζοντας ταυτόχρονα την Τεχεράνη να εξάγει φυσικό αέριο και πετρέλαιο και να οδηγηθεί σε λαϊκή εξέγερση που θα ανέτρεπε το καθεστώς εκ των έσω. Όμως έγινε η έκπληξη που επέτρεψε στην Τεχεράνη να συνεχίσει την εξαγωγή πετρελαίου σε οκτώ χώρες, κάτι που κατήργησε το αληθινό νόημα αυτών των κυρώσεων.
Παρά την πίεση των ΗΠΑ και την κάτω από το τραπέζι ευρωπαϊκή πίεση, η Τεχεράνη συνέχισε την στρατιωτική της τακτική εσωτερικά και περιφερειακά μέσω των πολιτοφυλακών της. Το βαλλιστικό της πρόγραμμα μετατοπίστηκε από εσωτερικό σε περιφερειακό, όπως επιβεβαίωσαν πολλές εκθέσεις ισραηλινών ΜΜΕ, οι οποίες αναφέρονται στην ανάπτυξη από το ιρανικό καθεστώς πολλών στρατιωτικών εργαστηρίων που ανήκουν στους Ιρανούς Φρουρούς της Επανάστασης (IRGC). Αυτή είναι μια επικίνδυνη εξέλιξη για την αμερικανική παρουσία στην περιοχή και τον στρατηγικό της σύμμαχο, το Ισραήλ. Από την άλλη πλευρά, το μυστικό πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, λεπτομέρειες του οποίου δημοσιοποίησε το Τελ Αβίβ πέρυσι, απέχει πολύ από τα μάτια των διεθνών παρατηρητών, καθώς η Τεχεράνη εξακολουθεί να αρνείται την ύπαρξή του. Εν τω μεταξύ συνεχίζει το έργο της στη Μέση Ανατολή, υποστηρίζοντας το καθεστώς Άσαντ στη Συρία και την λιβανέζικη πολιτοφυλακή της Χεζμπολάχ στρατιωτικά και στέλνοντας πυρομαχικά στην πολιτοφυλακή των Χούτι στην Υεμένη.Αυτό το σκηνικό οδηγεί όλους εμάς που παρακολουθούμε στενά την Μέση Ανατολή να αναρωτηθούμε ποιο είναι το επόμενο βήμα των ΗΠΑ;
Στα μέσα Απριλίου, η Ουάσινγκτον ανακοίνωσε το επόμενο βήμα της, με την ένταξη των Ιρανών Φρουρών της Επανάστασης και όλων των ταξιαρχιών τους στην αμερικανική λίστα των τρομοκρατικών οργανώσεων. Οι Ιρανοί Φρουροί της Επανάστασης αντιπροσωπεύουν την αιχμή του δόρατος του ιρανικού καθεστώτος στη Μέση Ανατολή και πρόσφατα στην Αφρική. Η κίνηση αυτή είναι βέβαιο ότι θα επηρεάσει πολιτικά και στρατιωτικά ολόκληρη την Μέση Ανατολή. Μέσω αυτής της απόφασης, η Ουάσιγκτον θα είναι σε θέση να αποτρέψει εντελώς οποιαδήποτε χώρα ή εταιρεία από την πώληση όπλων στην Τεχεράνη. Επίσης, της δίνει το δικαίωμα να στοχεύσει αυτήν την πολιτοφυλακή οπουδήποτε και εάν βρίσκεται, είτε στο εσωτερικό του Ιράν ή εκτός. Είναι, επίσης, πιθανό ότι η Ουάσιγκτον θα δημοσιεύσει τις προσεχείς ημέρες περισσότερες λεπτομέρειες για το πως θα χειριστεί τις εμπορικές συναλλαγές όπλων των πολιτοφυλακών στην περιοχή.
