Γρίβας Κώστας
Οι εξελίξεις των τελευταίων ετών διεθνώς δείχνουν ότι η μορφή του διεθνούς συστήματος έχει πραγματοποιήσει ένα κβαντικό άλμα, που δεν πρόκειται να το σταματήσει η συσπείρωση της Δύσης με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία. Από ό,τι φαίνεται, περνάμε από ένα ολιγαρχικό πολυπολικό σύστημα σε ένα πιο πληθωριστικό. Σε ένα σύστημα όπου δίπλα στις Μεγάλες Δυνάμεις αναδύονται δυναμικά και μεσαίες Δυνάμεις. Καμμία εκ των Μεγάλων Δυνάμεων (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα) δεν έχει τη δυνατότητα –δεν μιλάμε πλέον για προθέσεις– να ελέγξει αποφασιστικά τα δρώμενα στον πλανήτη γενικά και στη γειτονιά μας ειδικότερα.
Έχουμε δηλαδή μία αποδιοργάνωση του διεθνούς συστήματος, όπως το γνωρίζαμε. Μέσα σε αυτό το νέο σύστημα που δημιουργείται, η Τουρκία, που το κάνει ήδη εδώ και πολλά χρόνια και το κάνει με επιτυχία, θέλει να εξελιχθεί σε έναν από τους πόλους ισχύος του πλανήτη. Πριν από αρκετά χρόνια, σε ένα συνέδριο στην Ευρωβουλή, ένας Τούρκος διεθνολόγος μου είχε πει ότι θέλουν να εξελιχθούν στην 5η παγκόσμια δύναμη. Μετά τις ΗΠΑ, τη Ρωσία, την Κίνα και την Ινδία το νούμερο πέντε να είναι η Τουρκία!
Παρακολουθώντας τη ρητορική, αλλά και την πρακτική του Ερντογάν, είναι προφανές πως αυτός είναι ο στρατηγικός στόχος του, παρ’ ότι τα τελευταία χρόνια η Τουρκία διολισθαίνει σε οξεία νομισματική κρίση, που έχει πλέον μετεξελιχθεί και σε οικονομική, με αποτέλεσμα φαινόμενα μαζικής φτωχοποίησης. Για να το επιτύχουν τον στρατηγικό στόχο τους οι Τούρκοι, όμως, πρέπει να ελέγξουν ολοκληρωτικά τον κρισιμότατης σημασίας χώρο του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου. Κι αυτό γιατί ο χώρος αυτός αναβαθμίζεται, λόγω σειράς αλλαγών στο διεθνές σύστημα.
Τουρκικές βλέψεις και γεωγραφία
Ας τις παραθέσουμε απλώς: από την τήξη των αρκτικών πάγων και το άνοιγμα του Αρκτικού Κύκλου στη ναυσιπλοΐα μέχρι την περιβόητη κινέζικη BRI (Belt Road Initiative ή αλλιώς ο νέος Δρόμος του Μεταξιού), διαμορφώνεται ένας νέος πλανήτης μέσα στον πλανήτη. Πρόκειται για ένα υποσύστημα, κέντρο του οποίου είναι το Αιγαίο και ευρύτερα η Ανατολική Μεσόγειος. Αυτό φαίνεται και γεωγραφικά. Παραφράζοντας λοιπόν τον Χάλφορντ Μακίντερ, όποιος ελέγξει αυτή την περιοχή βάζει σοβαρή υποψηφιότητα να γίνει ένας από τους κυρίαρχους του πλανήτη.
Από αυτό το γεγονός εκκινεί η Τουρκία για να αναπτύξει τις νέες αυτοκρατορικές βλέψεις της. Βλέπει ότι το διεθνές σύστημα αποσαθρώνεται και επιδιώκει να εκμεταλλευτεί το παράθυρο ευκαιρίας που δημιουργείται, ωσότου παγιωθεί μία νέα παγκόσμια αρχιτεκτονική. Γι’ αυτό και επιχειρεί να ακρωτηριάσει γεωπολιτικά την Ελλάδα και να εξαφανίσει γεωπολιτικά την Κυπριακή Δημοκρατία. Όλα τα υπόλοιπα είναι δευτερεύοντα.
