Του Ζαχαρία Μίχα
Το ρεπορτάζ των ανταποκριτών από την Τουρκία, από νωρίς χθες το μεσημέρι, μετέδιδαν ότι επίκεινται σαρωτικές και εμβληματικές αλλαγές στη νέα κυβέρνηση του Ερντογάν. Τελικά, έπεσαν μέσα στο ότι εκτός του κυβερνητικού σχήματος βρέθηκαν οι πρώην υπουργοί Άμυνας, Εξωτερικών και Εσωτερικών, οι Ακάρ, Τσαβούσογλου και Σοϊλού. Ο σημερινός επικεφαλής της μυστικής υπηρεσίας MIT, Δρ. Χακάν Φιντάν τοποθετείται στο υπουργείο Εξωτερικών. Μένει να αποδειχθεί εάν θα επαληθευθεί η πρόβλεψη περί της διαδοχής του από τον εξ απορρήτων του Ερντογάν, Ιμπραήμ Καλίν. Στο υπουργείο Άμυνας τοποθετείται ο αρχηγός των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων, στρατηγός Γιασάρ Γκιουλέρ, ο οποίος αποστρατεύεται.
Η απομάκρυνση του στρατηγού Χουλούσι Ακάρ από τα υπουργείο Άμυνας είναι η θυσία ενός εμβληματικού προσώπου που ενσάρκωσε επικοινωνιακά τον αναθεωρητικό παροξυσμό των τελευταίων ετών, ενώ είχε παίξει και πρωταγωνιστικό ρόλο στο αμφιλεγόμενο πραξικόπημα του Ιουλίου του 2016. Η δε απομάκρυνση του Μεβλούτ Τσαβούσογλου από το υπουργείο Εξωτερικών εντάσσεται γενικά στην ίδια λογική. Η συχνότατη επίδειξη ιδιαίτερου θράσους στις αναφορές του τόσο στα ελληνοτουρκικά όσο και απέναντι στη Δύση, προφανώς ενέπιπτε εντός των περιθωρίων κινήσεων που καθόριζε ο Ερντογάν, ο οποίος επίσης χρησιμοποιούσε σκληρότατη αντιδυτική ρητορική.
Με βάση τις «μοχλεύσεις» αυτές στο εσωτερικό του καθεστώτος Ερντογάν, μπορούν να γίνουν κάποιες εκτιμήσεις για τις στοχεύσεις της επόμενης ημέρας. Καταρχήν, αποδεικνύεται ότι οι πάντες, κατά κυριολεξία, για τον νεοσουλτάνο είναι αναλώσιμοι. Κι αυτή τη στιγμή, έχοντας όλοι παίξει τον ρόλο τους, ένας αριθμός κορυφαίων και ιδιαίτερα προβεβλημένων στο εσωτερικό και το εξωτερικό υπουργών βλέπει την πόρτα της εξόδου, καθώς το καθεστώς σχεδιάζει τη στρατηγική της νέας θητείας…
Δύο είναι οι βασικότερες εκτιμήσεις με βάση τις εξελίξεις και αφορούν η μία στο εσωτερικό και η άλλη στο εξωτερικό μέτωπο. Όσον αφορά το πρώτο, έχοντας διανύσει πολύ δρόμο στην 20ετή ηγεμονία του, αναβαπτισμένος και πιο ισχυρός από ποτέ μετά το αποτέλεσμα των εκλογών, ο Ερντογάν θα κινηθεί για να ξηλώσει και τα τελευταία απομεινάρια του κεμαλικού βαθέος τουρκικού κράτους, θέτοντας την Τουρκία οριστικά κάτω από το δικό του σιδερένιο χέρι. Η εκτίμηση αυτή θα ενισχυθεί σε περίπτωση τοποθέτησης του Καλίν στο τιμόνι της MIT…
Πρόκειται για ένα πρόσωπο με ιδιαίτερη μόρφωση και παιδεία, αλλά είναι παράλληλα και φορέας βαθύτατα ισλαμιστικών πεποιθήσεων. Τα ρεπορτάζ τον παρουσίαζαν ως βασικό υποψήφιο και για το υπουργείο Εξωτερικών. Μορφωμένος, με πολύ καλό επίπεδο αγγλικών, θα είχε τα φόντα να σηκώσει το βάρος. Ωστόσο, η όλη του προσωπικότητα και ιδιοσυγκρασία, κρίθηκε πως ταιριάζει καλύτερα σε παρασκηνιακούς ρόλους. Η δε στενή σχέση με τον Ερντογάν τον καθιστά πρόσωπο κλειδί για την επίτευξη του στόχου της οριστικής αποκαθήλωσης του Κεμαλισμού.
