Του Γιώργου Σκαφίδα
Η ιδέα ενός ανεξάρτητου Κουρδιστάν, που θα εκτείνεται σε εδάφη της σημερινής βόρειας Συρίας, της νοτιοανατολικής Τουρκίας, του βορείου Ιράκ και του βορειοδυτικού Ιράν, χρονολογείται ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα… ως μια από τις μεγάλες «εκκρεμότητες» που άφησε πίσω του ο Α Παγκόσμιος Πόλεμος με τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Πρόκειται, μάλιστα, για ένα στόχο που έχει φτάσει πολλάκις τα τελευταία 100 χρόνια στο σημείο να εκπληρωθεί, με τις ελπίδες των Κούρδων ωστόσο κάθε φορά είτε να διαψεύδονται την τελευταία στιγμή, είτε να ανατρέπονται κατόπιν εορτής. Η Συνθήκη των Σεβρών του 1920 προέβλεπε δημοψήφισμα για τη δημιουργία ανεξάρτητου Κουρδικού Κράτους. Η Συνθήκη της Λωζάνης ήρθε ωστόσο το 1923 να ακυρώσει κάθε τέτοια προσδοκία.
Έμελλε να ακολουθήσουν κι άλλες αποτυχημένες απόπειρες ανεξαρτητοποίησης των Κούρδων μέσα στη δεκαετία του 1920, απόπειρες όπως το καλούμενο Βασίλειο του Κουρδιστάν στο βόρειο Ιράκ (που κατέρρευσε το 1924), το επονομαζόμενο Κόκκινο Κουρδιστάν στο Αζερμπαϊτζάν (που κατέρρευσε το 1929-30) και η Κουρδική Δημοκρατία του Αραράτ στην ανατολική Τουρκία (που επίσης κατέρρευσε το 1930).
Στην πορεία, μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, Κούρδοι δημιουργούν την ημιαυτόνομη Δημοκρατία του Μαχαμπάντ στο βόρειο Ιράν, που έμελλε ωστόσο να καταρρεύσει κι αυτή έπειτα από μόλις 11 μήνες ζωής (το 1946).
Το πρώτο μισό της δεκαετίας του 1970 βρίσκει τους Κούρδους του Ιράκ να φλερτάρουν με την αυτονομία για να δουν ωστόσο κι αυτοί τις ελπίδες τους να διαψεύδονται τα έτη 1974-75.
Κούρδοι της Αρμενίας ανακηρύσσουν την ανεξαρτησίας τους (Lachin Kurdish Republic) το 1992, με το εν λόγω εγχείρημα επίσης να αποδεικνύεται βραχυχρόνιο.
Περίπου την ίδια περίοδο ωστόσο, μετά τον πρώτο Πόλεμο του Κόλπου, μπαίνουν οι βάσεις για τη de-facto αυτονόμηση των Κούρδων του βορείου Ιράκ. Το 1992 δημιουργείται η Κουρδική Περιφερειακή Κυβέρνηση (KRG) με πρωτεύουσα την πόλη Ερμπίλ, και το 2005 ψηφίζεται στη Βαγδάτη ένα νέο σύνταγμα που αναγνωρίζει το Ιρακινό Κουρδιστάν ως ημιαυτόνομη περιφέρεια εντός του Ιράκ.
Και κάπως έτσι, έπειτα από τουλάχιστον επτά αποτυχημένες απόπειρες κουρδικής ανεξαρτητοποίησης και έναν 33ετή πολύνεκρο πόλεμο που συνεχίζεται (εκείνον του PKK εντός της Τουρκίας), φτάνουμε πίσω στο σήμερα να συζητούμε και πάλι την προοπτική της δημιουργίας ενός ανεξάρτητου Κουρδικού Κράτους στα εδάφη της Μέσης Ανατολής.
