Καλώδια, υδρογονάνθρακες, ελληνικοί συμβιβασμοί.

ΤΟΥ Γιάννη Μπασιά
Η δημοσιότητα ήταν στραμμένη για πολλές ημέρες στα ηλεκτρικά καλώδια λόγω των τουρκικών παραβιάσεων στα Δωδεκάνησα, αφήνοντας σε δεύτερη μοίρα τις έρευνες για υδρογονάνθρακες στις ελληνικές θάλασσες αλλά και την ολοκλήρωση του σχεδιασμού για τη θαλάσσια χωροταξία.

Στα τέλη Φεβρουαρίου το Δικαστήριο της ΕΕ επεσήμανε με αυστηρό τόνο τις χρόνιες αργοπορίες της Ελλάδας για την ολοκλήρωση του σχεδιασμού θεωρώντας ότι όχι μόνο αποδυναμώνει την γεωγραφική κυριαρχία της Ελλάδας αλλά και αυτήν της ΕΕ, ιδιαίτερα όταν χρηματοδοτεί έργα κοινής ωφέλειας μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου.

Οι προτεραιότητες

Από πρακτική σκοπιά, στο πλαίσιο των ηλεκτρικών διασυνδέσεων της ΕΕ, προκύπτουν δύο βασικές προτεραιότητες, η εθνική προτεραιότητα της Ελλάδας και η ευρύτερη ευρωπαϊκή. Η διαχείρισή τους πρέπει να διασφαλίζει αφενός άμεσα οφέλη και ενεργειακή ασφάλεια για την Ελλάδα και αφετέρου τη θεμελίωση μιας συνολικότερης περιφερειακής σταθερότητας στα ηλεκτρικά δίκτυα.

Η Ελλάδα οφείλει να διασφαλίσει δύο κρίσιμα ζητήματα: την προστασία των κυριαρχικών της δικαιωμάτων στα χωρικά της ύδατα και τη συνέχιση του έργου διασύνδεσης, το οποίο χρηματοδοτείται κατά το ένα τρίτο από την ΕΕ. Ωστόσο, προκειμένου να αποφύγει την κλιμάκωση των εντάσεων με την Τουρκία, έχει επιλέξει το επίσημο “πάγωμα” των εργασιών του GSI.

Αυτή η επιλογή μειώνει σημαντικά τη διαπραγματευτική της ισχύ σε ευρύτερα περιφερειακά θέματα, που αφορούν τόσο την ίδια όσο και την ΕΕ. Αναζητώντας περαιτέρω υποστήριξη, η πρόσφατη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ ενδέχεται να οδηγήσει σε διεύρυνση του σχήματος, με τη συμμετοχή των ΗΠΑ.

Ο Έλληνας διαχειριστής δικτύων (ΑΔΜΗΕ) βρέθηκε στην πρώτη γραμμή των εντάσεων ενώ η ευθύνη του πολιτικού παγώματος υπάγεται στην εξωτερική πολιτική της εκάστοτε κυβέρνησης και όχι στον διαχειριστή του ηλεκτρικού δικτύου.

Είναι κατανοητό ο διαχειριστής να μην επιθυμεί να τον δείχνουν με το δάκτυλο όταν ανέβει το τιμολόγιο των καταναλωτών λόγω καθυστερήσεων και ρητρών πληρωμής προς τους Γάλλους κατασκευαστές του καλωδίου μήκους 1000-1200 χιλιομέτρων, τους Ιταλούς πλοιοκτήτες των ερευνητικών σκαφών για τον προσδιορισμό της πόντισης του καλωδίου, και προς τους Έλληνες εργολάβους.

Για να είμαστε ειλικρινείς η άμεση έννοια του διαχειριστή του δικτύου σήμερα είναι η διασύνδεση των νησιών του Αιγαίου, κάτι που είναι γεωγραφικά λογικό, και συμβάλει στην οικονομική και κοινωνική συνοχή.

Από την άλλη πλευρά το ευρύτερο σχέδιο των ηλεκτρικών διασυνδέσεων στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο ανάγεται σε προγράμματα όπως αυτό του GSI που γεννήθηκε 13 χρόνια πριν, το 2012, με πρωτοβουλία του Ισραήλ, όπως και αυτό του EastMed, και σε μια σημαντική συμφωνία μεταξύ Ισραήλ, Κύπρου και Ελλάδας που υπογράφτηκε τον Ιανουάριο του 2016 λόγω ενδιαφερομένων Βέλγων και Κινέζων επενδυτών που αντικαταστάθηκαν αργότερα από άλλους ξένους επενδυτές και ευρωπαϊκά τραπεζικά σχήματα.

