Υπογραφή μιας από τις Συνθήκες της Βεστφαλίας (1644-1648)
Imad Fawzi Shueibi
Εδώ και τέσσερις αιώνες, ορισμένοι ηγέτες προσπαθούν να δημιουργήσουν μια διεθνή τάξη που ρυθμίζει τις σχέσεις μεταξύ των εθνών και αποτρέπει τους πολέμους. Αν και η αρχή της κρατικής κυριαρχίας έδωσε ορισμένα θετικά αποτελέσματα, οι διακυβερνητικοί οργανισμοί αντανάκλασαν κυρίως την ισορροπία των δυνάμεων στη δεδομένη στιγμή. Όσον αφορά το φιλόδοξο αμερικανικό σχέδιο για Νέα Παγκόσμια Τάξη, συντρίβεται τώρα λόγω των νέων γεωπολιτικών πραγματικοτήτων.Η ιδέα μιας παγκόσμιας, ή διεθνούς, τάξης πραγμάτων εμφανίζεται από το δέκατο έβδομο αιώνα, αν και ο όρος «παγκόσμια τάξη» εισήχθηκε μόλις πρόσφατα στο πολιτικό λόγο. Συζητήθηκε κάθε φορά που παρουσιάστηκε ευκαιρία να οργανωθεί και να διατηρηθεί η ειρήνη.
Το 1603, ο βασιλιάς της Γαλλίας Ερρίκος Δ’ ζήτησε από τον υπουργό του, τον δούκα του Sully, να εκπονήσει ένα πρώτο σχέδιο. Επρόκειτο να δημιουργηθεί μια χριστιανική δημοκρατία που θα συμπεριλάμβανε όλους τους λαούς της Ευρώπης. Θα εξασφάλιζε τη διατήρηση των εθνικοτήτων και θρησκειών και θα ήταν υπεύθυνη για την επίλυση των μεταξύ τους προβλημάτων.
Ωστόσο, αυτό το όνειρο διακόπηκε με τη δολοφονία του Ερρίκου Δ’ και επανήλθε στο τέλος των πολέμων που πυροδοτήθηκαν από τον Λουδοβίκο XIV. Ο αβάς του Αγίου Πέτρου εγκαινίασε το σχέδιο του για επιστροφή στην αιώνια ειρήνη μεταξύ των χριστιανών ηγεμόνων .
Αυτό το σχέδιο, το οποίο παρουσιάστηκε στο Συνέδριο της Ουτρέχτης (1713), σκόπευε να υιοθετήσει πλήρως όλες τις αποφάσεις που θα λαμβάνονταν στο εν λόγω συνέδριο ως οριστική βάση για τον προσδιορισμό των συνόρων μεταξύ των αντιμαχομένων χωρών, καθώς και τη δημιουργία μιας ένωσης των ευρωπαϊκών χωρών (μιας διεθνούς ομοσπονδίας) η αποστολή της οποίας θα ήταν η πρόληψη των συγκρούσεων.
Ανεξάρτητα από αυτή την ουτοπία, το σημαντικότερο γεγονός σε αυτή την εποχή ήταν, ασφαλώς, οι Συνθήκες Ειρήνης της Βεστφαλίας, οι οποίες υπεγράφησαν το 1648. Εμφανίζονται στο τέλος του Τριακονταετούς Πολέμου, που διεξάχθηκε υπό θρησκευτικές σημαίες, με αποτέλεσμα τη συσσώρευση μίσους και τη εξαφάνιση του 40% του πληθυσμού.
Οι διαπραγματεύσεις διήρκεσαν τέσσερα χρόνια (1644-1648). Τελικά, καθιέρωσαν την ισότητα στις διαπραγματεύσεις μεταξύ όλων των αντιμαχόμενων μερών, είτε καθολικών είτε προτεσταντικών, μοναρχικών ή δημοκρατικών (ρεπουμπλικάνων).