Οι Κούρδοι της Συρίας (το Κόμμα Δημοκρατικής Ένωσης PYD και οι ένοπλες πολιτοφυλακές YPG που πρόσκεινται σε αυτό) έχουν ενισχυθεί σημαντικά (στρατιωτικά αλλά και γεωπολιτικά) τα τελευταία χρόνια, ως ο πιο αξιόπιστος και αποτελεσματικός σύμμαχος των Αμερικανών στη μάχη κατά του ISIS στο συριακό έδαφος.
Την ίδια ώρα, ο πρόεδρος του Βορείου Ιράκ, Μασούντ Μπαρζανί, προκηρύσσει δημοψήφισμα για την πλήρη ανεξαρτησία από τη Βαγδάτη (προγραμματισμένο για τις 25 Σεπτεμβρίου).
Οι δύο εξελίξεις δεν συνδέονται άμεσα… αλλά συνδέονται.
Οι Κούρδοι της Συρίας (PYD) όπως και το PKK διατηρούν πολιτικά «εχθρικές» σχέσεις με την παράταξη KDP του Μπαρζανί στο βόρειο Ιράκ, ο οποίος Μπαρζανί (να υπενθυμίσουμε) εξακολουθεί επισήμως να είναι σύμμαχος της Τουρκίας και «προσωπικός φίλος» του Ερντογάν.
Οι Κούρδοι της Συρίας «φλερτάρουν», αντιθέτως, με τις δυνάμεις που αντιπολιτεύονται τον Μπαρζανί στο εσωτερικό του Ιρακινού Κουρδιστάν, δυνάμεις όπως είναι το κίνημα Gorran και η πατριωτική ένωση PUK, οι οποίες (να σημειώσουμε ότι) ενδέχεται να ψηφίσουν «όχι» ή ακόμη και να μποϊκοτάρουν το επερχόμενο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία.
Υπενθυμίζεται άλλωστε ότι το KDP του Μπαρζανί και το PUK του Τζαλάλ Ταλαμπανί αντάλλασαν πραγματικά εμφυλιοπολεμικά πυρά έως και τα τέλη της δεκαετίας του 1990, πυρά τα οποία έχουν πλέον γίνει πολιτικά.
Πίσω στο παρόν, είναι σαφές ότι μια θετική ψήφος υπέρ της ανεξαρτησίας των Κούρδων του Ιράκ θα έδινε σημαντική ώθηση και στις αυτονομιστικές βλέψεις των Κούρδων στη Συρία.
Τα ερωτήματα ωστόσο που προκύπτουν είναι δύο: Πόσο πιθανή μπορεί να είναι στην πράξη η πλήρη απόσχιση του Ιρακινού Κουρδιστάν από τη Βαγδάτη; Και μήπως τελικά ο Μασούντ Μπαρζανί προχωράει σε δημοψήφισμα όχι με πραγματικό στόχο την ανεξαρτησία αλλά με στόχο να επιβιώσει ο ίδιος πολιτικά στο εσωτερικό έναντι της αντιπολίτευσης;
Σημειώνεται άλλωστε ότι λίγες εβδομάδες μετά το προγραμματισμένο δημοψήφισμα, στις αρχές του Νοεμβρίου του 2017 είναι προγραμματισμένο να πραγματοποιηθούν στο Ιρακινό Κουρδιστάν προεδρικές και βουλευτικές εκλογές…
Μέχρι στιγμής, το μόνο κράτος που στηρίζει ανοιχτά ένα δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία των Κούρδων του Ιράκ είναι το Ισραήλ. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπ. Νετανιάχου πήρε σαφώς θέση υπέρ, με το σκεπτικό ότι μια τέτοια εξέλιξη πρόκειται να περιορίσει την επιρροή του Ιράν στην ευρύτερη περιοχή.
Όλοι οι υπόλοιποι ωστόσο είναι αντίθετοι.
