Η συμπεριφορά του Ντόναλντ Τραμπ είναι ένα είδος μεσαιωνικού μερκαντιλισμού. “Εξάγω – εισπράττω. Εισάγω – πληρώνω”. Το χρήμα είναι το κλειδί για την εξουσία (κάτι που λειτούργησε για την εκλογή του), και η εξουσία ασκείται με πρωταρχικό στόχο το χρήμα, τόσο σε εθνικό όσο και σε ατομικό επίπεδο, κάτι που αποτελεί σοβαρό λάθος.
Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν έχει διαβάσει ποτέ ούτε μια γραμμή από τον Ντέιβιντ Ρικάρντο, τον πρώτο οικονομολόγο που απέδειξε ότι το ελεύθερο εμπόριο μπορεί να είναι κερδοφόρο για όλες τις συμμετέχουσες χώρες: κάθε χώρα ειδικεύεται στις παραγωγές όπου έχει συγκριτικό πλεονέκτημα, το οποίο τροφοδοτεί το εμπόριο. Το εμπόριο είναι ένα παιχνίδι θετικού αθροίσματος, εφόσον ασκείται υπό αποδεκτές συνθήκες αμοιβαίας εξάρτησης.
Είναι επομένως παράδοξο να βλέπουμε έναν εμπορικό πόλεμο να εξαπολύεται σε παγκόσμιο επίπεδο από την κορυφαία οικονομική δύναμη, η οποία αποκομίζει τα μεγαλύτερα οφέλη από το υπάρχον σύστημα και ως εκ τούτου θα πληγεί περισσότερο από τις δικές της αποφάσεις. Από αυτή την άποψη, τέσσερα θεμελιώδη σημεία χρήζουν προσοχής.
Αλήθειες και μύθοι για το Αμερικανικό έλλειμμα
Πρώτο σημείο: τα στοιχεία που επικαλείται ο Ντόναλντ Τραμπ για να μετρήσει τη ζημία που υπέστησαν οι Ηνωμένες Πολιτείες στο διεθνές εμπόριο είναι ψευδή. Ναι, το έλλειμμα εξωτερικού εμπορίου των ΗΠΑ, με την αυστηρή έννοια της ανταλλαγής αγαθών, είναι 1,2 τρισεκατομμύρια δολάρια (στοιχεία 2024) ή 4,5% του ΑΕΠ. Αλλά αυτό το ποσό δεν λαμβάνει υπόψη τις υπηρεσίες (χρηματοοικονομικά, τηλεπικοινωνίες, ηλεκτρονικό εμπόριο), των οποίων το πλεόνασμα είναι 300 δισεκατομμύρια δολάρια. Το επίσημο έλλειμμα είναι επομένως στην πραγματικότητα μόνο 900 δισεκατομμύρια δολάρια ή 3,5% του ΑΕΠ.
Αυτό το ποσό δεν αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα. Οι «επτά μεγαλοπρεπείς»*, πραγματοποιούν περισσότερο από το ήμισυ του κύκλου εργασιών τους σε θυγατρικές στο εξωτερικό, ιδίως στην Ιρλανδία. Αυτή η επιλογή δεν έγινε για βιομηχανικούς λόγους (το ηλεκτρονικό εμπόριο μπορεί να βρίσκεται οπουδήποτε, καθώς είναι εντελώς άυλο) αλλά από σαφή επιθυμία να πληρωθούν λιγότεροι φόροι. Η αντίστοιχη δραστηριότητα, εκτός των Ηνωμένων Πολιτειών, αντιπροσωπεύει κύκλο εργασιών άνω των 1.000 δισεκατομμυρίων ευρώ. Αν λάβουμε υπόψη αυτό το αόρατο πλεόνασμα, το εξωτερικό ισοζύγιο των Ηνωμένων Πολιτειών είναι θετικό.
Δεύτερο σημείο, η υποτιθέμενη ανεπάρκεια επενδύσεων σε αμερικανικό έδαφος. Βεβαίως, οι επενδύσεις των Ηνωμένων Πολιτειών στο εξωτερικό είναι σημαντικές (μόλις είδαμε έναν από τους λόγους): περισσότερα από 300 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Αλλά η ισορροπία μεταξύ, αφενός, του αποθέματος κεφαλαίου που κατέχουν στο εξωτερικό οι αμερικανικές εταιρείες και, αφετέρου, του κεφαλαίου που επενδύεται στις Ηνωμένες Πολιτείες από ξένες εταιρείες, αν και πολύ σημαντική (πάνω από 1.200 δισεκατομμύρια ευρώ), είναι πολύ χαμηλότερη από αυτή της Ιαπωνίας (πάνω από 1.800 δισεκατομμύρια ευρώ), της οποίας το παραγωγικό κεφάλαιο ανατίθεται πολύ περισσότερο σε εξωτερικούς συνεργάτες.
Πάνω απ’ όλα, αν συσχετίσουμε αυτά τα στοιχεία με το ΑΕΠ κάθε χώρας (οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι η μεγαλύτερη στον κόσμο), βλέπουμε, με έκπληξη, ότι η αμερικανική οικονομία είναι πολύ λιγότερο εξωτερικευμένη σε κεφάλαιο από αυτή των κύριων διεθνών ανταγωνιστών της. Το καθαρό υπόλοιπο του αποθέματος κεφαλαίου που επενδύεται στο εξωτερικό, λιγότερο παραγωγικό κεφάλαιο από το εξωτερικό, είναι μόνο 5% του ΑΕΠ στις Ηνωμένες Πολιτείες, σε σύγκριση με 18% για τη Νότια Κορέα, περισσότερο από 20% για τη Γαλλία, τον Καναδά και τη Γερμανία και 35% για την Ιαπωνία. Ο Ντόναλντ Τραμπ, επομένως, κάνει λάθος που παραπονιέται: αυτή τη στιγμή προεδρεύει της πιο ελκυστικής χώρας για παραγωγικό κεφάλαιο από τον υπόλοιπο κόσμο.
