Γιώργος Σκαφιδάς
Οταν οι Ρόμπερτ Φίτσο και Εμανουέλ Μακρόν έθεσαν για πρώτη φορά, στις 26 Φεβρουαρίου του 2024, το ζήτημα της πιθανής αποστολής ευρωπαϊκών στρατευμάτων στην Ουκρανία, ακολούθησε κύμα αντιδράσεων ενδοευρωπαϊκά.
«Ορισμένες χώρες της Ε.Ε. εξετάζουν το ενδεχόμενο αποστολής στρατευμάτων στην Ουκρανία», είχε καταγγείλει τότε ο «ρωσόφιλος» Σλοβάκος πρωθυπουργός Φίτσο, με προφανή στόχο να αποτρέψει το εν λόγω ενδεχόμενο.
«Τίποτα δεν πρέπει να αποκλειστεί. Θα κάνουμε ό,τι πρέπει, προκειμένου να μην κερδίσει η Ρωσία», είχε διαμηνύσει στον αντίποδα, λίγες ώρες αργότερα όταν ρωτήθηκε σχετικά, ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν, προετοιμάζοντας έτσι το έδαφος για ακριβώς ένα τέτοιο ενδεχόμενο, το οποίο είχαν σπεύσει όμως τότε να αποκηρύξουν επισήμως οι πιο πολλές από τις νατοϊκές ηγεσίες.
«ΗΠΑ, Γερμανία, Ισπανία, Πολωνία, Ιταλία, Τσεχία, Ελλάδα και Ουγγαρία διευκρίνισαν ότι δεν προτίθενται να αποστείλουν στρατιώτες στην Ουκρανία. Μάλιστα οι εν λόγω διευκρινίσεις θα γίνονταν, στις περισσότερες περιπτώσεις, διά στόματος των ίδιων των ηγετών (Σολτς, Μητσοτάκης κ.ά.) ή των εκπροσώπων τους», γράφαμε στην «Κ» στις 27 Φεβρουαρίου.
Δέκα μήνες μετά, ο Ρόμπερτ Φίτσο ανταλλάσσει χειραψίες με τον Πούτιν στη Μόσχα την οποία επισκέφθηκε «αιφνιδιαστικά» την Κυριακή (22 Δεκεμβρίου), ενώ ο Μακρόν προσπαθεί να συνέλθει από τις αλλεπάλληλες εσωτερικές πολιτικές ήττες των περασμένων μηνών (βλ. ευρωεκλογές, πρόωρες βουλευτικές, κατάρρευση κυβέρνησης Μπαρνιέ).
Οσο για το ενδεχόμενο αποστολής τακτικών ευρωπαϊκών δυνάμεων εντός των ουκρανικών συνόρων, αυτό επιστρέφει πια στο προσκήνιο έχοντας όμως αποκτήσει πρόσθετη ώθηση μέσα από νέα δεδομένα. Ποια είναι αυτά; Επιγραμματικά, θα μπορούσε να αναφερθεί κανείς σε εξελίξεις όπως ήταν:
η εκλογή Τραμπ στις ΗΠΑ,
η αποστολή Βορειοκορεατών στρατιωτών στο πλευρό των ρωσικών δυνάμεων που μάχονται ενάντια στους Ουκρανούς,
οι επίμονες αναφορές του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι σε εγγυήσεις ασφαλείας που, εάν δοθούν στην Ουκρανία, μπορεί όντως να φέρουν την ειρήνη, ακόμη και με (προσωρινές;) απώλειες εδαφών για τους Ουκρανούς,
οι δεκάδες διμερείς συμφωνίες που έχει συνάψει το Κίεβο με ευρωπαϊκές χώρες το περασμένο διάστημα στο μέτωπο της ασφάλειας,
αλλά και η ίδια η «ζύμωση» των Ευρωπαίων με αυτήν την ιδέα της (αναπόφευκτης;) μεγαλύτερης ευρωπαϊκής εμπλοκής στο Ουκρανικό.