Η Τουρκία απειλεί με «επιπτώσεις» εάν προχωρήσει το δημοψήφισμα, επισείει τον κίνδυνο ενός νέου «εμφυλίου πολέμου» στην περιοχή (ο ΥΠΕΞ Μ. Τσαβούσογλου), και διαμηνύει ότι πόλεις του Ιράκ όπως το πετρελαϊκά πλούσιο Κιρκούκ (για την κυριότητα του οποίου ερίζουν Ερμπίλ και Βαγδάτη) είναι… τουρκικές (το Κιρκούκ είναι πόλη Τουρκομάνων, όπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο προεδρικός εκπρόσωπος Ιμπραχίμ Καλίν).
Οι Τουρκομάνοι είναι σήμερα η τρίτη μεγαλύτερη εθνοτική ομάδα στο Ιράκ μετά τους Άραβες και τους Κούρδους. Κάποιοι τους υπολογίζουν σε 3,5 εκατ.
Ωστόσο η Άγκυρα έχει «επιρροή» στην κυβέρνηση Μπαρζανί στο Ιρακινό Κουρδιστάν και για έναν άλλο λόγο, καθώς μέσω Τουρκίας είναι που εξάγεται όλο το πετρέλαιο της περιοχής, με τον όγκο των διμερών συναλλαγών Άγκυρας-Ερμπίλ να ξεπερνάει σήμερα τα 8,5 δισ. δολ..
Ενδεικτική και η προειδοποίηση του Τούρκου υπουργού Ενέργειας Μπεράτ Αλμπαϊράκ ότι θα υπάρξουν «βαριές επιπτώσεις» για το Βόρειο Ιράκ εάν προχωρήσει σε δημοψήφισμα. «Το Βόρειο Ιράκ γνωρίζει ότι ο μοναδικός περιφερειακός σύμμαχός του είναι η Τουρκία», δήλωσε με νόημα ο Αλμπαϊράκ.
Όσο για τον ίδιο τον Μασούντ Μπαρζανί, αυτός έχει καλέσει στο παρελθόν τους Κούρδους της Τουρκίας να ψηφίσουν Ερντογάν (και ενδεχομένως να κληθεί να το ξανακάνει εν όψει 2019).
Στο ίδιο πνεύμα και το Ιράν (το οποίο Ιράν ωστόσο στο παρελθόν είχε στηρίξει τους Κούρδους ενάντια στη Βαγδάτη), πλέον καλεί ανοιχτά τον Μπαρζανί να πάρει πίσω το δημοψήφισμα, τάζοντάς του μάλιστα ως αντάλλαγμα να τον βοηθήσει και στη διεκδίκηση του Κιρκούκ (εκείνου που οι Τούρκοι θεωρούν «δικό τους»).
Άγκυρα και Τεχεράνη φοβούνται ότι ένα επιτυχημένο δημοψήφισμα ανεξαρτητοποίησης του Βορείου Ιράκ πρόκειται να ξυπνήσει ανάλογες τάσεις και στις δικές τους πολυπληθείς κουρδικές κοινότητες.
Από τους περίπου 30 εκατ. Κούρδους που ζουν σήμερα στην ευρύτερη Μέση Ανατολή, τα 14 εκατ. βρίσκονται στην Τουρκία, τα 8 εκατ. στο Ιράν, τα 5 εκατ. στο Ιράκ και περίπου 1,5 εκατ. στη Συρία.
Με το βλέμμα στο Κουρδικό, βρέθηκε προ ημερών στην Άγκυρα (για επαφές και με τον ίδιο τον Ερντογάν) ο αρχηγός του ιρανικού γενικού επιτελείου, στρατηγός Μοχάμαντ Μπακερί, πραγματοποιώντας «ιστορική» τριήμερη επίσκεψη. Και λέμε «ιστορική» καθώς είναι η πρώτη που πραγματοποιεί ανώτατος Ιρανός στρατιωτικός στην Τουρκία μετά την επανάσταση του 1979. Ιράν και Τουρκία «βρίσκονται στην ίδια πλευρά, όσον αφορά την εδαφική ακεραιότητα της Συρίας και τη σταθερότητα του Ιράκ», έσπευσε να διαμηνύσει από την πλευρά του ο εκπρόσωπος της τουρκικής προεδρίας Ιμπραχίμ Καλίν.