Οι Συνθήκες της Βεστφαλίας έθεσαν τέσσερις βασικές αρχές:
1. Την απόλυτη κυριαρχία του έθνους-κράτους και το θεμελιώδες δικαίωμα της πολιτικής αυτοδιάθεσης.
2. Τη νομική ισότητα μεταξύ των εθνών-κρατών. Το μικρότερο κράτος είναι, ως εκ τούτου, ισότιμο με το μεγαλύτερο, ανεξάρτητα από την αδυναμία του ή τη δύναμή του, τον πλούτο ή τη φτώχεια του.
3. Τον σεβασμό των συνθηκών, και την εμφάνιση ενός δεσμευτικού διεθνούς δικαίου.
4. Την μη-επέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις των άλλων κρατών.
Ασφαλώς πρόκειται για γενικές αρχές που δεν καθορίζουν μια απόλυτη κυριαρχία, αλλά τέτοια δεν υπήρξε ποτέ. Ωστόσο, οι αρχές αυτές από-νομιμοποιούσαν οποιαδήποτε ενέργεια η οποία έτεινε να καταργήσει αυτή τη κυριαρχία.
Οι πολιτικοί φιλόσοφοι υποστήριξαν όλοι αυτά τα σχέδια. Ο Ρουσώ κάλεσε έντονα να σχηματιστεί ένα ενιαίο συμβατικό κράτος με τη συμμετοχή όλων των ευρωπαϊκών χωρών. Ο Καντ δημοσίευσε το 1875 το Προς την αιώνια Ειρήνη. Κατά τον ίδιο, η ειρήνη είναι ένα νομικό κατασκεύασμα που απαιτεί τη κωδικοποίηση μιας γενικής νομοθεσίας που να εφαρμόζεται σε όλα τα κράτη. Ο Άγγλος χρηστικός Bentham στιγμάτισε τη μυστική διπλωματία υπό την έννοια ότι αυτο-απαλλάσσεται από τον νόμο. Ζήτησε επίσης να δημιουργηθεί μια διεθνή κοινή γνώμη που θα μπορούσε να αναγκάσει τις κυβερνήσεις να συμμορφωθούν με τα διεθνή ψηφίσματα, καθώς και με τη διαιτησία.
Η δημιουργία των διεθνών ρυθμιστικών οργάνων
 |
Ο Κλέμενς Βέντσελ Λόταρ φον Μέττερνιχ (1773-1859) |
Η ιδέα μιας διεθνούς τάξης δεν σταμάτησε να προοδέψει βήμα με βήμα, και πάντα με βάση τους κανόνες της εθνικής κυριαρχίας που εγκρίθηκαν από τις Συνθήκες Ειρήνης της Βεστφαλίας. Γέννησε την Ιερά Συμμαχία που προτάθηκε από τον τσάρο Αλέξανδρο Α' το 1815, και το σχέδιο για ευρωπαϊκή συναυλία που προτάθηκε από τον Αυστριακό Καγκελάριο Μέττερνιχ το δέκατο ένατο αιώνα για να αποφευχθεί η «επανάσταση» που σημαίνει χάος στην ορθολογική πολιτική γλώσσα.
Από αυτή τη στιγμή άρχισαν τα κράτη να οργανώσουν συνόδους κορυφής για να λύσουν τα προβλήματα έξω από τους πόλεμους, ευνοώντας την διαιτησία και τη διπλωματία.
