Ο «Δρ Ντράγκαν Ντάμπιτς», τον χειμώνα του 2008, σε ομιλίες του σε νεαρούς κυρίως υποστηρικτές της εναλλακτικής ιατρικής, ήταν κατηγορηματικός και σαφής : «Στη ζωή δεν υπάρχουν αδιέξοδες καταστάσεις. Όλοι μπορούν να αναζητήσουν και να βρουν την ισορροπία τους ». Μια χιλιοειπωμένη διατύπωση που έχει όμως την αξία της, καθώς ο «Δρ Ντάμπιτς», με φυσιογνωμία κάτι ανάμεσα σε Μαρξ και Φρόιντ και συμπεριφορά μποέμ ψυχιάτρου, ανακάλυψε ένα ήρεμο και ισορροπημένο κόσμο κάπου έξω από το Βελιγράδι. Πολύ διαφορετικό από αυτόν του Ράντοβαν Κάρατζιτς, τον χειμώνα του 1992.Πρώτη φορά είδα τον Ράντοβαν Κάρατζιτς τον Ιανουάριο του 1992 στο ξενοδοχείο “Holiday Inn” του Σαράγιεβο, λίγες μήνες πριν την έναρξη του πολέμου στη Βοσνία.
Ψηλός, ευθυτενής προχωρούσε με αποφασιστικό, στρατιωτικό σχεδόν βήμα, συνοδευόμενος από ένστολους φρουρούς. Με σήμα κατατεθέν την μακριά του κόμη, έμοιαζε μάλλον με «οργισμένο» διανοούμενο της δεκαετίας του 60. Χαμογελούσε βεβιασμένα και ήταν πρόθυμος να μιλήσει στους δημοσιογράφους. Το ξενοδοχείο αποτελούσε το «κέντρο επικοινωνίας» του Σερβικού Δημοκρατικού κόμματος, με δεκάδες όμως ένοπλους Σέρβους παραστρατιωτικούς να περιδιαβαίνουν στο χώρο του, όλοι γνώριζαν πως πρόκειται περί «επιχειρησιακού στρατιωτικού κέντρου». Από τα παράθυρα των επάνω ορόφων του ξενοδοχείου, τον Μάρτιο του ίδιου χρόνου, «άγνωστοι» πυροβόλησαν ειρηνικούς διαδηλωτές που δεν επιθυμούσαν την διάλυση της Γιουγκοσλαβίας.
Το Σερβικό «Άγιο Όρος»
Ξαναείδα τον Κάρατζιτς έξη μήνες αργότερα, αυτή τη φορά στο Πάλε, την έδρα της Σερβοβοσνιακής πλέον κυβέρνησης, λίγα μόνο χιλιόμετρα έξω από το Σαράγιεβο. Ο πόλεμος είχε ξεκινήσει και οι Σέρβοι ήδη είχαν υπό τον έλεγχο τους τις μεγαλύτερες πόλεις της Βοσνίας. Για πρώτη φορά μίλησα μαζί του. Του έκανε εντύπωση ότι μιλούσα τα Σερβοκροατικά. Με τις σερβικές βόμβες να τραντάζουν το Σαράγιεβο, δεκαπέντε λεπτά συνέντευξης ήταν αρκετά για να διαπιστώσω το «όραμα» του.
Εάν στο Βελιγράδι η έκρηξη του Σερβικού εθνικισμού είχε θολό ιδεολογικό υπόβαθρο, ο Κάρατζιτς ήταν ξεκάθαρος : «Όλοι οι Σέρβοι σε ένα ορθόδοξο χριστιανικό κράτος». Μου επαναλάμβανε συνεχώς ονόματα Σέρβων αυτοκρατόρων και Αγίων, ενώ το πρότυπο του ήταν μια κοινωνία σαν το…Άγιο Όρος. Περισυλλογή με τυφλή πίστη στην πατρίδα, στην θρησκεία και στις παραδόσεις της. Φαινόταν να πιστεύει όσα έλεγε.
Για τους μουσουλμάνους και την ηγεσία τους ήταν εντελώς απαξιωτικός. «Ποιοι είναι αυτοί; Πότε υπήρξαν ως έθνος; Κανείς δεν πρόκειται ποτέ να τους αναγνωρίσει». Τελείωσε την συνέντευξη με μια φράση που δίχασε πολλούς στην Ελλάδα: «Οι Έλληνες πάντα ήταν αδέλφια μας και κάποτε πρέπει να ζήσουμε μαζί στο ίδιο ορθόδοξο κράτος».
Ο Κάρατζιτς, οι Έλληνες και η…Λιάνη
Την διάρκεια του πολέμου 1992-95 συνάντησα τον Κάρατζιτς στο Πάλε, δεκάδες φορές. Σχεδόν ποτέ δεν αρνήθηκε να μου μιλήσει, ακόμη και σε συνθήκες μεγάλης πίεσης. Στην πραγματικότητα δεν αρνήθηκε ποτέ να δει κανέναν που είχε σχέση με την Ελλάδα. Από εκπρόσωπους ελληνικών εξωκοινοβουλευτικών κόμματων και ανθρωπιστικών οργανώσεων, μέχρι εμπορικά σωματεία και ποδοσφαιρικές ομάδες. Συνάντησε ακόμη και τον απόστρατο αρχιπλοίαρχο Ναξάκη που επιζητούσε τριμερή συμμαχία Ελλάδας-Κούρδων-Σερβοβοσνίων! Σε όλους επαναλάμβανε το όραμα του.
