Των Αλέξανδρου Δρίβα και Δημήτρη Τσαϊλά*
Ο παλιός – καλός, φρενήρης «Σουλτάνος» είναι ξανά μαζί μας. Ο Τούρκος πρόεδρος ξεκίνησε να μετράει αντίστροφα για το Απριλιανό του δημοψήφισμα για το οποίο, θα κάνει τα πάντα να το κερδίσει. Στις διεθνείς σχέσεις, η επιρροή των προσώπων είναι τόσο καθοριστική, όσο το επιτρέπουν οι παράγοντες που περιορίζουν αυτήν την επιρροή. Συνδυασμός εσωτερικών και εξωτερικών παραγόντων, καθιστά τον Τούρκο Πρόεδρο να έχει έρθει σε δύσκολη θέση και αυτό να το δείχνει, «επιτιθέμενος».
Η Τουρκία, είναι μια χώρα που από το 1923 εξάγει τις εσωτερικές της κρίσεις. Αυτή τη φορά όμως, η περίφημη τουρκική ρήση που κοσμεί το έμβλημα της τουρκικής δημοκρατίας «ειρήνη σε μας, ειρήνη σε όλον τον κόσμο», γίνεται πράξη με την Ευρώπη. Γιατί; Γιατί η Ε.Ε, είναι ο πιο αδύναμος κρίκος του περιφερειακού συστήματος στο οποίο δρα η Τουρκία. Τα οφέλη που προσδοκά να πάρει ο Erdogan από την ύψωση του τουρκικού λάβαρου εναντίον της «χριστιανικής λέσχης», όπως συνήθιζε να αποκαλεί την Ε.Ε, είναι αρκετά και αφορούν βέβαια και την Ελλάδα.
«Τσίμπησαν» οι Ευρωπαίοι;
Οι χαρακτηρισμοί που δέχεται ο Τούρκος Πρόεδρος, έχουν αρχίσει να γίνονται προσωπικοί. Κανένας χαρακτηρισμός δεν αφορά την πολιτική. Η Ε.Ε, όπως καλά θυμόμαστε έχει φτάσει σε μια κατάσταση όπου αξιωματούχοι αυτής, ξεκολλούσαν το καλοκαίρι με μανία ταμπελάκια του Ηνωμένου Βασιλείου μετά το βρετανικό δημοψήφισμα. Στην πολιτική, τα υποκείμενα και συνάμα, αντικείμενα είναι τα διακυβεύματα, δηλαδή, τα συμφέροντα. Ο Τούρκος Πρόεδρος, μόνο «ψυχοπαθής» δεν είναι. Είναι πολύ εύστροφος και θα βγει κερδισμένος.
Η βούληση κρατών όπως της Αυστρίας, (που μόλις και μετά βίας γλίτωσε μια ακροδεξιά κυβέρνηση) της Ολλανδίας, της Γαλλίας και της Γερμανίας να «μειώσουν» την ακροδεξιά και να εξασφαλίσουν μέλλον (οι τρεις χώρες, πλην της Αυστρίας, έχουν εκλογές προσεχώς ενώ η Βιέννη, έχει μια ισχυρή ακροδεξιά αντιπολίτευση) για τις υφιστάμενες κυβερνήσεις, κινδυνεύει να έρθει γυρίσει μπούμερανγκ. Ας δούμε τους λόγους για τους οποίους ο Erdogan επέλεξε να βαπτίζει «ναζί» οποιαδήποτε κυβέρνηση στην Ευρώπη δεν του επιτρέπει να «χωροστατήσει» σε προ-δημοψηφισματικές ομιλίες.
- Ο Erdogan βρίσκεται σε δύσκολη θέση στη Συρία. Η οικονομία της Τουρκίας έχει πάψει να του δίνει «άλλοθι» και οι Τούρκοι πολίτες που δεν τον επιθυμούν, αυξάνονται.
- Οι τρομοκρατικές επιθέσεις στην Τουρκία σε συνδυασμό με την αναζωπύρωση του Κουρδικού, τον εγκλωβισμό στη Συρία και τα «απόνερα» του αποτυχημένου πραξικοπήματος του περασμένου καλοκαιριού, έχουν φθείρει πολύ την κυβέρνηση του ΑΚΡ.
- Η προσπάθεια «υιοθέτησης-δορυφοριοποίησης» του ΜΗΡ από το ΑΚΡ, αναγκάζει τον Τούρκο Πρόεδρο να προβεί σε εκφορά «εθνικιστικού λόγου». Το καλό momentum για την Τουρκία που άφησε η εμμονή της κυβέρνησης Οbama αναφορικά με τη λύση του Κυπριακού, ο Erdogan το θυσίασε για να μη φανεί ότι υποχωρεί μπροστά στις Ελληνο-Κυπριακές αξιώσεις.