Η επερχόμενη επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ εκ των πραγμάτων ωθεί τους Ευρωπαίους προς ακριβώς μια τέτοια κατεύθυνση ακόμη μεγαλύτερης εμπλοκής. Εάν οι ΗΠΑ περιορίσουν επί Τραμπ τη στρατιωτική βοήθεια που στέλνουν στην Ουκρανία ή παρουσιαστούν να «αποδεσμεύονται», εν μέρει έστω, από το ΝΑΤΟ, τότε οι Ευρωπαίοι θα πρέπει εκ των πραγμάτων να αναλάβουν μεγαλύτερα βάρη αναφορικά με την ευρωπαϊκή ασφάλεια και η μεγαλύτερη κρίση ασφαλείας σήμερα επί ευρωπαϊκού εδάφους είναι εκείνη του πολέμου στην Ουκρανία.
Οι διμερείς συμφωνίες των Ουκρανών
Διόλου τυχαία, η Ουκρανία υπέγραψε μέσα στο 2024 διμερείς συμφωνίες ασφαλείας πολυετούς (δεκαετούς στις περισσότερες περιπτώσεις) ισχύος με περισσότερες από 20 ευρωπαϊκές χώρες:
Βρετανία (στις 12 Ιανουαρίου)
Ολλανδία (στις 5 Φεβρουαρίου)
Γαλλία (στις 16 Φεβρουαρίου)
Γερμανία (στις 16 Φεβρουαρίου)
Δανία (στις 23 Φεβρουαρίου)
Ιταλία (στις 24 Φεβρουαρίου)
Φινλανδία (στις 3 Απριλίου)
Λετονία (στις 11 Απριλίου)
Ισπανία (στις 27 Μαΐου)
Βέλγιο (στις 28 Μαΐου)
Πορτογαλία (στις 28 Μαΐου)
Σουηδία (στις 31 Μαΐου)
Νορβηγία (στις 31 Μαΐου)
Ισλανδία (στις 31 Μαΐου)
Λιθουανία (στις 27 Ιουνίου)
Εσθονία (στις 27 Ιουνίου)
Πολωνία (στις 8 Ιουλίου)
Λουξεμβούργο (στις 10 Ιουλίου)
Ρουμανία (στις 11 Ιουλίου)
Σλοβενία (στις 18 Ιουλίου)
Τσεχία (στις 18 Ιουλίου)
Ιρλανδία (στις 4 Σεπτεμβρίου)
Κροατία (στις 9 Οκτωβρίου)
Ελλάδα (στις 17 Οκτωβρίου)
αλλά και με την Ε.Ε. συνολικά (στις 27 Ιουνίου)
«Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι υπέγραψαν, στο περιθώριο της Συνόδου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις Βρυξέλλες, συμφωνία για συνεργασία σε θέματα ασφάλειας. Η Ελλάδα είναι το 21ο κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης που υπογράφει αντίστοιχη διμερή συμφωνία με την Ουκρανία. Η συμφωνία έρχεται σε συνέχεια της προσχώρησης της Ελλάδας και της Ε.Ε. στην Κοινή Δήλωση των G7 (Ιούλιος 2023) για την υποστήριξη της ασφάλειας της Ουκρανίας σε βάθος χρόνου, αλλά και της αντίστοιχης συμφωνίας Ε.Ε. – Ουκρανίας που υπεγράφη στις 27 Ιουνίου 2024 στο περιθώριο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις Βρυξέλλες», σημείωνε τον περασμένο Οκτώβριο η ελληνική κυβέρνηση υπογραμμίζοντας μάλιστα ότι με αυτήν τη συμφωνία «ανοίγει ο δρόμος για την ενεργό συμμετοχή της Ελλάδας στις προσπάθειες ανασυγκρότησης της Ουκρανίας».
