Ελληνοτουρκικά: Τέλος στα «ήρεμα νερά».

Του ΒΑΣΙΛΗ ΝΕΔΟΥ
Η αναγγελία από το υπουργείο Εθνικής Αμυνας της Τουρκίας για επιστροφή στην προ του Φεβρουαρίου 2023 τακτική των παραβιάσεων του εθνικού εναερίου χώρου της Ελλάδας στο Αιγαίο είχε προεξοφληθεί προ καιρού σε διπλωματικούς κύκλους που παρακολουθούν στενά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Η «κόπωση» στη δυναμική των διμερών επαφών προέκυψε κυρίως διότι Αθήνα και Αγκυρα αντιλαμβάνονταν τη Διακήρυξη των Αθηνών (Δεκέμβριος 2023) με εντελώς διαφορετικό τρόπο. Για την Αθήνα η διακήρυξη είναι ένα κείμενο που αναδεικνύει την ανάγκη να υπάρχει καλή θέληση ώστε εν καιρώ να γίνει και ουσιαστική συζήτηση για τις δύσκολες διαφορές, ενώ για την Αγκυρα οι διατυπώσεις αυτές εμπεριείχαν σαφέστατα την έννοια του μορατόριουμ στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.

Η Aγκυρα έστειλε το πρώτο μήνυμα όταν ουσιαστικά ακύρωσε στο πεδίο τις έρευνες για την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου τον Ιούλιο του 2024.

Στη συνέχεια, η κατάθεση του Θαλασσίου Χωροταξικού Σχεδιασμού (ΘΧΣ), καθώς επίσης η παραχώρηση δύο θαλασσίων οικοπέδων στη Chevron νοτίως της Κρήτης λειτούργησαν ως περαιτέρω επιχειρήματα για τους «σκληρούς» εντός της Τουρκίας, που θεωρούν ότι η Αθήνα κινείται «κατά παράβαση» των συμφωνηθέντων. Και τούτο, παρά το γεγονός του εξαιρετικά πρόχειρου χειρισμού που έκανε η Αθήνα στην περίπτωση της Chevron, καθώς οι Αιγύπτιοι ενοχλήθηκαν σφόδρα από το γεγονός ότι ουδείς σκέφτηκε να τους ειδοποιήσει έγκαιρα για μια κίνηση που –μάλιστα– ερχόταν σε συνέχεια της κατάθεσης του ΘΧΣ.

Προφανείς ενδείξεις

Τους τελευταίους μήνες, ιδιαίτερα μετά την άκομψη ακύρωση της προγραμματισμένης συνάντησης του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον κ. Ερντογάν στη Νέα Υόρκη και το ραντεβού του προέδρου της Τουρκίας με τον Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, τα πράγματα έγιναν ακόμη πιο προφανή.

Αυξήθηκαν οι αυθαιρεσίες εντός ελληνικών χωρικών υδάτων από αλιευτικά, ενώ πριν από λίγες εβδομάδες καταγράφηκε και το περιστατικό με την εμπλοκή σκαφών του Λιμενικού Σώματος και τουρκικής ακταιωρού έξω από το Αγαθονήσι. Τελευταία ένδειξη της επιστροφής της Αγκυρας σε υψηλούς τόνους ήταν η ευθεία προειδοποίηση της Τουρκίας μέσω του υπουργού Εθνικής Αμυνας Γιασάρ Γκιουλέρ ότι πιθανή ανάπτυξη πυραυλικών συστοιχιών στα νησιά του Αιγαίου παραβιάζει το –κατά την τουρκική αντίληψη– αποστρατιωτικοποιημένο καθεστώς τους.

Την Τουρκία ενοχλεί, βεβαίως, περαιτέρω το γεγονός ότι τα συστήματα αυτά (όπως και κάποια που αφορούν την αντιμετώπιση UAV και drones) είναι ισραηλινής τεχνολογίας. Και, όπως είναι ολοένα και πιο φανερό, η Αγκυρα αντιμετωπίζει τη στρατηγική σύγκλιση Ελλάδας και Ισραήλ ως «αντιτουρκική» συμμαχία.

Μάλιστα, για την Τουρκία η εκτίμηση αυτή «επιβεβαιώθηκε» την περασμένη Δευτέρα, κατά την τριμερή σύνοδο κορυφής Ισραήλ, Ελλάδας και Κυπριακής Δημοκρατίας στα Ιεροσόλυμα με τη συμμετοχή των ηγετών Μπέντζαμιν Νετανιάχου, Κυριάκου Μητσοτάκη και Νίκου Χριστοδουλίδη.

Και η αντίδραση καταγράφηκε την αμέσως επόμενη ημέρα (Τρίτη) με την πρώτη εικονική αερομαχία ελληνικού και τουρκικού F-16 ανάμεσα σε Λέσβο και Λήμνο, η οποία συνέβη κατά την αναχαίτιση που οφείλεται στην παραβίαση του εθνικού εναερίου χώρου από το τουρκικά μαχητικά.

Στην Αγκυρα απάντησε χθες από τη Σάμο, όπου βρέθηκε στο πλαίσιο περιοδείας για να ευχηθεί στους στρατιωτικούς που υπηρετούν στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, ο υπουργός Εθνικής Αμυνας Νίκος Δένδιας. «Η πατρίδα μας ουδένα απειλεί. Η Ελλάδα δεν έχει εκφράσει αναθεωρητικό λόγο. Δεν έχει διατυπώσει οποιαδήποτε απειλή για κανέναν από τους γείτονες, δεν έχει καταγράψει ούτε εκφράσει την οποιαδήποτε εδαφική ή άλλη διεκδίκηση εναντίον οποιασδήποτε άλλης χώρας, πόσο μάλλον δεν έχει εκπέμψει απειλή πολέμου», ανέφερε ο κ. Δένδιας και υπογράμμισε ότι «από την άλλη, η χώρα μας είναι απολύτως αποφασισμένη να υπερασπιστεί την κυριαρχία και τα κυριαρχικά της δικαιώματα. Είναι συνταγματική υποχρέωση των Ενόπλων Δυνάμεων, κάθε Ελληνίδας και κάθε Ελληνα».

