Πώς θα χειριστεί η Τουρκία τους πληρεξούσιους και τους Κούρδους στη μετα-Άσαντ εποχή.

Του Guney Yildiz
Η Άγκυρα βλέπει το τοπίο στη Συρία να αλλάζει. Το καθεστώς Άσαντ εξαφανίστηκε απροσδόκητα γρήγορα. Δυνάμεις που κάποτε καθοδηγούνταν διακριτικά από την Τουρκία έχουν τον έλεγχο της Δαμασκού, ενώ παραγκωνισμένοι παράγοντες πανηγυρίζουν. Το αποτύπωμα του Ιράν εξασθενεί και το κάποτε σταθερό χέρι της Ρωσίας κινείται "ψάχνοντας". Η τουρκική στρατηγική χρειάζεται να αναπροσαρμοστεί ριζικά.

Οι Τούρκοι αξιωματούχοι πιθανόν να είχαν προβλέψει την κατάρρευση του καθεστώτος, αλλά υπολόγισαν λανθασμένα σχετικά με την υποστήριξη που θα πρόσφεραν Ιράν και Ρωσία. Ενδεχόμενως στήριζαν αθόρυβα τις δυνάμεις κατά του Άσαντ, παρέχοντας πληροφορίες, στοχεύοντας σταδιακά σε κάποια οφέλη - ίσως πρώτα το Χαλέπι και μετά περαιτέρω επέλαση. Αντ' αυτού, οι αντάρτες της HTS ανέτρεψαν τα απομεινάρια του καθεστώτος Άσαντ μέσα σε λίγες ημέρες.

Σε αντίθεση με τον αποφασιστικό της ρόλο στον πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, όπου η Τουρκία λειτούργησε ως στρατηγικός "εγκέφαλος" και παρείχε εξοπλισμό στις δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν κατά των αρμενικών στρατευμάτων, η Άγκυρα δεν ανέλαβε ηγετική θέση στη Συρία. Η HTS πήρε την πρωτοβουλία και αναδιαμόρφωσε την ισορροπία δυνάμεων.

Το παλιό εγχειρίδιο της Τουρκίας δεν ισχύει πλέον. Η μέθοδος της Τουρκίας -αυστηρός έλεγχος των πληρεξουσίων και μικροδιαχείριση κάθε κίνησης- συνάντησε ένα ρευστό περιβάλλον που δεν μπορεί να το δαμάσει. Οι συμμαχίες αλλάζουν. "Οι άνθρωποι κάθονταν στη μέση", παρατήρησε ο Mehmet Emin Cengiz, της Al Sharq Strategic Research με έδρα την Κωνσταντινούπολη, "και όταν είδαν το κύμα να αλλάζει, άλλαξαν κι αυτοί πλευρά”. Αυτή η αστάθεια θέτει σε αμφισβήτηση την άποψη ότι οι πληρεξούσιοι πρέπει να παραμένουν σταθερά υπό τον έλεγχο της Τουρκίας. Ένα πιθανό σενάριο: Η Άγκυρα εξετάζει να χαλαρώσει τη λαβή της, επιτρέποντας στους τοπικούς φορείς να έχουν μεγαλύτερη εξουσία, ελπίζοντας να ενισχύσει την αφοσίωση τους μέσω κινήτρων και όχι δια της επιβολής. Άλλο σενάριο είναι να εφαρμόσει τις γνωστές μεθόδους - να ενισχύσει τα δοκιμασμένα της δίκτυα, ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι θα χάσει νέα "ανοίγματα".

Το Κουρδικό γίνεται ένα θέμα που υπερβαίνει τους εκάστοτε υπολογισμούς. Η προσέγγιση της Τουρκίας στη Συρία, ιστορικά φιλτραρισμένη μέσα από τον περιορισμό της κουρδικής επιρροής στα σύνορά της, έχει διαμορφώσει τη στρατηγική της τοποθέτηση. Η ανάδειξη της HTS ως κυρίαρχης δύναμης στη Δαμασκό εισάγει νέες μεταβλητές - οι αντάρτες ελάχιστα ενδιαφέρονται να έρθουν σε αντιπαράθεση με τις κουρδικές δυνάμεις, και εστιάζουν στο πώς θα εδραιώσουν τις δομές διακυβέρνησής τους. Αυτή η απόκλιση προτεραιοτήτων δημιουργεί ένα πολύπλοκο στρατηγικό περιβάλλον όπου οι παραδοσιακές προσεγγίσεις δεν έχουν την προσδοκώμενη απόδοση.