Δεσμεύσεις διαφορετικές από τις υποχρεώσεις
Οι δεσμεύσεις («security commitments») που εμπεριέχονται στις προαναφερθείσες συμφωνίες δεν ισοδυναμούν με τις «υποχρεώσεις αμυντικής συνδρομής» που εμπεριέχονται σε Αρθρα όπως είναι για παράδειγμα το νατοϊκό 5 ή το 42 (7) της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Σύμφωνα με το προαναφερθέν 42 (7) για παράδειγμα, «σε περίπτωση κατά την οποία κράτος-μέλος (σ.σ. της Ε.Ε.) δεχθεί ένοπλη επίθεση στο έδαφός του, τα άλλα κράτη-μέλη (σ.σ. της Ε.Ε.) οφείλουν να του παράσχουν βοήθεια και συνδρομή με όλα τα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών».
Η Ουκρανία παραμένει, βέβαια, εκτός Ε.Ε. αλλά και εκτός ΝΑΤΟ.
Το Κίεβο πιέζει μεν παλαιόθεν για την ένταξή του στη νατοϊκή Συμμαχία, πλην όμως αυτή η ένταξη, που εκκρεμεί ήδη από το 2008 και τη νατοϊκή Σύνοδο του Βουκουρεστίου, δεν αναμένεται, τουλάχιστον σίγουρα όχι στο κοντινό μέλλον… παρά τις περί του αντιθέτου θεωρητικές διατυπώσεις.
Από την άλλη πλευρά, μεμονωμένες χώρες θα μπορούσαν σε διμερές επίπεδο να στηρίξουν στρατιωτικά τους Ουκρανούς επικαλούμενες το Αρθρο 51 του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών περί «ατομικής ή συλλογικής νόμιμης άμυνας σε περίπτωση που ένα μέλος των Ηνωμένων Εθνών δεχθεί ένοπλη επίθεση» το οποίο άλλωστε επικαλούνται και τα προαναφερθέντα Αρθρα 5 και 42 (7).
Μέσα σε όλο αυτό υπάρχει, ωστόσο, και μια άλλη σημαντική παράμετρος: οι Ευρωπαίοι –ακόμη και οι πιο «πρόθυμοι» μεταξύ αυτών– δεν προτίθενται να στείλουν στην Ουκρανία δικούς τους στρατιώτες για να πολεμήσουν ενάντια σε Ρώσους, Βορειοκορεάτες, Λευκορώσους κ.ά. Αυτό που παρουσιάζονται πλέον να συζητούν οι πιο πρόθυμοι μεταξύ αυτών, είναι το ενδεχόμενο αποστολής Ευρωπαίων ενόπλων οι οποίοι όμως θα αναλάβουν ρόλο ειρηνευτικής δύναμης εντός των ουκρανικών συνόρων. Με άλλα λόγια, κάποιοι στην Ευρώπη (η Γαλλία του Μακρόν, η Ιταλία της Μελόνι και του Κροζέτο) θα ήταν διατεθειμένοι να αναλάβουν έναν τέτοιο ρόλο με την προϋπόθεση όμως ότι θα υπάρχει ειρηνευτική συμφωνία για να διαφυλαχθεί.
«Αν στην Ουκρανία χρειαστεί να υπάρξει μια διεθνής αποστολή, θα δώσουμε το “παρών”. Οι ιταλικές στρατιωτικές δυνάμεις συνέβαλλαν ανέκαθεν στη διατήρηση της ειρήνης», δήλωσε προ ημερών ο Ιταλός υπουργός Αμυνας, Γκουίντο Κροζέτο.
Μόσχα και Κίεβο θα μπορούσαν ενδεχομένως να δεχθούν ένα τέτοιο μοντέλο, οι μεν Ρώσοι επειδή δεν ισοδυναμεί με ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, οι δε Ουκρανοί επειδή αποτελεί ένα επόμενο –πιο ενισχυμένο– βήμα δυτικής στήριξης υπέρ του Κιέβου.
