Του Bobby Ghosh
Είναι δελεαστικό να παρακολουθεί κανείς τους πρόσφατους διπλωματικούς ελιγμούς του προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, μια επιστροφή στο περίφημο δόγμα της εξωτερικής πολιτικής των "Μηδενικών Προβλημάτων με τους Γείτονες" της Τουρκίας στα τέλη της δεκαετίας του 2000, όταν η Άγκυρα φιλοδοξούσε σε εγκάρδιες σχέσεις με την ευρύτερη Μέση Ανατολή.
Έχοντας περάσει το μεγαλύτερο μέρος της τελευταίας δεκαετίας καίγοντας γέφυρες σε ολόκληρη την περιοχή, ο Ερντογάν φαίνεται τώρα πρόθυμος να επιδιορθώσει τη ζημιά.
Το πρόβλημα
Όμως ένα πρόβλημα παραμένει: ο ίδιος ο Ερντογάν. Η προτίμηση του αρχηγού του τουρκικού κράτους για τις εμπρηστικές ρητορικές επιθέσεις παραμένει αμείωτη και, όταν ο ίδιος αντιμετωπίζει πολιτικές δυσκολίες στο εσωτερικό, τείνει να εκτοξεύει την εμπρηστική ρητορική του ενάντια τους φίλους της Τουρκίας, κοντινούς και μακρινούς.
Για παράδειγμα, έχει παρομοιάσει το Ισραήλ με τη ναζιστική Γερμανία (ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ πιθανόν να κρατούσε σημειώσεις), έχει κατηγορήσει τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ότι αποσταθεροποιούν τη Μέση Ανατολή και έχει αναφέρει ότι δεν θα μιλούσε ποτέ με τον Αιγύπτιο ηγέτη, στρατηγό Αμπντέλ Φατάχ Ελ Σίσι.
Εάν ο Ερντογάν είναι πλέον συμβιβαστικός, δεν είναι επειδή έχει δει το λάθος των τρόπων του, αλλά επειδή τα οικονομικά προβλήματα της χώρας - πολλά από εκείνα δημιουργήματα της δικής του πολιτικής - απαιτούν από εκείνον να αναζητήσει βοήθεια όπου μπορεί να τη βρει.
Αυτό σημαίνει επίσης ότι μπορεί εύκολα να εκτελέσει άλλη μια στροφή ύφους και πολιτικής, εάν κάτι τέτοιο καταστεί πολιτικά σκόπιμο. Ακόμη και με εξωτερική βοήθεια, η οικονομική τύχη της Τουρκίας είναι απίθανο να βελτιωθεί θεαματικά πριν από τις προεδρικές εκλογές στις αρχές του καλοκαιριού του 2023 και ο Ερντογάν μπορεί να βρεθεί να έχει ανάγκη να ανάψει ρητορικές "πυρκαγιές" προκειμένου να αποσπάσει την προσοχή ενός δυσαρεστημένου εκλογικού σώματος.
Συμφιλίωση
Η επίσκεψη του Ερντογάν στη Σαουδική Αραβία στα τέλη του περασμένου μήνα έρχεται ως αποκορύφωση μιας σειράς από συμφιλιωτικές χειρονομίες, οι οποίες περιελάμβαναν ένα ταξίδι στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την προσέγγιση με την Αίγυπτο, το Ισραήλ και την Αρμενία. Το συγκεκριμένο "πρόγραμμα εξιλέωσης" δεν περιορίζεται στην περιφέρεια της Τουρκίας: ο Τούρκος ηγέτης κάνει ανάλογα βήματα ακόμη και προς τον Εμανουέλ Μακρόν, ενώ πριν από λίγο καιρό αμφισβητούσε την πνευματική και ψυχική υγεία του Γάλλου προέδρου.
Μερικές από αυτές τις χειρονομίες συνοδεύτηκαν από τουρκικές παραχωρήσεις σε επίμαχα ζητήματα. Η Άγκυρα φέρεται να έχει διαβεβαιώσει την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ότι θα περιορίσει την υποστήριξή της προς τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, την ισλαμιστική οργάνωση η οποία θεωρείται απειλή από τις άρχουσες ελίτ σε Κάιρο, Ριάντ και Άμπου Ντάμπι.
Τα τηλεοπτικά κανάλια της Αδελφότητας στην Τουρκία κλήθηκαν πέρυσι να σταματήσουν την κριτική τους κατά της αιγυπτιακής κυβέρνησης και, μετά την επίσκεψη Ερντογάν στο Άμπου Ντάμπι, έχουν ενταθεί οι εικασίες ότι ο πρόεδρος της Τουρκίας θα ενθαρρύνει τους ισλαμιστές να περιορίσουν τις δραστηριότητές τους στη χώρα του.
