Οπως φαίνεται μέσα από μια σειρά τηλεγραφημάτων που φέρνει στο φως η «Κ», το Οικουμενικό Πατριαρχείο είχε εκφράσει επανειλημμένα στους Αμερικανούς την ανησυχία του για τις φιλοδοξίες της Ρωσικής Εκκλησίας. «Τόσο ο ίδιος ο Πατριάρχης όσο και εκπρόσωποι της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Αμερική εκφράζουν ολοένα και μεγαλύτερη ανησυχία για τις προσπάθειες της Ρωσίας να μεταφερθεί το Οικουμενικό Πατριαρχείο στη Μόσχα», έγραφε στις αρχές Ιουλίου του 2009 ο Αμερικανός πρόξενος στην Κωνσταντινούπολη.
Η παρατήρηση Ερντογάν
Αποκαλυπτικά για τη θέση της Τουρκίας στο ζήτημα αυτό είναι όσα είχαν ειπωθεί στη Θεσσαλονίκη, τον Μάιο του 2006, μεταξύ της τότε υπουργού Εξωτερικών Ντόρας Μπακογιάννη και του Τούρκου πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Η υπουργός αναφερόμενη στο ανοιχτό θέμα του ορφανοτροφείου της Πριγκήπου κατέληξε λέγοντας πως «η παρουσία του Πατριαρχείου είναι σίγουρα ένα “συν” για την Τουρκία, δεδομένου του ηγετικού του ρόλου στον κόσμο της Ορθοδοξίας». Σύμφωνα με το εμπιστευτικό τηλεγράφημα 06ΑΝΚΑΡΑ2597, ο Τούρκος πρωθυπουργός τής απάντησε πως «κάποιοι στη Μόσχα άλλα και αλλού δεν έχουν την ίδια άποψη».
Δύο χρόνια αργότερα, το 2008, και ενώ ο Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος είχε πει σε Αμερικανούς αξιωματούχους πως οι σχέσεις με τη Ρωσική Εκκλησία είχαν βελτιωθεί, παρουσιάστηκαν κάποιες νέες προκλήσεις. Ο τότε Πατριάρχης Μόσχας Αλέξιος σε μια ιδιωτική συνάντηση με τον Οικουμενικό Πατριάρχη στο Κίεβο ζήτησε να διορισθούν Ρώσοι ιερείς τόσο στο ρωσικό προξενείο της Κωνσταντινούπολης όσο και στη ρωσική πρεσβεία της Αγκυρας. Σύμφωνα με το τηλεγράφημα 08ISTANBUL595, o Πατριάρχης Βαρθολομαίος αρνήθηκε και τα δύο αιτήματα με τη δικαιολογία πως οι Ρώσοι διπλωμάτες θα μπορούσαν να παρακολουθούν τη λειτουργία στη ρωσική εκκλησία του Καρακόι στην Κωνσταντινούπολη. Οπως, όμως, εξήγησε αργότερα σε Αμερικανούς αξιωματούχους, ο λόγος ήταν άλλος: «Δεν επρόκειτο να είναι απλά δύο κληρικοί αλλά θα χρησιμοποιούσαν το διπλωματικό τους κύρος και τη θρησκεία τους για άλλους λόγους και με ένα πνεύμα ιμπεριαλισμού και επεκτατισμού της Ρωσικής Εκκλησίας».
Ο απώτερος στόχος τους -όπως φοβόταν ο Οικουμενικός Πατριάρχης- ήταν κάποια στιγμή να μεταφερθεί η διοίκηση του Οικουμενικού Πατριαρχείου στη Μόσχα. Και σε εκείνη τη δεδομένη στιγμή το Οικουμενικό Πατριαρχείο ήταν ιδιαίτερα ευάλωτο σε τέτοιου είδους χειρισμούς, καθώς είχε να αντιμετωπίσει μια σειρά από θέματα με την τουρκική κυβέρνηση.