Σημειώνεται ότι ο Ζελένσκι παρουσιάζεται πια να συζητά το ενδεχόμενο μιας ειρηνευτικής συμφωνίας που δεν θα δίνει πίσω στην Ουκρανία (τουλάχιστον όχι άμεσα) το σύνολο των κατεχόμενων εδαφών, απαιτώντας όμως ως αντάλλαγμα ισχυρές και αξιόπιστες εγγυήσεις ασφαλείας από την πλευρά της Δύσης.
Τέτοιου τύπου εγγυήσεις όμως, χωρίς την παρουσία δυτικών δυνάμεων εντός των ουκρανικών συνόρων δεν μπορούν επί της ουσίας να υπάρξουν, καθώς οιαδήποτε άλλη επιλογή μάλλον θα αγνοούνταν από την πλευρά της Ρωσίας. Το σενάριο να μεταβούν στην Ουκρανία, ως ειρηνευτική δύναμη, στρατιώτες που θα προέρχονται από χώρες του καλούμενου παγκόσμιου Νότου (global south) είναι επίσης κάτι που έχει συζητηθεί, πλην όμως όλοι συμφωνούν ότι η όποια ειρηνευτική δύναμη, για να έχει πρακτικό αντίκρισμα, θα πρέπει να μην είναι απλώς διακοσμητική ή «παρατηρητική».
Αντιθέτως, θα πρέπει να έχει ισχύ (να είναι δηλαδή πολυπληθής, μάχιμη, καλά εκπαιδευμένη και καλά εξοπλισμένη) και να υποστηρίζεται από μια αναλόγως ισχυρή αλλά και ξεκάθαρη εντολή που δεν θα κρύβει ασάφειες αναφορικά με τους κανόνες εμπλοκής. Επί του πρακτέου, εάν θέτουμε ως προϋπόθεση την ισχύ επί του εδάφους, δεν μπορούμε παρά να μιλάμε για δυνάμεις τεθωρακισμένων και πυροβολικού που θα έχουν αεροπορική κάλυψη.
Μπορούν οι Ευρωπαίοι να στήσουν μια τέτοια δύναμη, χωρίς τους Αμερικανούς, στην Ουκρανία; Θεωρητικώς ναι, αλλά πρακτικά μάλλον όχι. Από την άλλη πλευρά ωστόσο, οι Ευρωπαίοι που μπορεί να παραταχθούν στην Ουκρανία, εάν ποτέ συμβεί αυτό, λέγεται ότι θα μπορούσαν να έχουν τη στήριξη των Αμερικανών αλλά από μακριά, χωρίς την παρουσία δηλαδή Αμερικανών επί του εδάφους.
Η πολωνική εφημερίδα Rzeczpospolita αναφέρθηκε πρόσφατα στο σενάριο μιας ειρηνευτικής δύναμης περίπου 40.000 στρατιωτών που θα μπορούσε να αναπτυχθεί στα εδάφη της Ουκρανίας, χωρίς όμως να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες γύρω από τις πιθανές χώρες προέλευσης αυτών των στρατιωτών. Η Ιταλία θα μπορούσε να είναι για παράδειγμα μία από αυτές τις χώρες, σύμφωνα με τον Ιταλό υπουργό Αμυνας Γκουίντο Κροζέτο.
Ευρωπαίος αξιωματούχος ασφαλείας παρουσιάζεται να δηλώνει, υπό τον όρο της ανωνυμίας, στο πρακτορείο Reuters, ότι μπορεί να χρειαστούν έως και 100.000 στρατιώτες στην Ουκρανία. Αλλες εκτιμήσεις τοποθετούν τον αριθμό μεταξύ 25.000 και 100.000. Μια τέτοια δύναμη ωστόσο, προφανώς και θα δοκίμαζε τα όρια και τις αντοχές των ευρωπαϊκών στρατευμάτων, σε μια περίοδο πολιτικά και οικονομικά δύσκαμπτη όπως είναι η τρέχουσα (βλ. πρόωρες εκλογές στη Γερμανία, πολιτική αστάθεια στη Γαλλία).