Από το 1993, όταν η πίεση της διεθνούς κοινότητας έναντι του Πάλε και του Βελιγραδίου εντάθηκε, ο Κάρατζιτς προσπάθησε να διαμορφώσει μια διαφορετική εικόνα. Λιγότερο στρατιωτική, περισσότερο πολιτική. Eάν και ποτέ δεν έπαψε να εμφανίζεται σαν ένας «απλός στρατιώτης της μεγάλης σερβικής ιδέας». Συνέχεια μου επαναλάμβανε ότι οι Σέρβοι δεν πρόκειται να ξαναζήσουν μαζί ούτε με του Κροάτες ούτε με τους Μουσουλμάνους.
Συχνά με ρωτούσε για την εσωτερική πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα. Εκτιμούσε τον Ανδρέα Παπανδρέου αλλά πίστευε ότι ένας από τους μεγαλύτερους Ευρωπαίους πολιτικούς ήταν ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Φαινόταν καλά ενημερωμένος, ενώ επανειλημμένως με ρώτησε για την κ. Δήμητρα Λιάνη και για το εάν πραγματικά έχει τόσο μεγάλη δύναμη όσο ακουγόταν!
Τον απασχολούσε επίσης το ζήτημα της ονομασίας της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας. Το 1994 στο Πάλε μου εκμυστηρεύτηκε ότι «το ζήτημα της ονομασίας της Μακεδονίας δεν είναι σοβαρό, αφού δεν υπάρχει περίπτωση να επιζήσει ως ανεξάρτητο κράτος με τόσο σαθρά εθνικά θεμέλια. Το μέλλον των Σκοπίων θα εξαρτηθεί από τις διαθέσεις της Ελλάδας και της Σερβίας», υπονοώντας ότι μια δίκαιη μοιρασιά μεταξύ «αδελφών» δεν θα ήταν άσχημη ιδέα…Τον είχε βέβαια προλάβει με δηλώσεις του ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς ένα χρόνο πριν.
«Ένας όμορφος κόσμος»
Εκείνη την περίοδο άρχισε να διαφαίνεται η κρίση στις σχέσεις της Σερβοβοσνιακής ηγεσίας με τον Μιλόσεβιτς. Ο Κάρατζιτς άρχισε να απομονώνεται από όλους. Ήταν αγανακτισμένος με ρεπορτάζ και δημοσιεύματα των δυτικών μέσων μαζικής ενημέρωσης, κυρίως του BBC του CNN και του ITV δηλώνοντας στις ελληνικές αντιπροσωπείες που συνέχιζαν απτόητες να τον επισκέπτονται ότι «το μόνο που απέμεινε στους Σερβοβόσνιους πλέον είναι ο Θεός και οι Έλληνες».
Είδα τελευταία φορά τον Ράντοβαν Κάρατζιτς τον Μάρτιο του 1995. Περίμενα στο προαύλιο του κυβερνητικού κτιρίου στο Πάλε πάνω από τέσσερεις ώρες, όταν εμφανίσθηκε συνοδευόμενος από κυβερνητικά στελέχη των Σερβοβοσνίων. Τον πλησίασα και τον ρώτησα εάν θα μπορούσαμε να βρει λίγο χρόνο να συζητήσουμε. Μου απάντησε με φιλικό ύφος… «άσε τις συνεντεύξεις και απόλαυσε αυτή την όμορφη ανοιξιάτική μέρα. Βρίσκεσαι σε ελεύθερο χριστιανικό έδαφος. Θα βρούμε χρόνο σύντομα να τα πούμε αναλυτικά…».
Ο πόλεμος τελείωνε. Ο Ράντοβαν Κάρατζιτς ούτε τότε έλεγε ψέματα. Παρ ότι η Βοσνία είχε καταστραφεί ολοκληρωτικά, ο ίδιος πεπεισμένος για το όραμα του, εγκλωβισμένος από θρησκευτικές ιδεοληψίες και άφθονο εθνικιστικό παραλογισμό είχε καταφέρει να φτιάξει τον δικό του «ειρηνικό κόσμο» γύρω από το Πάλε, όπως αρκετά χρόνια αργότερα ο «Δρ Ντράγκαν Ντάμπιτς» στα περίχωρα του Βελιγραδίου. Εξάλλου, «στη ζωή δεν υπάρχουν αδιέξοδες καταστάσεις». Δύο μήνες μετά την τελευταία μας συνάντηση, ο Σερβικός στρατός έμπαινε στη Σρεμπρένιτσα.
Δημοσίευση σχολίου