- Η τελευταία συνάντηση Τούρκων αξιωματικών με Ρώσους και Αμερικανούς ομολόγους, άφησαν αμηχανία στην Τουρκία που διαπιστώνει πως όσο και αν προσπαθεί να μπει ανάμεσα (ως διακύβευμα) στις δύο μεγάλες δυνάμεις, τις βλέπει να συμφωνούν ως προς τη στήριξη των Κούρδων της Συρίας.
- Ο Erdogan δε θα πούλαγε αυτή τη στιγμή «αντιαμερικανισμό». Πρώτον καθώς τον «πούλησε» το περασμένο καλοκαίρι με το αποτυχημένο πραξικόπημα. Δεύτερον γιατί θα ασχοληθεί με το ζήτημα «έκδοσης Γκιουλέν» την τελευταία εβδομάδα του δημοψηφίσματος. Τρίτον, βλέπει πως δεν μπορεί να «ερεθίσει» περαιτέρω τα αμερικανικά αντανακλαστικά μιας νέας κυβέρνησης η οποία έχει πολύ πιο επιθετική πολιτική απέναντι στη χρήση του πολιτικού ισλάμ και στο φανατισμό που αυτό μπορεί να προκαλέσει.
Στις διεθνείς σχέσεις, η κάθε χώρα προσπαθεί να προωθήσει τα συμφέροντά της σε ευνοϊκές περιστάσεις γι’ αυτήν. Με άλλα λόγια, σε περιστάσεις που η ανισότητα ισχύος, βρίσκεται υπέρ της. Η Ε.Ε, εδώ και αρκετά χρόνια μοιάζει με μια Βαβέλ όπου η εξωτερική της πολιτική είναι απούσα και αναλώνεται σε πειράματα όπως αυτό που λαμβάνει χώρα με το προσφυγικό όπου χρειάστηκε η εμπλοκή του ΝΑΤΟ για να μην είναι η Ε.Ε στο έλεος των τουρκικών εκβιασμών. Τότε, ο Πρόεδρος του αμιγώς Κοινοτικού οργάνου (Ευρωπαϊκή Επιτροπή) Γιούνκερ, αναρωτιόταν για τους «καβγάδες» μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας για τα χωρικά ύδατα. Η Ε.Ε, έχοντας μάθει να λύνονται τα προβλήματά της από τις ΗΠΑ και από το ΝΑΤΟ, σήμερα, διαπιστώνει πως το υπερατλαντικό τηλέφωνο έχει συχνά το καλώδιο τραβηγμένο από την πρίζα.
Εκατομμύρια Τούρκοι υπήκοοι, ζουν στην Κεντρική και Βορειοδυτική Ευρώπη. Για τον Τούρκο Πρόεδρο, ο ερεθισμός του συναισθήματος νοσταλγίας για «την μητέρα πατρίδα που βάλλεται από τη χριστιανική λέσχη της Ε.Ε και φιμώνει τη φωνή του ηγέτη της μητέρας Τουρκίας» είναι μονόδρομος. Αν το δημοψήφισμα χαθεί, τουλάχιστον θα έχει ήδη βρει τον «φταίχτη». Υπεύθυνη, θα είναι η Ε.Ε για τον Τούρκο Πρόεδρο.
Τρίβουν τα χέρια οι ακροδεξιοί κύκλοι της Ευρώπης
Η ακροδεξιά στην Ε.Ε, έχει αρχίσει να αυξάνεται σταθερά εδώ και δέκα έτη. Το μύθευμα που θέλει χώρες με έντονα οικονομικά προβλήματα να ρέπουν σε ακροδεξιά κινήματα, έχει αποκαλυφθεί. Ακόμη και σκανδιναβικές χώρες έχουν αρχίσει να μετρούν διψήφια νούμερα στα ακροδεξιά κόμματα-κινήματα. Χώρες όπως η Γαλλία, έχουν παγιωμένα τέτοια κόμματα όπως αυτό της Marinne Le Pen που διεκδικούν την εξουσία. Μπορεί οι υφιστάμενες κυβερνήσεις στην Ευρώπη να ανακόπτουν προσωρινά τα ακροδεξιά ρεύματα όμως η μακροπρόθεσμη αύξηση της επιρροής τους, είναι δεδομένη καθώς ειδικά αν χάσει ο Τούρκος Πρόεδρος το δημοψήφισμα, θα αρχίσει να απευθύνεται στις θρησκευτικές διαφορές και να απευθύνεται όχι μόνο σε Τούρκους αλλά και σε μουσουλμάνους.