Με αυτή την προοπτική ιδρύθηκε η Κοινωνία των Εθνών στο τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Αλλά δεν ήταν παρά μόνο η συγκεκριμενοποίηση της ισορροπίας δυνάμεων εκείνης της στιγμής, στην εξυπηρέτηση των νικητριών δυνάμεων στον πόλεμο. Οι ηθικές της αξίες ήταν επομένως σχετικές. Έτσι, παρά το δεδηλωμένο στόχο της για την επίλυση των διαφορών μεταξύ των εθνών μέσω διαιτησίας και όχι μέσω πολέμου, έθεσε τον εαυτό της αρμόδιο για την εποπτεία των υπανάπτυκτων η πολιτικά, οικονομικά και διοικητικά αποικισμένων λαών, μέχρι την αυτοδιάθεση τους. Η επιλογή αυτή οδήγησε φυσικά στη νομιμοποίηση των εντολών. Λαμβάνοντας μια τέτοια θέση, η Κοινωνία των Εθνών ενσάρκωνε την αποικιακή πραγματικότητα.
Η τεχνητή φύση αυτής της οργάνωσης αποκαλύφθηκε όταν βρέθηκε ανίκανη να αντιμετωπίσει τα σοβαρά διεθνή γεγονότα, όπως η κατάκτηση της Μαντζουρίας από την Ιαπωνία, της Αβησσυνίας (Αιθιοπία) και της προσάρτησης της Κέρκυρας (Ελλάδα) από την Ιταλία, κλπ..
 |
| Συνεδρίαση της Κοινωνίας των Εθνών στη Γενεύη |
Παρά το γεγονός ότι η ιδέα της Κοινωνίας των Εθνών που εμπνεύστηκε από τον Léon Bourgeois, προωθήθηκε από τον Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών Γούντροου Ουίλσον, η Ουάσιγκτον δεν εντάχθηκε ποτέ σε αυτήν. Κατηγορούμενες, η Ιαπωνία και η Γερμανία αποχώρησαν. Έτσι ώστε ο θεσμός βρέθηκε χωρίς αξία.
Διάδοχος της Κοινωνίας των Εθνών, ο ΟΗΕ ήταν η αντανάκλαση του Χάρτη του Ατλαντικού, ο οποίος υπογράφηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο, στις 4 Αυγούστου 1941, και της Διακήρυξης της Μόσχας, η οποία εγκρίθηκε από τους Συμμάχους στις 30 Οκτωβρίου 1943, ανακοινώνοντας τη δημιουργία ενός «γενικού οργάνισμού που βασιζόταν στην αρχή της ισότιμης κυριαρχίας όλων των φιλειρηνικών κρατών». Το σχέδιο αναπτύχθηκε κατά τη διάσκεψη του Dumbarton Oaks που πραγματοποιήθηκε στην Ουάσιγκτον από τις 21 Αυγ. έως τις 7 Οκτ. 1944.
Οι αρχές του Χάρτη του Ατλαντικού εγκρίθηκαν κατά τη διάρκεια της Διάσκεψης της Γιάλτας (4 - 12 Φεβ 1945), πριν να κατοχυρωθούν στη Διάσκεψη του Σαν Φρανσίσκο (25 και 26 Ιουνίου 1945) .
Η ιδεολογία της παγκοσμιοποίησης ενσωματώνεται στη συνέχεια στο πλαίσιο του ΟΗΕ, ο οποίος από την ίδρυσή του, διεκδίκησε την εγκατάσταση ενός συστήματος συλλογικής ασφάλειας για όλους, συμπεριλαμβανομένων των κρατών που δεν ήταν μέλη του. Στην πραγματικότητα, ο ΟΗΕ δεν είναι περισσότερο από τη Κοινωνία των Εθνών μια συμβατική κοινωνία μεταξύ ίσων, αλλά αντανακλά την στιγμιαία ισορροπία δυνάμεων υπέρ των νικητών εκείνης της στιγμής.
Τούτου λεχθέντος, ο κόσμος υποκλίθηκε ενώπιον αυτής της θέλησης.
 |
| Το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών |
Αυτός ο οργανισμός, που ήθελε να είναι παγκόσμιος, δεν ήταν στη πράξη παρά μόνο η έκφραση της θέλησης της κυριαρχίας των νικητριών δυνάμεων σε βάρος της θέλησης των λαών, η οποία δεν ελήφθη υπόψη.
