Η υπόθεση των ρωσικών αντιαεροπορικών συστημάτων S-400 αποτελεί πλέον ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα του πώς οι εσωτερικές πολιτικές σκοπιμότητες μπορούν να οδηγήσουν σε στρατηγικές αποφάσεις με μακροχρόνιο και ακριβό γεωπολιτικό κόστος. Η πληροφορία ότι ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν άφησε ανοιχτό ακόμη και το ενδεχόμενο επιστροφής του συστήματος στη Ρωσία, κατά τη συνάντησή του με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, υπογραμμίζει το μέγεθος του αδιεξόδου.
Η στροφή στην «στρατηγική αυτονομία»
Η αγορά των S-400 το 2017 δεν υπήρξε προϊόν ψυχρής στρατηγικής ανάλυσης. Υπήρξε απόφαση φορτισμένη πολιτικά και προσωπικά. Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, η τουρκική ηγεσία καλλιέργησε συστηματικά την καχυποψία απέναντι στους δυτικούς συμμάχους και ιδίως στις Ηνωμένες Πολιτείες, τις οποίες η Άγκυρα κατηγόρησε –άμεσα ή έμμεσα– για ανοχή ή στήριξη των πραξικοπηματιών. Το αφήγημα αυτό λειτούργησε εσωτερικά, συσπειρώνοντας εθνικιστικά ακροατήρια και δικαιολογώντας μια στροφή «στρατηγικής αυτονομίας».
Σε αυτό το πλαίσιο, οι S-400 παρουσιάστηκαν ως σύμβολο κυριαρχίας: μια έμπρακτη απόδειξη ότι η Τουρκία δεν θα δεχόταν υποδείξεις από τη Δύση. Το γεγονός ότι το ρωσικό σύστημα ήταν ασύμβατο με τη δομή αεράμυνας του ΝΑΤΟ, καθώς και ότι δεν κάλυπτε ουσιαστικά κρίσιμα κενά της τουρκικής αεράμυνας, υποβαθμίστηκε. Η πολιτική σημειολογία υπερίσχυσε της επιχειρησιακής λογικής.
Ο αποκλεισμός από το πρόγραμμα των F-35
Το κόστος, ωστόσο, αποδείχθηκε απολύτως πραγματικό. Η Τουρκία αποκλείστηκε από το πρόγραμμα των F-35, στο οποίο συμμετείχε όχι μόνο ως αγοραστής αλλά και ως κρίσιμος βιομηχανικός εταίρος. Τουρκικές εταιρείες παρήγαγαν εκατοντάδες εξαρτήματα και προσδοκούσαν έσοδα δισεκατομμυρίων σε βάθος χρόνου. Παράλληλα, οι αμερικανικές κυρώσεις του 2020 περιόρισαν δραστικά την πρόσβαση της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας σε τεχνολογία, χρηματοδότηση και συνεργασίες υψηλής προστιθέμενης αξίας.
Το πιο αποκαλυπτικό στοιχείο είναι ότι οι S-400 δεν αξιοποιήθηκαν ποτέ επιχειρησιακά. Μετά από μία και μοναδική δοκιμή το 2020, το σύστημα ουσιαστικά «παροπλίστηκε». Η πολυδιαφημισμένη «κυριαρχία» μεταφράστηκε σε δισεκατομμύρια δολάρια ρωσικού εξοπλισμού που παραμένει αδρανής, ενώ ταυτόχρονα η Τουρκία αποκόπηκε από το πιο προηγμένο μαχητικό πρόγραμμα της Δύσης, αυτό των F-35.
Προτάσεις με φερετζέ
Τα τελευταία χρόνια, η Άγκυρα προσπάθησε να διατηρήσει μια αμφίσημη στάση: να κρατήσει τους S-400 και ταυτόχρονα να επαναπροσεγγίσει την Ουάσιγκτον. Προτάσεις για «τεχνική επιτήρηση» ή «περιορισμένη ενεργοποίηση» του συστήματος στόχευαν σε έναν συμβιβασμό που θα επέτρεπε την επιστροφή στο δυτικό αμυντικό οικοσύστημα χωρίς πολιτική υποχώρηση. Το μήνυμα των ΗΠΑ, ωστόσο, υπήρξε σταθερό: καμία επιστροφή στο πρόγραμμα F-35 όσο οι S-400 παραμένουν στο τουρκικό έδαφος.
Η σημερινή συγκυρία καθιστά το αδιέξοδο ακόμη πιο εμφανές. Η Ρωσία, βυθισμένη στον πόλεμο της Ουκρανίας και με αυξημένες ανάγκες εξοπλισμού, δεν έχει ιδιαίτερο κίνητρο να προσφέρει στην Τουρκία έναν «κομψό» τρόπο απεμπλοκής. Την ίδια στιγμή, στο εσωτερικό της Τουρκίας, η υποχώρηση απειλεί να αποδομηθεί πολιτικά ως παραδοχή αποτυχίας.
Το σφάλμα που κοστίζει…
Σε στρατηγικούς όρους, η υπόθεση των S-400 καταγράφεται πλέον ως χαμένη επένδυση ισχύος. Δεν ενίσχυσε την άμυνα της χώρας, δεν αύξησε την αυτονομία της, δεν βελτίωσε τη διαπραγματευτική της θέση. Αντίθετα, υπονόμευσε τις σχέσεις με τους συμμάχους, περιόρισε την πρόσβαση σε κρίσιμη τεχνολογία και ανέδειξε τα όρια μιας εξωτερικής πολιτικής που καθοδηγείται από εσωτερικές πολιτικές ανάγκες.
Αν η Τουρκία τελικά αποχωριστεί τους S-400, η εξέλιξη αυτή δεν θα συνιστά στρατηγικό ελιγμό, αλλά έμμεση παραδοχή ότι μια από τις πιο ηχηρές αποφάσεις της προηγούμενης δεκαετίας υπήρξε στρατηγικό σφάλμα. Ένα σφάλμα που κόστισε σε χρήμα, σε αξιοπιστία και –κυρίως– σε γεωπολιτικό βάθος
πηγή
Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.
Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.
Δημοσίευση σχολίου