Όσον αφορά το εξωτερικό μέτωπο, παρατηρείται μια διφορούμενη προσέγγιση. Όπως ήδη ειπώθηκε, απομακρύνθηκαν υπουργοί που είχαν σηκώσει το βάρος της σύγκρουσης με τη Δύση και είχαν χρησιμοποιήσει ιδιαίτερα σκληρή γλώσσα, τόσο απέναντι στην Ελλάδα όσο και ευθέως απέναντι στις ΗΠΑ και τον δυτικό κόσμο. Οι αντικαταστάτες τους ασφαλώς δεν στερούνται εθνικιστικών διαπιστευτηρίων. Εκτιμάται όμως, ότι σε πρώτη φάση τουλάχιστον, θα υιοθετήσουν πιο μετριοπαθή παρουσία, ευθυγραμμιζόμενοι με την αναμενόμενη απόπειρα του Ερντογάν να αντιμετωπίσει την αρνητική προδιάθεση που υφίσταται απέναντι στο καθεστώς του.
Η περίπτωση του υπουργού Εξωτερικών, Δρ. Χακάν Φιντάν είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Πρόσωπο που κατηγορείται από πηγές προσκείμενες στους οπαδούς του ιμάμη Γκιουλέν, ότι συνδέεται με τους σιίτες Ιρανούς Φρουρούς της Επανάστασης. Οι ίδιες πηγές τον παρουσιάζουν ως σφόδρα αντιαμερικανό και αντισημίτη. Ένα πρόσωπο με τέτοια χαρακτηριστικά, προερχόμενο από τον γκρίζο κόσμο των υπηρεσιών πληροφοριών, το οποίο μάλιστα διατηρούσε στενές σχέσεις με τους ομολόγους του από όλες τις χώρες που θεωρούνται κόκκινο πανί για τη Δύση, λογικά δεν θα έχει εύκολη δουλειά, τουλάχιστον στην αρχή.
Η έξοδός του από το παρασκήνιο του κόσμου των μυστικών υπηρεσιών στο προσκήνιο της διεθνούς πολιτικής, σε συνδυασμό με το ότι θεωρείται πρόσωπο του στενού κύκλου του Τούρκου προέδρου, θα μπορούσε ακόμα και να σχετίζεται με τη διαδοχή Ερντογάν. Εξάλλου, δεν είναι η πρώτη φορά που το όνομά του εμπλέκεται στις σχετικές συζητήσεις των τελευταίων ετών που άνοιξαν εξ αφορμής της φημολογίας για την κατάσταση της υγείας του Τούρκου ηγέτη. Προς το παρόν βέβαια, ας κρατήσουμε ότι ένα πρόσωπο με αντιδυτικά χαρακτηριστικά, καλείται να διαχειριστεί την προσπάθεια εξεύρεσης μιας νέας ισορροπίας στις διαταραγμένες σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση.
Η παρουσία του θα μπορούσε να ερμηνευθεί και ως μήνυμα του Ερντογάν, αναφορικά με τα όρια των πιέσεων που είναι διατεθειμένος να αποδεχθεί. Ο Τούρκος πρόεδρος έχει ξεκαθαρίσει σε κάθε ευκαιρία ότι στις συζητήσεις η χώρα του προσέρχεται ως ίσος προς ίσον. Ασχέτως της κακής κατάστασης της τουρκικής οικονομίας, ουδέποτε θα συμπεριφερόταν ως ικέτης. Παράλληλα, θα πρέπει αν τονιστεί και το ότι η τοποθέτηση του Χακάν Φιντάν στη θέση του ΥΠΕΞ, αποτελεί και καθησυχαστικό σήμα προς το ευρασιατικό μπλοκ, ότι οι όποιες συζητήσεις της Τουρκίας με τη Δύση δεν πρόκειται να επηρεάσουν τη μη αναστρέψιμη ανεξάρτητη πορεία της χώρας στις διεθνείς υποθέσεις.