Η Σημασία του Χάρτινου Δολαρίου
Τρίτον, το δολάριο είναι σήμερα το μόνο πραγματικά διεθνές νόμισμα, κάτι που μεταφράζεται σε σημαντικά πλεονεκτήματα. Το πρώτο, σε μεγάλο βαθμό άγνωστο, είναι η σημασία του χάρτινου δολαρίου στον κόσμο. Η αξία των τραπεζογραμματίων που κυκλοφορούν εκτός των Ηνωμένων Πολιτειών είναι περίπου 1,3 τρισεκατομμύρια, ποσό περίπου ισοδύναμο με αυτό του εγχώριου χαρτονομίσματος. Δεδομένου ότι αυτό το χαρτονόμισμα, χωρίς εγγενή αξία, δεν κοστίζει τίποτα για την κατασκευή του, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν σταδιακά επωφεληθεί με την πάροδο του χρόνου από αυτό το κέρδος, γνωστό ως «νομισματικό δικαίωμα», από το εξωτερικό.
Τέταρτο, και κρίσιμο, σημείο: ο κόσμος δεν μπορεί να ζήσει χωρίς ένα διεθνές νόμισμα για τη χρηματοδότηση του εμπορίου του, είτε εμπορικό είτε κεφαλαιακό. Το δολάριο, και μόνο αυτό, έχει εκπληρώσει αυτόν τον ρόλο από το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Το δολάριο είναι το νόμισμα που χρησιμοποιείται στο 60% των διεθνών πληρωμών και τα δύο τρίτα του παγκόσμιου χρέους είναι εκφρασμένα σε δολάρια. Αυτό δίνει στις Ηνωμένες Πολιτείες ένα μοναδικό και υπερβολικό πλεονέκτημα. Τα αμερικανικά κρατικά ομόλογα αγοράζονται παγκοσμίως από κεντρικές τράπεζες, επιχειρήσεις και ιδιώτες.
Ως αποτέλεσμα, το δολάριο είναι υπερτιμημένο (εξ ου και η οργή του Ντόναλντ Τραμπ), αλλά τα επιτόκια των αμερικανικών ομολόγων είναι δομικά χαμηλότερα. Και το 30% του γιγαντιαίου δημόσιου χρέους των ΗΠΑ (120% του ΑΕΠ) βρίσκεται στο εξωτερικό.
Η αξία ενός νομίσματος εξαρτάται από την εμπιστοσύνη που εμπνέει
Η αξία ενός νομίσματος εξαρτάται από μια έννοια που διαφεύγει από οποιοδήποτε μοντέλο: την εμπιστοσύνη που εμπνέει. Ομοίως, κανένα μοντέλο δεν μπορεί να προβλέψει τις ψυχολογικές μεταπτώσεις του Ντόναλντ Τραμπ. Το συμπέρασμα: έχει ήδη βλάψει σοβαρά την εμπιστοσύνη του κόσμου στο δολάριο και πιθανότατα δεν έχει τελειώσει ακόμα.
Ναι, λοιπόν, το δολάριο θα υποχωρήσει όπως επιθυμεί, κάτι που ίσως βελτιώσει τις αμερικανικές εξαγωγές. Αλλά τα επιτόκια θα είναι μόνιμα υψηλότερα, κάτι που θα μεταφραστεί σε χαμηλότερη ανάπτυξη στις Ηνωμένες Πολιτείες, επιβράδυνση των επενδύσεων στο έδαφός τους, χαμηλότερη χρηματιστηριακή αξία για τις αμερικανικές εταιρείες και αναμφίβολα μεγαλύτερη δυσκολία στη χρηματοδότηση του δημόσιου χρέους. Ποιοι είναι οι χαμένοι; Πρώτα και κύρια, οι Αμερικανοί.
Δεν μπορεί να αποκλειστεί ένα ακόμη πιο καταστροφικό σενάριο: αυτό της αδυναμίας της αμερικανικής κυβέρνησης να αποπληρώσει το χρέος της.
Πολλοί ευρωπαίοι οικονομολόγοι πιστεύουν ότι Ευρώπη πρέπει να εξετάσει ένα τέτοιο σενάριο. Ως εκ τούτου, έχει συμφέρον να λάβει τα απαραίτητα μέτρα για να μετατρέψει το ευρώ σε ένα πραγματικό διεθνές νόμισμα, ώστε να μπορέσει, υπό συνθήκες, να αντικατασταθεί το δολάριο.
(*) Η έκφραση «επτά μεγαλοπρεπείς» αναφέρεται συνήθως σε ένα σύνολο επτά μεγάλων τεχνολογικών εταιρειών, οι οποίες αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της παγκόσμιας οικονομίας και έχουν μεγάλη επιρροή στην αγορά. Αυτές είναι οι Apple, Microsoft, Alphabet, Amazon, Nvidia, Tesla και Meta Platforms. Οι εταιρείες αυτές έχουν μια συνολική κεφαλαιοποίηση αγοράς που ξεπερνά το ΑΕΠ πολλών χωρών.
πηγή
Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.
Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.
Δημοσίευση σχολίου