Για την ΕΕ, η πραγματοποίηση ηλεκτρικής σύνδεσης μεταξύ Ισραήλ, Κύπρου και Ελλάδας (GSI), και η διασύνδεση μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου (GREGY), στοχεύον στη μεταφορά ηλεκτρισμού προς την Ευρώπη που θα παράγεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, και από φυσικό αέριο.

Η Ελλάδα ευθυγραμμιζόμενη με το όραμα της πράσινης μετάβασης της ΕΕ προσβλέπει στην σημασία της εξαγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, ενώ το Ισραήλ και η Κύπρος στις εξαγωγές φυσικού αερίου, μιας πηγής ενέργειας που διατηρεί σταθερή την παραγωγή ηλεκτρισμού με την καύση του φυσικού αερίου.

Τα προγράμματα GIS και GREGY εντάσσονται στους στόχους του Ευρωπαϊκού Διαχειριστή Δικτύων ENTSO και του αντίστοιχου Μεσογειακού Med-TSO, καθώς οι διασυνδέσεις αυτές θεωρούνται απαραίτητες για τη μείωση των σημείων συμφόρησης στην Ευρώπη, που ανέρχονται περίπου σε 100. Παράλληλα, επιδιώκουν τη σύνδεση της Μέσης Ανατολής με την Ευρώπη, ενώ προετοιμάζουν το έδαφος για διασυνδέσεις και με την Ασία.

Ο χρόνος μετράει για όλους

Η αναβολή της συνέχισης του έργου, λόγω της επεκτατικής πολιτικής της Τουρκίας, καθυστερεί την κατασκευή του GSI μέχρι το 2026, ενώ η πρώτη μεταφορά ηλεκτρικού ρεύματος αναμένεται να γίνει τουλάχιστον πέντε χρόνια αργότερα, το 2030.

Το χρονικό αυτό περιθώριο επιτρέπει στο Ισραήλ να πραγματοποιήσει νέες ανακαλύψεις φυσικού αερίου έως το 2031, ενισχύοντας τις εξαγωγές του και διατηρώντας μέρος της παραγωγής του για τη συμμετοχή του στο GSI.

Παράλληλα, δίνει στην Κύπρο τη δυνατότητα να προετοιμαστεί για την πώληση φυσικού αερίου στην Αίγυπτο το 2031, στοχεύοντας στη συμμετοχή της στην παραγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου. Για την Ελλάδα, που επί του παρόντος δεν έχει πρόσβαση σε εθνικές πηγές φυσικού αερίου, η μοναδική επιλογή παραμένει η ανταλλαγή με την Κύπρο και το Ισραήλ για μελλοντικές ροές ηλεκτρικής ενέργειας, προερχόμενες από φωτοβολταϊκά και μπαταρίες.

Συνοψίζοντας, η διαθεσιμότητα ηλεκτρισμού μέσω των GSI και GREGY θα εξαρτηθεί από την ταχεία ανάπτυξη νέων εγκαταστάσεων ΑΠΕ και τη διαθεσιμότητα φυσικού αερίου, η οποία αποτελεί συνάρτηση των νέων ανακαλύψεων υδρογονανθράκων στη ΝΑ Μεσόγειο έως το 2031.

Νέες ανακαλύψεις στο Ισραήλ, την Αίγυπτο και την Κύπρο αναμένεται να προσθέσουν σημαντικά αποθέματα στα επόμενα χρόνια, με τις κύριες ανακαλύψεις του 2022 από τις Chevron, ENI, Energean, Exxon και TotalEnergies να εκτιμώνται μεταξύ 254 και 289 Bcm. Επιπλέον, οκτώ νέες γεωτρήσεις έχουν προγραμματιστεί έως το τέλος του 2025.

Βάσει των εκτιμώμενων αποθεμάτων, η ετήσια παραγωγή φυσικού αερίου στη ΝΑ Μεσόγειο προβλέπεται να ξεπεράσει κατά μέσο όρο τα 57 Bcm από το 2025, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη μελλοντικές έρευνες. Στο ευρύτερο πλαίσιο εντάσσεται και η Λιβύη, με την προκήρυξη 22 παραχωρήσεων – τρεις εκ των οποίων εφάπτονται της μέσης γραμμής με την Ελλάδα. Αυτές οι περιοχές στοχεύουν σε παρόμοια γεωλογικά περιβάλλοντα με εκείνα νότια και δυτικά της Κρήτης και δεν εμπίπτουν στη ζώνη του τουρκολυβικού μνημονίου.

Η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να αξιοποιήσει αυτή την ευκαιρία, διακηρύσσοντας στον ΟΗΕ ότι το τουρκολυβικό μνημόνιο αποτελεί εμπορική συμφωνία, και να επαναπροκηρύξει τους διαγωνισμούς για τις περιοχές νοτίως της Κρήτης, οι οποίες παραμένουν σε αδράνεια από το 2019.

πηγή


Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.