Σε γενικές γραμμές αυτό που φαίνεται πως θα επιχειρήσει να κάνει το καθεστώς Ερντογάν, όχι απλά επιτρέπεται, αλλά υποδεικνύεται από το Κοράνι για τις σχέσεις του πιστού μουσουλμάνου με τους «απίστους»… τους δυτικούς εν προκειμένω: Θα επιχειρήσει να τους παραπλανήσει! Στο πλαίσιο της προσπάθειας αντιμετώπισης των προβλημάτων της τουρκικής οικονομίας, θα επιδείξει πιο μετριοπαθές πρόσωπο τόσο απέναντι στην Ελλάδα όσο και έναντι της Δύσης.
Σε τελική ανάλυση, ενδεχομένη αποκατάσταση της ροής δυτικών επενδύσεων στην Τουρκία, θα μετέτρεπε αυτομάτως τη Δύση σε ένα είδος ομήρου, υπό την έννοια της επαυξημένης ευαισθησίας απέναντι στα τουρκικά αιτήματα, εξαιτίας του νέου συμπλέγματος οικονομικών συμφερόντων που θα έχει δημιουργηθεί. Η ουσία της τουρκικής πολιτικής και οι διεκδικήσεις όμως δεν πρόκειται να αλλάξουν. Η Δύση εμφανίζεται έτοιμη να υιοθετήσει τη βολική ερμηνεία ότι οι «ακρότητες Ερντογάν» οφείλονταν στην παρατεταμένη προεκλογική περίοδο. Οι Τούρκοι το γνωρίζουν και θα το αξιοποιήσουν…
Οι όποιες αλλαγές παρατηρηθούν θα συνιστούν τακτικισμό που θα στηρίζεται κυρίως στο ύφος παρά στην ουσία. Ακόμα κι αν ανάψει το πράσινο φως στην ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, η σημασία θα είναι μικρή, καθώς επί της ουσίας, η χώρα ήδη αντιμετωπίζεται στη Συμμαχία ως κράτος-μέλος. Λέγοντας ναι, θα βελτιώσει το κλίμα στις ΗΠΑ υπέρ του, αυξάνοντας την πιθανότητα επιτυχούς έκβασης της υπόθεσης απόκτησης καινούργιων και αναβάθμισης παλαιοτέρων μαχητικών F-16.
Σε κάθε περίπτωση, οι αντίπαλοι της Τουρκίας που δεν συναινούν στο Κογκρέσο, θα έχουν πολύ δυσκολότερη δουλειά… Και γι’ αυτό όμως, η νέα στρατηγική της Τουρκίας δείχνει ότι θα αλλάξει ύφος και στα ελληνοτουρκικά. Με όχημα τη δυτική πολιτική ορθότητα που θεωρεί πανάκεια τη συζήτηση και τις διαπραγματεύσεις με την οφθαλμοφανή εξαίρεση της Ρωσίας, θα εργαλειοποιήσει το συναινετικό προφίλ, χωρίς όμως να αλλάξει την ουσία των διεκδικήσεων και την επιθυμία συνδιαλλαγής εκτός του πλαισίου του διεθνούς δικαίου.
Αυτό είναι σε γενικές γραμμές το νέο πλαίσιο στο οποίο θα κινηθεί η τουρκική εξωτερική πολιτική. Είναι προφανές, ότι η αλλαγή ύφους του καθεστώτος Ερντογάν θα πρέπει να θέσει σε συναγερμό τα ελληνικά αντανακλαστικά. Η Ελλάδα θα πρέπει να τονίζει σε κάθε ευκαιρία προς τους συνομιλητές της την ιδιαίτερη σημασία που έχει η ορθή ανάγνωση των στρατηγικών στόχων της Τουρκίας, ώστε να μην επικρατήσει ηθελημένη ή αθέλητη σύγχυση ερμηνεύοντας τακτικές κινήσεις…
Δημοσίευση σχολίου