Αυτή η γεωπολιτική πραγματικότητα επιβεβαιώθηκε με τη δημιουργία του Συμβουλίου Ασφαλείας, το οποίο αποτελείται από πέντε μεγάλες δυνάμεις (οι νικητές), ως μόνιμα μέλη, και άλλα που δεν είναι μόνιμα, αλλά εκλέγονται βάση γεωγραφικών κριτήριων, με αποτέλεσμα της ύπο-εκπροσώπησης της Αφρικής και της Ασίας.
Η αποτυχία αυτού του συστήματος εμφανίστηκε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Η σύγκρουση μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων επιβλήθηκε στις μικρές δυνάμεις οι οποίες αναγκάστηκαν να δεχθούν όλες τις περιφερειακές και τοπικές επιπτώσεις.
Αυτή η διάρθρωση των ρόλων ήταν εμφανής στη λειτουργία των Ηνωμένων Εθνών τόσο για τις αιτήσεις συμμετοχής όσο και για την αντιμετώπιση των συγκρούσεων, όπως το ζήσαμε για την Παλαιστίνη, την Κορέα, την εθνικοποίηση του ιρανικού πετρελαίου, την κρίση της Διώρυγας του Σουέζ, τις κατοχές του Ισραήλ, για το Λίβανο κλπ.
Ο ΟΗΕ ιδρύθηκε διακηρύσσοντας «την πίστη στα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, στην αξιοπρέπεια και την αξία της ανθρώπινης προσωπικότητας, στην ισότητα των δικαιωμάτων ανδρών και γυναικών όπως και των εθνών, μεγάλων και μικρών, ώστε να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις που είναι αναγκαίες για τη διατήρηση της δικαιοσύνης και του σεβασμού των υποχρεώσεων που απορρέουν από τις Συνθήκες και άλλες πηγές του διεθνούς δικαίου». Ωστόσο, το σύστημα του βέτο στέρησε τα άλλα έθνη το δικαίωμα να είναι ισότιμοι παράγοντες.
Τελικά, οι διεθνείς οργανισμοί απεικόνισαν πάντα την ισορροπία των δυνάμεων μακριά από κάθε ιδέα δικαιοσύνης με τη φιλοσοφική ή ηθική έννοια.
Το Συμβούλιο Ασφαλείας είναι ένας παγκόσμιος κατάλογος (συνέχεια αυτού που είχε θεσπίσει ο Μέτερνιχ). Καθιερώνει τη δυνατότητα επιβολής των αποφάσεις μόνο από τους συμμαχικούς νικητές του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου, και όχι από εκείνους που αναζητούν την ειρήνη.
Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, η αλλαγή του διεθνούς συστήματος ήταν επιβεβλημένη.
Η αναμόρφωση των διεθνών σχέσεων από τις Ηνωμένες Πολιτείες
 |
| Leo Strauss (1899-1973) |
 |
Ο Τόνι Μπλερ αναγγέλει το δόγμα του (Σικάγο, 22 Απριλίου 2009) |
Δεν υπάρχει σημαντική διαφορά μεταξύ της θεωρίας του Strauss και των Ναζί. Στο Mein Kampf , ο Χίτλερ ήδη στιγμάτιζε την αρχή της κυριαρχίας των κρατών που επιβεβαιώθηκε από τις Συνθήκες της Βεστφαλίας.
Σε οικονομικούς όρους, αυτό το όραμα ήδη θριαμβεύει με το ΔΝΤ, την Παγκόσμια Τράπεζα και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ). Από την ίδρυσή τους, τα ιδρύματα αυτά επιδίωξαν να παρεμβαίνουν στις οικονομικές, φορολογικές και χρηματοπιστωτικές πολιτικές των κρατών, ιδίως των φτωχότερων και των πιο ευάλωτων. Μερικές αραβικές χώρες υπήρξαν θύματα των συμβουλών τους για οικονομική φιλελευθεροποίηση, ιδιωτικοποίηση του δημόσιου τομέα, της εκποίησης των φυσικών πόρων.