Οι Ρώσοι κληρικοί
Με τη διαδοχή του Κυρίλλου στο Πατριαρχείο της Ρωσίας στα τέλη του 2008, η Ρωσική Εκκλησία ξεκίνησε μια νέα προσπάθεια επαναπροσέγγισης της Τουρκίας. Σύμφωνα με τον Μεχμέτ Γκορμέζ, τον τότε αντιπρόεδρο της «Ντιγιανέτ», μέχρι τότε η Ρωσική Εκκλησία δεν λειτουργούσε πλήρως στην Κωνσταντινούπολη εξαιτίας της ηγεμονίας του Πατριαρχείου. Οπως σχολίαζε, ο ίδιος ήταν θετικός στην προσπάθεια της Ρωσικής Εκκλησίας να ελευθερωθεί από αυτή την ηγεμονία.
Οπως αποκαλύπτει επίσης το ίδιο τηλεγράφημα, και το τουρκικό κράτος παρείχε σε διάφορες περιστάσεις ευνοϊκή μεταχείριση στους Ρώσους κληρικούς. Ο Αμερικανός πρόξενος σημειώνει μάλιστα πως ενώ οι Ρώσοι ιερείς που έρχονται να λειτουργήσουν στη ρωσική εκκλησία δεν αντιμετωπίζουν ποτέ πρόβλημα με τη βίζα τους, οι Ελληνες κληρικοί μπορούσαν (μέχρι εκείνη τη δεδομένη στιγμή) να πάρουν μόνο τρίμηνη βίζα.
Αλλά και από συζητήσεις του Αμερικανού προξένου με Ελληνες διπλωμάτες, φαίνεται πως οι φόβοι του Πατριαρχείου δεν είναι αβάσιμοι. «Η Ρωσία δεν θα ήθελε τίποτα περισσότερο από το να δει το Οικουμενικό Πατριαρχείο στην “Τρίτη Ρώμη”, τη Μόσχα», σημειώνει η πηγή του προξένου από την ελληνική πρεσβεία της Αγκυρας. Η ίδια πηγή μάλιστα καταλήγει πως και η Τουρκία «θα ήταν πολύ ευχαριστημένη εάν έβλεπε το Οικουμενικό Πατριαρχείο με όλα του τα προβλήματα να φεύγει από τα σύνορα της χώρας». Τέλος, ισχυρίστηκε πως ενώ στην πραγματικότητα η φιλία Τουρκίας - Ρωσίας ήταν επικίνδυνη για την τουρκική κυβέρνηση, η εμμονή των Τούρκων με το Πατριαρχείο τούς τυφλώνει και κάπως έτσι «η παράνοια υπερτερεί της λογικής», όπως φέρεται να λέει ο Ελληνας διπλωμάτης. Η δήλωση πάντως του Ταγίπ Ερντογάν στη Θεσσαλονίκη (η οποία αναφέρεται στην αρχή του ρεπορτάζ, στο πλαίσιο της συνάντησής του με την τότε υπουργό Εξωτερικών κ. Ντόρα Μπακογιάννη) είναι ενδεικτική των τουρκικών σκέψεων.
Συνενοχή
Το εμπιστευτικό τηλεγράφημα που συνέταξε ο Αμερικανός πρόξενος τον Ιούλιο του 2009 καταλήγει πως το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχει λόγους να ανησυχεί για τις φιλοδοξίες της Ρωσίας, ενώ η πιθανή συνενοχή της Τουρκίας έχει και πολιτικές προεκτάσεις.
«Στην πραγματικότητα, μια απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης να ανοίξει τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης ή η μελλοντική δυνατότητα του Πατριαρχείου να έχει μητροπολίτες διαφόρων εθνικοτήτων μπορεί τελικά να είναι για την Τουρκία μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να μειώσει την επιρροή των Ελλήνων στα θέματα του Πατριαρχείου», αναφέρεται σε σχετικό τηλεγράφημα.
Δημοσίευση σχολίου