Οι Ιρανοί Φρουροί της Επανάστασης δεν είναι απλώς μια ένοπλη πολιτοφυλακή, αλλά ένας ολοκληρωμένος οργανισμός που διαθέτει τράπεζες, γεωργικές, εμπορικές και ναυτιλιακές εταιρείες. Η Ουάσιγκτον μπορεί να επιβάλει οικονομικό εμπάργκο εμποδίζοντας κάθε είδους συναλλαγή με αυτές τις επιχειρήσεις. Παράλληλα με αυτό το βήμα, το Πεντάγωνο εξέδωσε προειδοποιητική επιστολή προς όλες τις αμερικανικές μονάδες στην περιοχή της Μέσης Ανατολής γενικότερα, στη Συρία, το Ιράκ, το Αφγανιστάν ή το Λίβανο, με τρόπο που υποδηλώνει την πιθανότητα να εξελιχθούν τα πράγματα προς άμεσο πόλεμο, παρά τις συνεχιζόμενες διαψεύσεις των Αμερικανών αξιωματούχων.
Στον οικονομικό τομέα, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάϊκ Πομπέο ανακοίνωσε το πρωί της 22ας του Απριλίου, την ακύρωση της απαλλαγής που χορήγησε η Ουάσιγκτον σε οκτώ χώρες σχετικά με την απαγόρευση αγοράς ιρανικού πετρελαίου και τόνισε ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ θα εργαστεί ώστε να φθάσουν οι εξαγωγές ιρανικού πετρελαίου στο μηδέν. Ήδη σε επαφή μου με έναν ανώτερο Έλληνα αξιωματούχο με διαβεβαίωσε ότι η Ελλάδα, μία από τις οκτώ χώρες που εξαιρούνται, έχει λάβει άμεσο μήνυμα από την Ουάσιγκτον στο οποίο απαιτεί να διακόψει την εισαγωγή ιρανικού πετρελαίου, κάτι που ξεκίνησε να εφαρμόζεται νωρίτερα αυτόν τον μήνα. Η Αθήνα αγοράζει τώρα εναλλακτικά πετρέλαιο από την Αλγερία. Μέσα από την συνέντευξη τύπου του Πομπέο γίνεται σαφές ότι η Ουάσιγκτον είχε επικοινωνήσει με τις οκτώ χώρες εκ των προτέρων για το θέμα αυτό. Για να κατανοήσουμε τη σοβαρότητα αυτού του βήματος, πρέπει να ανατρέξουμε στις δηλώσεις μιας σειράς Ιρανών αξιωματούχων με επικεφαλής τον Χαμενεΐ, ο οποίος τόνισε ότι η παρεμπόδιση του Ιράν από την πώληση του πετρελαίου ισοδυναμεί με κήρυξη πολέμου.
Σε ό,τι αφορά στους αριθμούς, το 40 έως 50% των εσόδων του ιρανικού καθεστώτος, το οποίο εκτιμάται σε 50 δις δολάρια το χρόνο, προέρχεται από την πώληση πετρελαίου. Ως εκ τούτου η ιρανική κυβέρνηση, που είναι ήδη οικονομικά κουρασμένη, θα βρεθεί μπροστά σε ένα νέο δημοσιονομικό έλλειμμα κοντά στο 50%. Ενδεχομένως, τόσο η Κίνα όσο και η Τουρκία να αντιταχθούν σε αυτήν την κίνηση, αλλά το πιο πιθανό είναι να ευθυγραμμιστούν με την επιθυμία της Ουάσιγκτον. Η Τουρκία, η οποία εισήγαγε από το Ιράν 800.000 βαρέλια την ημέρα το περασμένο καλοκαίρι, εισήγαγε μόνο 250.000 βαρέλια τον περασμένο μήνα. Στο ίδιο πλαίσιο, το Πεντάγωνο έστειλε πολεμικά πλοία του 5ου στόλου να κινηθούν προς τα στενά του Ορμούζ από τις αρχές του μήνα ως μήνυμα προς την Τεχεράνη να μην προχωρήσει απερίσκεπτα στο κλείσιμό τους.