Οι ΗΠΑ επαναδιατυπώνουν τη στρατηγική τους. Θέλουν να εστιάσουν τις προσπάθειές τους στην αντιμετώπιση της Κίνας, αλλά το διάχυτο αντιρωσικό σύνδρομο τις οδήγησε να εξωθήσουν τα πράγματα στην Ουκρανία, με αποτέλεσμα τη ρωσική εισβολή και τον πόλεμο. Αν και δεν έχουν καθόλου εγκαταλείψει το μέτωπο με την Κίνα, κατανοούν ότι δεν μπορούν να τα βάλουν με τους πάντες. Γι’ αυτό και θέλουν να αφήσουν τοποτηρητές στον πλανήτη και να αποσυρθούν από όπου δεν έχουν άμεσο συμφέρον.
Ωστόσο, πυρήνας αυτού που λέγαμε μονοπολικός κόσμος, δηλαδή της αντίληψης περί απόλυτης κυριαρχίας των ΗΠΑ, ήταν το αμερικανικό γόητρο. Ήταν μια φαντασιακή κατασκευή –για να χρησιμοποιήσουμε έναν όρο του συρμού– ότι οι ΗΠΑ μπορούν να ελέγξουν όλο τον πλανήτη. Αυτό δεν αποτελεί προϊόν παρθενογένεσης. Η Τουρκία ξεκίνησε να αποδομεί αυτή την αντίληψη εδώ και αρκετό καιρό, με επιδεικτική ενέργεια την αγορά των S-400 και ευρύτερα την προσέγγιση με την Ρωσία. Ο Ερντογάν μπορούσε να κινηθεί πιο διακριτικά, αλλά δεν το προτίμησε. Ήθελε οι κινήσεις του να είναι διακήρυξη της ανεξαρτησίας της Τουρκίας από τη δυτική αρχιτεκτονική.
Αποσαθρωμένος κόσμος
Έχουμε μία Τουρκία που επιδεικτικά δηλώνει πως κάνει ό,τι υπαγορεύει το εθνικό της συμφέρον, αγνοώντας επιδεικτικά συστάσεις τόσο των Αμερικανών όσο φυσικά και των Ευρωπαίων, οι οποίοι δεν έχουν στρατηγική για την περιοχή. Έχουμε, λοιπόν, έναν αποσαθρωμένο κόσμο, όπως θα έλεγε και ο Κίσινγκερ, μέσα στον οποίο έχουμε και την έντονα φιλόδοξη νεοοθωμανική Τουρκία.
Η φιλοδοξία της, ωστόσο, αποτελεί σε μεγάλο βαθμό προϊόν των δομικών της αδυναμιών. Είναι μία φυγή προς τα εμπρός. Προσπαθεί, δηλαδή, να καθυποτάξει τα αντιφατικά στοιχεία της ταυτότητάς της σε έναν ενιαίο σκοπό, προκειμένου να μην αναπτυχθούν φυγόκεντρες τάσεις. Και μέχρι στιγμής το καταφέρνει. Παρ’ ότι η εκλογική βάση του Ερντογάν έχει υποστεί σοβαρά ρήγματα λόγω της οικονομικής κρίσης, ο νεοσουλτάνος συνεχίζει να ορίζει την εθνικιστική-επεκτατική ατζέντα, η οποία είναι η πεμπτουσία της εθνικής ιδεολογίας στην Τουρκία.
Ανεξαρτήτως του πως θα εξελιχθούν το επόμενο διάστημα τα πράγματα για την Τουρκία, μέχρι τώρα έχει καταφέρει να προβάλλει τον εαυτό της ως αυτόφωτο και αυτόνομο πόλο ισχύος πρώτης γραμμής στο διεθνές σύστημα. Οι έμπρακτες διακηρύξεις ανεξαρτησίας από τη Δύση, άλλωστε, έμειναν ατιμώρητες. Μπορεί στο τέλος ο Ερντογάν να άναψε το πράσινο φως για την ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, αλλά τις υποχρέωσε να ταπεινωθούν, ενώ η Ουάσινγκτον έσπευδαν να εκφράσουν την ικανοποίησή τους!
Δημοσίευση σχολίου