Του Ανδρέα Θεοφάνους*
Δια μέσου των αιώνων η Ανατολική Μεσόγειος ήταν γεωστρατηγικά μια σημαντική περιοχή καθώς, μεταξύ άλλων, αποτελεί σημείο επαφής Ανατολής και Δύσης, οικονομικού Νότου και Βορρά αλλά και τριών θρησκειών. Αποτελεί ταυτόχρονα σημείο επαφής τριών ηπείρων καθώς και ενεργειακό και εμπορικό κόμβο. Εκ των πραγμάτων η Κύπρος πάντοτε επηρεαζόταν άμεσα από τους ανταγωνισμούς των διαφόρων δυνάμεων. Στα πλαίσια αυτά είναι δυνατόν να επεξηγηθούν διάφορα ιστορικά δεδομένα και εξελίξεις όπου έλαβαν χώρα όπως η παρουσία της Βρετανίας και εν μέρει τα τραγικά γεγονότα του 1974. Δεν αποκλείεται ανάλογα γεγονότα, ανταγωνισμοί και συσχετισμοί δυνάμεων και συμφερόντων να επηρεάσουν την περαιτέρω πορεία της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Είχε επίσης σωστά επισημανθεί αμέσως μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου ότι η Ανατολική Μεσόγειος σχηματίζει δύο γεωστρατηγικά και γεωοικονομικά τρίγωνα ως ακολούθως: βορειοανατολικά με τη Μαύρη και την Κασπία Θάλασσα και νοτιοανατολικά με τη Μέση Ανατολή και τον Περσικό Κόλπο. Στα πλαίσια αυτά είχε τονισθεί η αναβαθμισμένη σημασία της Ανατολικής Μεσογείου καθώς οι περιοχές αυτές διαθέτουν πλούσιες ενεργειακές πηγές καθώς και αναδυόμενες αγορές. Σήμερα με την ανακάλυψη κοιτασμάτων αερίου και πιθανώς πετρελαίου στην καρδιά της Ανατολικής Μεσογείου η σημασία της αυξάνεται ακόμη περισσότερο. Παράλληλα αναβαθμίζεται ουσιαστικά η θέση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το μεγάλο στοίχημα για την Κύπρο είναι η προώθηση και η διαχείριση μιας ολοκληρωμένης ενεργειακής πολιτικής η οποία εκτός από οικονομικά οφέλη να οδηγήσει και σε γεωστρατηγικά οφέλη. Για την υλοποίηση αυτού του στόχου απαιτείται η αξιοποίηση της γνώσης και του ανθρώπινου δυναμικού, η διαφάνεια και η κατάληξη σε συμφωνίες οι οποίες να είναι το αποτέλεσμα μιας ευρύτερης εθνικής συναίνεσης. Τα νέα δεδομένα πρέπει να αξιοποιηθούν ορθολογιστικά, αποτελεσματικά και με σύνεση.
Στη σημερινή φάση η Τουρκία με τις επιλογές της έχει διαταράξει διάφορες ισορροπίες. Μεταξύ άλλων, σημειώνεται ότι η τουρκική ηγεσία σήμερα θέλει να έχει μια στρατηγική πρωταγωνιστική παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο με τρόπο που αμφισβητεί δικαιώματα άλλων χωρών της περιοχής. Αυτό έχει οδηγήσει σε μία σταδιακή επιδείνωση των σχέσεων της με το Ισραήλ και ταυτόχρονα η στάση της έχει προβληματίσει σοβαρά τις ΗΠΑ. H Άγκυρα δεν αναγνωρίζει το δικαίωμα ύπαρξης της Κυπριακής Δημοκρατίας καθώς και τα κυριαρχικά της δικαιώματα στην αποκλειστική της οικονομική ζώνη. Παράλληλα αμφισβητεί συνεχώς τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας. Ταυτόχρονα θέλει να εμφανίζεται ως ηγέτιδα χώρα των μουσουλμανικών χωρών.
Επιπρόσθετα, θα πρέπει να αξιολογηθούν σωστά τα γεγονότα τα οποία λαμβάνουν χώρα σε σχέση με την αραβική άνοιξη. Ο ευρύτερος χώρος της Μέσης Ανατολής βρίσκεται στη δίνη αναταραχών και αλλαγών. Προφανώς το προηγούμενο υπόδειγμα έχει καταρρεύσει χωρίς να είναι ξεκάθαρο ποιά θα είναι η διάδοχη κατάσταση.
Τα δεδομένα αυτά δημιουργούν νέες ανάγκες καθώς και μια δυναμική που αναγκάζουν την Κυπριακή Δημοκρατία και την Ελλάδα να αξιολογήσουν σωστά το περιβάλλον και να προχωρήσουν ανάλογα. Ο στόχος θα έπρεπε να ήταν η προώθηση και σφυρηλάτηση συνεργασιών και συμμαχιών σε διάφορα επίπεδα για την εξασφάλιση της ασφάλειας, της ευημερίας και της συνεργασίας. Δυστυχώς στη σημερινή συγκυρία η Ελλάδα βρίσκεται υπό κατάσταση κατάρρευσης και δεν μπορεί να λειτουργήσει με αποτελεσματικότητα. Παράλληλα και η Κυπριακή Δημοκρατία βρίσκεται στη δίνη μιας ευρύτερης κρίσης που δεν της επιτρέπει να μεγιστοποιήσει τα οφέλη από τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται. Πάντως είναι τραγικό ότι ενώ η Κύπρος ετοιμάζεται να αναλάβει την Προεδρία της ΕΕ το δεύτερο εξάμηνο του 2012 με προοπτική να καταστεί μέρος της ενεργειακής σκακιέρας, αυτή να βρίσκεται μπροστά σε διαδικασίες και σχέδια λύσης που έχει ήδη απορρίψει πριν την ένταξη της στην Ένωση.
Η μεγάλη πρόκληση για την Κύπρο είναι ακριβώς να ξεπεράσει τη δική της κρίση και να χαράξει μια νέα δημιουργική πορεία εφ’ όλης της ύλης. Εάν το πετύχει θα είναι σε θέση να συμβάλει αποφασιστικά και στην επιτυχή αντιμετώπιση της κρίσης στην Ελλάδα. Εάν οι δύο χώρες τελικά ξεπεράσουν την κρίση και αποκτήσουν τον απαιτούμενο ρόλο προσφέροντας στους συμμάχους και εταίρους τους «προστιθέμενη αξία» σε διάφορα επίπεδα τότε μπορούν να προσβλέπουν με αισιοδοξία στο μέλλον. Σε διαφορετική περίπτωση η θέση τους στο περιφερειακό, στο ευρύτερο ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον θα υποβαθμισθεί περαιτέρω με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν επιπρόσθετα ελλείμματα ασφάλειας και να απολεσθεί η ευκαιρία για μια νέα πορεία ανάπτυξης και ευημερίας.
•Ο Ανδρέας Θεοφάνους είναι Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας και Πρόεδρος του Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.
ΠΗΓΗ
Δημοσίευση σχολίου