Από πολιτική άποψη, η ανακοίνωση της παραίτησης του υπουργού Εξωτερικών Μοχάμαντ Τζαβάντ Ζαρίφ και η ανάκλησή της εξ ανάγκης πριν λίγες ημέρες εξαιτίας της αδυναμίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης να προσπεράσει τις αμερικανικές κυρώσεις, είναι ενδεικτική της αποτυχίας του ιρανικού πολιτικού συστήματος. Η γλώσσα των βαλλιστικών πυραύλων που υιοθετήθηκε από την Τεχεράνη στην Μέση Ανατολή έχει καταστεί πολιτικά αστήρικτη. Αλλά τα πράγματα δεν σταματούν σε αυτό το σημείο. Στη Συρία, η διαμάχη με τον στρατηγικό σύμμαχό της, την Μόσχα, αυξάνεται όλο και περισσότερο. Σύμφωνα με τοπικές πηγές, υπάρχει μια ένταση μεταξύ των δύο πλευρών στρατιωτικά, οικονομικά και πολιτικά. Οι Ρώσοι άρχισαν να απομακρύνουν από την δυτική Συρία τις πολιτοφυλακές που υποστηρίζονται από την Τεχεράνη υποδηλώντας τα όρια κατανομής της εξουσίας, ενώ η ξαφνική και επείγουσα υπογραφή της σύμβασης του λιμανιού της Ταρτούς είναι ένα προληπτικό βήμα προς οποιαδήποτε κίνηση του Ιράν προς τις ακτές της Συρίας.
Από την άλλη πλευρά, η επίσκεψη του υιού Σαλμάν στο Ισλαμαμπάντ τον περασμένο μήνα έχει βαθύ νόημα που ενδέχεται να επηρεάσει τις σχέσεις της Τεχεράνης με το Πακιστάν. Υπό το πρίσμα της προσέγγισης της Ουάσιγκτον προς την διπλωματική λύση όσον αφορά στη σύγκρουση στο Αφγανιστάν, η Τεχεράνη χάνει άλλο ένα χαρτί πίεσης στην περιοχή.
Μετά την ανακοίνωση του Αμερικανού Γενικού Εισαγγελέα για τις λεπτομέρειες της έκθεσης Mueller σχετικά με το ρόλο της Μόσχας στην ανάληψη της ηγεσίας του Λευκού Οίκου από τον Τραμπ, η οποία επιβεβαίωσε την απουσία αδιάσειστων στοιχείων που θα τον έβαζαν σε ένα κύκλο κατηγοριών και κινδύνων, η ατμόσφαιρα στην Ουάσιγκτον δεν είναι ευοίωνη για την Τεχεράνη και τους συμμάχους της στην Μέση Ανατολή. Ο Τραμπ παραμένει στην εξουσία για άλλα δύο χρόνια με υψηλούς δείκτες για την επιβίωσή του σε μια δεύτερη προεδρική περίοδο. Τα κακά νέα για το ιρανικό καθεστώς δεν τελειώνουν σε αυτό το σημείο. Ο Νετανιάχου κατάφερε να αποκομίσει μια νέα εκλογική νίκη που του δίνει το έδαφος να ολοκληρώσει τα σχέδιά του εναντίον της ιρανικής επιρροής στην περιοχή. Μελετώντας τον χάρτη της Μέσης Ανατολής, πολιτικά, στρατιωτικά και οικονομικά, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η συμμαχία που εκτείνεται από την Τεχεράνη έως την Βηρυτό θα έχει ένα πολύ θερμό καλοκαίρι, που θα ξεκινήσει με το πετρέλαιο αλλά μπορεί να τελειώσει με πόλεμο.
*Πολιτική αναλύτρια ειδική σε θέματα Μέσης Ανατολής
Δημοσίευση σχολίου