Χαμηλοί τόνοι
Ο Ερντογάν είχε μια επιπλέον προσφορά για τον Σαουδάραβα πρίγκιπα-διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν: την παραμονή της επίσκεψής του στο Ριάντ, η Τουρκία έδωσε τέλος στη δίκη για τη δολοφονία του αρθρογράφου της Washington Post, Τζαμάλ Κασόγκι, το 2018 και μετέφερε την υπόθεση στη Σαουδική Αραβία.
Η δολοφονία έλαβε χώρα στο προξενείο του αραβικού βασιλείου στην Κωνσταντινούπολη και ο Τούρκος πρόεδρος βοήθησε να πυροδοτηθεί η διεθνής κατακραυγή εναντίον του ντε φάκτο ηγεμόνα της Σαουδικής Αραβίας, ενώ εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία για να αυξήσει το δικό του ανάστημα στη Μέση Ανατολή. Μεταγενέστερη έρευνα των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο πρίγκιπας πράγματι διέταξε την επιχείρηση δολοφονίας του Κασόγκι, κάτι που ο ίδιος αρνείται σθεναρά.
Ο Τούρκος πρόεδρος δεν έχει κάποιο αντίστοιχο δώρο για το Ισραήλ, ωστόσο η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Ναφτάλι Μπένετ είναι ακόμη κι έτσι ευγνώμων για τη σχετική επιφυλακτικότητα με την οποία αντιμετώπισε ο Ερντογάν τις πρόσφατες συγκρούσεις μεταξύ ισραηλινής αστυνομίας και Παλαιστινίων στο τέμενος Αλ Ακσά της Ιερουσαλήμ. Σε σύγκριση με τις βροντερές καταγγελίες του για τις ενέργειες του Ισραήλ τα προηγούμενα χρόνια, η κριτική του τον περασμένο μήνα ήταν ήπια. Ο Ερντογάν είπε στον πρόεδρο του Ισραήλ Ισαάκ Χέρτζογκ ότι νιώθει "πολύ αναστατωμένος" όταν Παλαιστίνιοι σκοτώνονται ή τραυματίζονται.
Ο Χέρτζογκ έχει δημιουργήσει μια αξιοσημείωτη σχέση με τον Τούρκο ηγέτη και πραγματοποίησε μια επίσκεψη-ορόσημο στην Άγκυρα τον Μάρτιο, την οποία ο Ερντογάν κήρυξε ως "σημείο καμπής στις σχέσεις" μεταξύ των δύο χωρών. Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, ο Ερντογάν έγραψε στον ομόλογό του με αφορμή την ημέρα της ανεξαρτησίας του Ισραήλ και ο Χέρτζογκ ανταπέδωσε τηλεφωνικά με ευχές για την εορτή του Eid.
"Σταυρωμένα δάχτυλα"
Το πιο σημαντικό, οι βελτιωμένοι δεσμοί έχουν ήδη αποφέρει οικονομικό μέρισμα: οι τουρκικές εξαγωγές στο Ισραήλ αυξάνονται και οι Ισραηλινοί τουρίστες επιθυμούν να αξιοποιήσουν στο έπακρο την "απόψυξη" στις διμερείς σχέσεις. Αυτά θα ήταν καλά νέα για την τουρκική οικονομία, όπως και οι επενδύσεις των Εμιράτων και της Σαουδικής Αραβίας, για τις οποίες υπήρξαν δεσμεύσεις στον απόηχο των επισκέψεων του Ερντογάν. Ο επικείμενος διορισμός Τούρκου πρεσβευτή στο Κάιρο, μετά από εννέα χρόνια παύσης διπλωματικών σχέσεων, θα ήταν επίσης καλός για το εμπόριο της Τουρκίας με το πολυπληθέστερο αραβικό έθνος.
Μπορεί όμως η Τουρκία να διατηρήσει αυτές τις βελτιωμένες σχέσεις; Ο αρχιτέκτονας της παλιάς πολιτικής των "Μηδενικών Προβλημάτων", τότε υπουργός Εξωτερικών (και αργότερα πρωθυπουργός) Αχμέτ Νταβούτογλου, έχει προ πολλού προχωρήσει σε ρήξη με τον Ερντογάν και τώρα βρίσκεται στην αντιπολίτευση. Ο σημερινός υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, δεν έχει ούτε το διεθνές ανάστημα του προκατόχου του, ούτε τη δύναμή του εντός της κυβερνώσας ελίτ της Άγκυρας. Θα κρατά απλώς σταυρωμένα τα δάχτυλά του το αφεντικό του να μην ξαναβγάλει τον "φλογοβόλο" από τη θήκη του.
Δημοσίευση σχολίου