Κατά τα λοιπά, η ΕΕ τάσσεται επισήμως υπέρ της εδαφικής ακεραιότητας του Ιράκ, πράγμα που κάνει επί της ουσίας και η Μόσχα.
Όσο για τους Αμερικανούς, αυτοί βγαίνουν και καλούν τον Μπαρζανί να αναβάλει το δημοψήφισμα για μετά τις βουλευτικές εκλογές του Ιράκ, που είναι προγραμματισμένες για τον Απρίλιο του 2018.
Για να κάνει ωστόσο κάτι τέτοιο, ο πρόεδρος του Ιρακινού Κουρδιστάν ζητάει «εγγυήσεις» ότι οι ΗΠΑ πρόκειται να στηρίξουν σε μεταγενέστερο στάδιο το στόχο της κουρδικής ανεξαρτητοποίησης.
Ο Μπαρζανί παίζει το χαρτί της κουρδικής ανεξαρτησίας από τη Βαγδάτη, προφανώς με σκοπό να κερδίσει ο ίδιος ως διαπραγματευτής (και η παράταξή του, το KDP) πολιτικούς πόντους στο εσωτερικό έναντι των αντιπάλων του εν όψει των βουλευτικών εκλογών του ερχόμενου Νοεμβρίου. Η αντιπολίτευση στο Βόρειο Ιράκ θεωρεί άλλωστε ότι ο Μπαρζανί κατέχει παρανόμως την προεδρία τα τελευταία δύο χρόνια, από το 2015 και μετά. Η τελευταία φορά που έγιναν προεδρικές εκλογές στην περιοχή ήταν το μακρινό 2009. Ο Μπαρζανί έχει πλέον ήδη συμπληρώσει δύο θητείες και κανονικά δεν δικαιούται να ξαναβάλει υποψηφιότητα. Το κόμμα του, ωστόσο, τον θέλει να παραμένει… με εισιτήριο το χαρτί της ανεξαρτησίας και του δημοψηφίσματος.
Σε κάθε περίπτωση, όπως και να έρθουν πράγματα, ένα είναι σίγουρο: ότι το Ιρακινό Κουρδιστάν «δεν πρόκειται να ανακηρύξει την ανεξαρτησία του την αμέσως επόμενη ημέρα», όπως ξεκαθαρίζουν στενοί συνεργάτες του Μπαρζανί.
Με άλλα λόγια, είναι μάλλον απίθανο να δούμε ένα πραγματικά ανεξάρτητο Κουρδικό Κράτος να αναδύεται μέσα στους επόμενους μήνες, ειδικά από τη στιγμή που η κατάσταση στη Συρία παραμένει ρευστή και αμφίρροπη.
Η προτεραιότητα των μεγάλων δυνάμεων αυτήν τη στιγμή είναι η Συρία και η οριστική συντριβή των τζιχαντιστών. Ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, Τζέιμς Μάτις, πρόκειται να βρεθεί για αυτούς τους λόγους τις επόμενες ημέρες στην Άγκυρα.
Όσο για το μεγάλο πονοκέφαλο της Τουρκίας, αυτός δεν είναι τόσο ο Μασούντ Μπαρζανί (τον οποίο οι Τούρκοι έχουν δείξει ότι μπορούν να ελέγχουν) αλλά οι Κούρδοι της Συρίας και ειδικότερα οι φήμες που θέλουν τους Κούρδους να αποκτούν (με τις ευλογίες Αμερικανών και Ρώσων) μερίδιο της εξουσίας και ημιαυτονομία σε μια μελλοντικά ομοσπονδιακή Συρία.
πηγή
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.
Δημοσίευση σχολίου