Ο υπουργός κατέληξε λέγοντας ότι «αυτές τις άγιες ημέρες η Ελλάδα εκπέμπει μήνυμα εθνικής αυτοπεποίθησης βασισμένο στην Ιστορία, στις παραδόσεις της, αλλά και ως υποχρέωση απέναντι στις επόμενες γενιές των Ελλήνων».

Το ρεκόρ του 2022, ο ρόλος των σεισμών και η «υποτροπή»

Το 2025 οδεύει προς το τέλος του, με την πρακτική των παραβιάσεων του εθνικού εναέριου χώρου από τουρκικά αεροσκάφη (επανδρωμένα και μη) να γίνεται ξανά ορατή έπειτα από τρία χρόνια μειωμένων –έως και ελαχίστων– παραβιάσεων.

Τελευταία χρονιά με υψηλό αριθμό έντασης πάνω από το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο ήταν το 2022, όταν καταγράφηκαν για το σύνολο του έτους 11.258 παραβιάσεις, 333 εμπλοκές κατά τη διάρκεια της αναχαίτισης και 234 υπερπτήσεις ελληνικού εδάφους από τουρκικά μαχητικά.

Το 2023 καταγράφηκαν 1.172 παραβιάσεις, 21 υπερπτήσεις και 87 εμπλοκές, που πρακτικά έγιναν όλες μόνο τον Ιανουάριο και τις πρώτες ημέρες του Φεβρουαρίου, προτού καταστραφεί από σεισμούς μεγάλο τμήμα των πόλεων και των βιομηχανικών υποδομών της νότιας Τουρκίας.

Το 2024, που οι δίαυλοι μεταξύ Αθήνας και Αγκυρας ήταν απολύτως λειτουργικοί, δεν έγινε απολύτως καμία παραβίαση, παρά μόνον κάποιες παραβάσεις κανόνων εναέριας κυκλοφορίας στο FIR Αθηνών. Ενώ το 2025 κλείνει με συνολικά 219 παραβιάσεις και μια εμπλοκή τουρκικού με ελληνικό F-16, η οποία μάλιστα έγινε μόλις την περασμένη Τρίτη.

Είναι απολύτως ξεκάθαρο ότι η επιστροφή της Τουρκίας στην ένταση εκπορεύεται από το αίσθημα περικύκλωσης που αισθάνεται το στρατιωτικό κατεστημένο στην Aγκυρα, το οποίο θεωρεί ότι η τριμερής σχέση Ελλάδας, Κυπριακής Δημοκρατίας και Ισραήλ στρέφεται κατά των τουρκικών συμφερόντων. Επιπλέον, πηγές από την Αγκυρα ισχυρίζονται ότι οι παραβιάσεις του εναερίου χώρου γίνονται στην περιοχή μεταξύ 6 και 10 ν.μ., επικαλούμενες τη διαφορά ανάμεσα στα εθνικά χωρικά ύδατα (που φθάνουν στο Αιγαίο τα 6 ν.μ.).

Αν και είναι γεγονός ότι η Ελλάδα έχει διαφορετικό εύρος ανάμεσα σε εθνικά χωρικά ύδατα και εθνικό εναέριο χώρο, το τουρκικό επιχείρημα είναι απολύτως ανεδαφικό, καθώς την ίδια στιγμή, στη διάρκεια των τριών ετών που ακολούθησαν τους σεισμούς της νότιας Τουρκίας, δεν σταμάτησαν ποτέ πλήρως οι παραβιάσεις των εθνικών χωρικών υδάτων από το τουρκικό πολεμικό ναυτικό, την τουρκική ακτοφυλακή και τουρκικά αλιευτικά.

Οπως είναι γνωστό, η Αγκυρα δεν αναγνωρίζει ότι υφίστανται θαλάσσια σύνορα ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία, με εξαίρεση τις εκβολές του Εβρου και τρία ναυτικά μίλια από αυτές, καθώς επίσης και την περιοχή του συμπλέγματος του Καστελλόριζου. Η πρακτική των θαλασσίων παραβιάσεων είναι, επίσης, απολύτως εναρμονισμένη με την αντίληψη της Αγκυρας για το καθεστώς κάποιων νησιών του Αιγαίου, κατοικημένων και ακατοίκητων, το οποίο θεωρεί «ακαθόριστο».

Oλη αυτή η ατμόσφαιρα λειτουργεί προφανώς επιβαρυντικά για τις συνολικότερες ελληνοτουρκικές σχέσεις. Και μια καλή πρώτη εκ του σύνεγγυς ευκαιρία για τη διαπίστωση της κατάστασης θα δοθεί το διήμερο 20 και 21 Ιανουαρίου, καθώς στην Αθήνα θα συναντηθούν οι διπλωματικές αντιπροσωπείες σε επίπεδο υφυπουργών για τον πολιτικό διάλογο (όπου τίθενται τα δύσκολα θέματα) και τη θετική ατζέντα. Και αναμένεται, βεβαίως, να φανεί αν τελικά όντως θα πραγματοποιηθεί το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας υπό τους Κυρ. Μητσοτάκη και Τ. Ερντογάν τους πρώτους μήνες του 2026 στην Αγκυρα ή θα μετατεθεί εκ νέου στις ελληνικές καλένδες.

πηγή


Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.