Η ισορροπία δυνάμεων εν μέσω ανταγωνιστικών εξωτερικών συμφερόντων μεγεθύνει το δίλημμα της Τουρκίας. Ο κάποτε σταθερός ρόλος της Ρωσίας έχει διαβρωθεί, ενώ το Ιράν σχεδόν έχει βγει από το κάδρο, καθώς η επιρροή του περιορίζεται. Τα κράτη του Κόλπου, στο μεταξύ, αναπροσαρμόζουν τις στρατηγικές τους, αναζητώντας νέες ευκαιρίες στη μετά τον Άσαντ Συρία. Κάθε περιφερειακή δύναμη επανατοποθετείται στην πραγματικότητα μετά τον Άσαντ. Η Τουρκία αποδέχεται την άνοδο της HTS, αναγνωρίζει τις κουρδικές πραγματικότητες και διαμορφώνει έναν εποικοδομητικό ρόλο που θα διασφαλίζει τόσο την επιρροή όσο και τη σταθερότητα; Ή αντιστέκεται σε αυτές τις αλλαγές, ελπίζοντας ότι ο χρόνος και η πίεση θα δημιουργήσουν μια πιο οικεία τάξη πραγμάτων για την ίδια;

Εάν η Άγκυρα επιλύσει τα δύο βασικά της διλήμματα -καταφέρνοντας να διαχειρίζεται τους πληρεξουσίους της πιο διακριτικά και υιοθετώντας μια λιγότερο άκαμπτη στάση στο Κουρδικό-, θα μπορούσε να εδραιωθεί ως κύριος παίχτης στη Συρία της επόμενης ημέρας.

Κάθε δρόμος, βέβαια, έχει τις συνέπειές του. Αν η Τουρκία κινηθεί γρήγορα -αποδεχθεί την άνοδο της HTS και διαπραγματευθεί υπό ρεαλιστικούς όρους με τους Κούρδους- αυτό θα σημαίνει προσαρμοστικότητα και μια θέση στο τραπέζι των διαβουλεύσεων για το επόμενο κεφάλαιο της Συρίας. Ωστόσο, αν η Άγκυρα κινηθεί αδέξια, θα μπορούσε να χάσει το στρατηγικό της πλεονέκτημα. Η καθυστέρηση, η προσκόλληση σε ξεπερασμένες τακτικές, μπορεί να κρατήσει ζωντανή την παλιά εικόνα της Άγκυρας που ασκεί έλεγχο, αλλά υπάρχει ο κίνδυνος να μείνει στο περιθώριο, καθώς άλλοι παίχτες στην περοχή κατοχυρώνουν κέρδη.

Με την αποχώρηση του Άσαντ και την αποδυνάμωση του Ιράν, ανοίγονται νέοι εμπορικοί δρόμοι και ευκαιρίες ανοικοδόμησης της χώρας. Η ικανότητα της Τουρκίας στον τομέα των υποδομών θα μπορούσε να αποδώσει σε ένα σταθερό περιβάλλον. Αλλά η σταθερότητα απαιτεί μια ισορροπημένη διακυβέρνηση που θα αποτρέψει τις διαρκείς τριβές. Χωρίς την ικανοποίηση μιας σειράς παραγόντων -ανταρτών, κουρδικών κοινοτήτων, τοπικών αξιωματούχων- καμία οικονομική ρύθμιση δεν θα αντέξει.

Τα δημογραφικά στοιχεία είναι επίσης σημαντικά. Εκατομμύρια Σύροι πρόσφυγες, εκτοπισμένοι σε όλη την περιοχή, θα διαμορφώσουν τελικά την οικονομική ανάκαμψη και τις νέες κοινωνικές δομές. Η διαχείριση των Σύριων προσφύγων μπορεί να δώσει τη δυνατότητα στην Άγκυρα να εδραιώσει την παρουσία της στην ανασυγκροτημένη γείτονα χώρα. Η ισορροπία όμως είναι εύθραυστη καθώς πρέπει να ικανοποιείται ένα "μωσαϊκό" φυλετικών ομάδων και κοινοτήτων με διαφορετικά συμφέροντα.

Διπλωμάτες, στρατηγικοί αναλυτές και επενδυτές παρακολουθούν τα "σήματα". Πώς θα ελιχθεί, πώς θα επικοινωνήσει και θα διαπραγματευτεί η Άγκυρα πίσω από κλειστές πόρτες; Ποιοι πληρεξούσιοι θα έχουν μεγαλύτερη ελευθερία δράσης; Πώς θα χειριστεί τις κουρδικές ανησυχίες στην πράξη - και όχι στα λόγια; Κάθε ανεπαίσθητη αλλαγή στη στάση της θα δείξει αν η Τουρκία είναι διατεθειμένη να προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα ή θα παραμείνει προσκολλημένη σε ένα ξεπερασμένο παρελθόν.

Αναγνωρίζοντας τις αλλαγές που έχουν γίνει στην "παρτίδα", η Τουρκία μπορεί να επιλέξει μια πορεία προς την ανάληψη ηγετικού ρόλου στην περιοχή. Ή να "κολλήσει" στο παρελθόν και να αφήσει άλλους να διαμορφώσουν τη μοίρα της Συρίας. Η επιλογή είναι μεταξύ του αν η Άγκυρα έχει όραμα και ευελιξία να εξελιχθεί - ή αν έχει μείνει σε έναν κόσμο που δεν υπάρχει πλέον.

πηγή


Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.