Συγκριτικά, υπενθυμίζεται πάντως ότι η KFOR στο Κοσσυφοπέδιο αριθμούσε στην πιο πολυπληθή φάση της περίπου 50.000 άτομα, και η IFOR στη Βοσνία περίπου 60.000.
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν παρουσιάζεται να προωθεί ένα τέτοιου τύπου σενάριο, το οποίο μάλιστα συζήτησε με τον Πολωνό πρωθυπουργό Ντόναλντ Τουσκ κατά την τελευταία επίσκεψή του στη Βαρσοβία στις 12 Δεκεμβρίου. Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι παρουσιάστηκε, από την πλευρά του, να καλωσορίζει ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
«Θα σας πω ειλικρινά. Μπορούμε όντως να εργαστούμε πάνω στη θέση του Εμμανουέλ Μακρόν. Θυμάστε, πρότεινε να υπάρχουν […] ξένα στρατεύματα σε ορισμένα εδάφη της Ουκρανίας, κάτι που θα μας εγγυάται την ασφάλεια ενώ η Ουκρανία δεν είναι στο ΝΑΤΟ. Ωστόσο, πρέπει να έχουμε ξεκάθαρη εικόνα εκ των προτέρων αναφορικά με το πότε η Ουκρανία θα ενταχθεί στην Ε.Ε. και πότε στο ΝΑΤΟ», δήλωσε ο Ουκρανός πρόεδρος κατά τη συνάντηση που είχε στις 9 Δεκεμβρίου στο Κίεβο με τον Γερμανό Χριστιανοδημοκράτη ηγέτη (και κατά πιθανότητα επόμενο καγκελάριο) Φρίντριχ Μερτς.
Η πλευρά Τραμπ, με βάση τα σημερινά δεδομένα, αποκλείεται να στείλει δικά της στρατεύματα εντός των ουκρανικών συνόρων. Ωστόσο ενδεχομένως να μην έλεγε «όχι» σε αποστολές ευρωπαϊκών δυνάμεων… στις οποίες όμως λένε «όχι» πολλοί Ευρωπαίοι.
Η Γερμανία, επί παραδείγματι, είναι μάλλον απίθανο να εμπλακεί σε μια τέτοια περιπέτεια, ειδικά στην παρούσα συγκυρία, καθώς οδεύει προς πρόωρες εκλογές τον Φεβρουάριο του 2025 με το «φιλορωσικό» AfD να ανεβαίνει στις δημοσκοπήσεις διεκδικώντας τη δεύτερη θέση πίσω από το δίδυμο Χριστιανοδημοκρατών/Χριστιανοκοινωνιστών.
Αλλά και η Πολωνία από την άλλη πλευρά, που είναι «στα μαχαίρια» με τους Ρώσους, λέγεται πως θα προτιμούσε για παράδειγμα η όποια ειρηνευτική δύναμη να λειτουργεί υπό την ομπρέλα του ΟΗΕ ή του ΟΑΣΕ ή του ΝΑΤΟ, κι όχι ως μια αμιγώς ευρωπαϊκή πρωτοβουλία. Ειδικά στην περίπτωση του ΟΗΕ ωστόσο, υπενθυμίζεται ότι η Ρωσία είναι ένα από τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, γεγονός το οποίο θα πρέπει προφανώς να ληφθεί υπόψη.
Από εκεί και πέρα βέβαια, κάθε ανάληψη δράσης θα συνοδεύεται από κινδύνους.
Τι θα συνέβαινε, για παράδειγμα, εάν ένας Ευρωπαίος στρατιώτης έπεφτε νεκρός από ρωσικά πυρά στην Ουκρανία, ή ένας Ρώσος από ευρωπαϊκά;
πηγή
Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.
Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.
Δημοσίευση σχολίου