Σε αυτήν την περίπτωση, ο Erdogan, βγαίνει κερδισμένος καθώς γνωρίζει πως πιθανές εντάσεις που αφορούν τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς, θα καθιστούν την Τουρκία απαραίτητη για την Ε.Ε. Πιο συγκεκριμένα, για μια τέτοια Ε.Ε που είναι ανήμπορη να δράσει αποφασιστικά στη Συρία αλλά και να στηρίξει την Ελλάδα η οποία θα μπορούσε να μειώσει την ευρωπαϊκή εξάρτηση (ειδικά στο προσφυγικό) από την Τουρκία. Στην Ε.Ε, δεν πρέπει να συνδέονται ή να «συμψηφίζονται» προβλήματα και πιθανές λύσεις αυτών. Το μόνο κοινό που οφείλουν να έχουν όλα τα προβλήματα της Ε.Ε, είναι ένα: Οτι δεν λύνονται. Ένα από τα θετικά της «διεθνοποίησης» του τουρκικού δημοψηφίσματος με την πύρινη ρητορική του Τούρκου Προέδρου, είναι πως φαίνεται ότι προκρίνει την λύση της έντασης με την Ε.Ε παρά το ρίσκο εμπρησμού στο Αιγαίο. Ωστόσο, δεν πρέπει ούτε αυτό να αποκλείεται καθώς οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως η έκβαση του δημοψηφίσματος δε θα είναι θετική για τον Εrdogan. Ο Τούρκος Πρόεδρος έχει αποδείξει οτι κάνει ό,τι νομίζει απαραίτητο προκειμένου να υλοποιήσει τα σχέδιά του και αυτή τη στιγμή, στόχος του είναι η πλήρης και δια παντός αποκεμαλικοποίηση της Τουρκίας μέσα από την πολιτειακή αλλαγή την οποία προσδοκά από την έκβαση του δημοψηφίσματος του Απριλίου. Το ότι ο Erdogan επιλέγει να διαμορφώσει κλίμα με την Ε.Ε από το να δημιουργήσει –προς το παρόν- μια ένταση στο Αιγαίο, σημαίνει πολλά για την Ε.Ε.
Το πρόβλημα της ΕΕ είναι ότι έχει την ικανότητα, αλλά δεν έχει τη βούληση να σκέφτεται στρατηγικά. Η ΕΕ είναι αναμφισβήτητα ένας σημαντικός οικονομικός και πολιτικός παράγοντας της διεθνούς κοινότητας, μπορεί να διαμορφώσει ουσιαστικές σχέσεις με το παγκόσμιο γίγνεσθαι. Διαθέτει εμπορική δύναμη, σημαντικό ρόλο της σε πολλούς διεθνείς και περιφερειακούς οργανισμούς, καθώς και μια σχετική μόχλευση ώστε να θεωρηθεί ως ένας σημαντικός παίκτης στη διεθνή σκηνή.
Γιατί, λοιπόν, η ΕΕ πολύ συχνά δίνει την εντύπωση ότι βρίσκεται σταθερά πίσω από τα γεγονότα, όταν πρόκειται για την παρουσίαση ενός στρατηγικού οράματος; Μάλλον επειδή στη στρατηγική απαιτεί μια βαθιά και σταθερή κατανόηση του τι συνεπάγεται ο ρόλος και η ισχυρή πολιτική βούληση για να γεμίσεις τα δημιουργούμενα κενά. Από αυτή τη διπλή προοπτική, η ΕΕ εξακολουθεί πολύ να υστερεί, καθώς τα κράτη μέλη της είναι διαιρημένα στο σκληρό και μαλακό πυρήνα της Ευρώπης, και τα θεσμικά όργανα που έχουν έδρα στις Βρυξέλλες είναι πολύ αδύναμα για να γεφυρώσουν αυτό το χάσμα.
Αυτή η πραγματικότητα θα εξακολουθήσει να υπάρχει για πάντα; Όχι απαραίτητα, αλλά για να κινηθούμε προς μια πιο γεωπολιτική Ευρώπη θα απαιτήσει μια σαφή δέσμευση από όλους τους Ευρωπαίους εταίρους προς μια πιο κατηγορηματικά ολοκληρωμένη εξωτερική πολιτική της ΕΕ.
*Ο Δημήτρης Τσαϊλάς είναι Υποναύαρχος ε.α. και ο Αλέξανδρος Δρίβας είναι υποψήφιος Δρ. Διεθνών Σχέσεων, Συντονιστής της Ομάδας Ανατολικής Μεσογείου στο ΤΟ.ΡΕ.ΝΕ
πηγή
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.
Δημοσίευση σχολίου