Η Ουάσιγκτον ήταν διστακτική σχετικά με το δρόμο που έπρεπε να ακολουθήσει μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ. Σταδιακά, οι Ηνωμένες Πολιτείες επιβεβαιώθηκαν ως μοναδική υπερδύναμη σύμφωνα με την έκφραση του Hubert Vedrine. Ως εκ τούτου, θεώρησαν ότι το σύστημα των Ηνωμένων Εθνών που κληρονομήθηκε από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο είχε υπερβεί. Δεν περιορίστηκαν μόνο να αγνοήσουν τον ΟΗΕ, αλλά έπαψαν να εκπληρώσουν τις οικονομικές υποχρεώσεις τους, δεν επικύρωσαν το Πρωτόκολλο του Κιότο, αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, και ταπείνωσαν την Ουνέσκο επανειλημμένα.
Οι έννοιες που πρόεκυψαν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο σαρώθηκαν από τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001. Η Εθνική Στρατηγική Ασφαλείας των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής , που εκδόθηκε από τον Πρόεδρο Τζορτζ W. Μπους, στις 20 Σεπτεμβρίου 2002, ανακήρυξε ένα νέο δικαίωμα, την «προληπτική στρατιωτική δράση κατά των κρατών-παριών».
Η στρατηγική των ΗΠΑ συνοδεύτηκε από μια εννοιολογική αναστάτωση.
· Η έννοια της αντίστασης, που προέρχεται από τη γαλλική αντίσταση κατά της ναζιστικής κατοχής, απο-νομιμοποιήθηκε υπέρ μιας απαίτησης για την επίλυση των συγκρούσεων μέσω διαπραγματεύσεων, ανεξάρτητα από τα αναφαίρετα δικαιώματα των μερών. Παρομοίως, η έννοια της τρομοκρατίας -που ποτέ δεν ορίστηκε από το διεθνές δίκαιο- χρησιμοποιείται για να απονομιμοποιηθεί κάθε ένοπλη ομάδα σε σύγκρουση με ένα κράτος, ανεξάρτητα από τα αίτια της σύγκρουσης.
· Καταργώντας τους νόμους του πολέμου, η Ουάσιγκτον αναβίωσε τις «στοχευόμενες δολοφονίες» που είχαν εγκαταλειφθεί μετά τον πόλεμο του Βιετνάμ και που το Ισραήλ εφαρμόζει για πάνω από μια δεκαετία. Σύμφωνα με τους νομικούς τους, δεν πρόκειται για «δολοφονίες», αλλά για «ανθρωποκτονία σε αυτοάμυνα», ενώ δεν υπάρχει ούτε καμία ανάγκη να προστατευτούν ούτε ταυτόχρονη αναλογικότητα της απειλής και της αντίδρασης της ανταπάντησης.
· Η ανθρωπιστική παρέμβαση ή η ευθύνη προστασίας τέθηκαν επάνω από τη κυριαρχία των κρατών.
· Τέλος, έκανε την εμφάνιση της η έννοια του κράτους-παρίας.
Αυτά τα κράτη ορίζονται με τέσσερα κριτήρια που βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε σκοπιμότητα και στη δίκη προθέσεων:
· Οι ηγέτες τους καταπιέζουν τον λαό τους και λεηλατούν την περιουσία του.
· Δεν συμμορφώνονται με το διεθνές δίκαιο και αποτελούν μόνιμη απειλή για τους γείτονές τους
· Υποστηρίζουν την τρομοκρατία.
· Μισούν τις Ηνωμένες Πολιτείες και τις δημοκρατικές αρχές τους.
 |
| Bernard Lewis (1916 -) |
πηγή
Δημοσίευση σχολίου