Αλέξανδρος Μασσαβέτας: Ο συγγραφέας της «Τρίτης Ρώμης» μας μιλάει για τις εξελίξεις που έφερε η ρωσική εισβολή στη γεωπολιτική της Ορθοδοξίας και τη χειραγώγηση των Ρώσων στην Ελλάδα.
Το βιβλίο «Η Τρίτη Ρώµη» θεωρήθηκε, αφού ξέσπασε ο πόλεµος στην Ουκρανία, προφητικό – αν ο Αλέξανδρος Μασσαβέτας δεν το είχε γράψει το 2019 θα έπρεπε να το γράψει εκ των υστέρων (ακολούθησε, εξάλλου, επικαιροποιηµένη του έκδοση τον Απρίλιο του 2022 για να συµπεριλάβει τις εξελίξεις της ρωσικής εισβολής). Κι αυτό γιατί πρόκειται για ένα βιβλίο-ντοκουµέντο που απαντάει σε όλα ανεξαιρέτως τα θέµατα που µας απασχόλησαν όλους αυτούς τους µήνες, κυρίως τα «αµφιλεγόµενα». Χρησιµοποιώντας την ιστορική έρευνα και την ερευνητική δηµοσιογραφία ο συγγραφέας του µελετάει τις γεωπολιτικές φιλοδοξίες της Ρωσίας να ηγηθεί του ορθόδοξου κόσµου, στοιχειοθετεί το γιατί Ρώσοι και Ουκρανοί δεν συναποτελούν ενιαίο έθνος, όπως ισχυρίζεται ο Πούτιν, και εξηγεί γιατί η ουκρανική κοινωνία ήταν διαιρεµένη µέχρι την 24η Φεβρουαρίου ως προς τις πολιτισµικές της αναφορές και τη συλλογική της ταυτότητα (η εισβολή συνένωσε τους Ουκρανούς, κάνοντας –για πρώτη φορά– τους µέχρι πρότινος ρωσόφιλους να αποκηρύξουν µαζικά τη Ρωσία, θεωρώντας την πια «εχθρό» παρά «αδελφή»).Ταυτόχρονα, ο Μασσαβέτας συνθέτει τα κοµµάτια του παζλ του υβριδικού πολέµου που οι Ρώσοι διεξήγαγαν για τη χειραγώγηση της ελληνικής κοινωνίας και µας βοηθάει έτσι να κατανοήσουµε γιατί πήραν τέτοια έκταση στη χώρα µας οι θεωρίες περί ναζί Ουκρανών και νεκρών-ηθοποιών. Αλλά και γιατί ο Πούτιν ήταν, επί σειρά ετών, ο πλέον δηµοφιλής ξένος ηγέτης µεταξύ των Ελλήνων. Η δηµοτικότητά του µειώθηκε αισθητά µετά τον πόλεµο – στις δηµοσκοπήσεις, ωστόσο, τα ποσοστά όσων πιστεύουν πως η ρωσική εισβολή ήταν «δικαιολογηµένη», ή ότι γι’ αυτήν ευθύνεται κυρίως η Δύση, παραµένουν υψηλά, κάτι που εξηγείται στο βιβλίο.
Η «Τρίτη Ρώµη» καταγράφει το µέγεθος της ρωσικής διείσδυσης στην Ελλάδα από το 2000, αυτός άλλωστε ήταν ένας από τους λόγους που ενόχλησε τόσο, όταν πρωτοκυκλοφόρησε. Η ρωσική Πρεσβεία και το Υπουργείο Εξωτερικών εξαπέλυσαν πρωτοφανή επίθεση κατά του βιβλίου και του συγγραφέα του, η πρώτη φορά που η ρωσική διπλωµατία στο υψηλότατο επίπεδο στοχοποίησε ένα βιβλίο σε ξένη µάλιστα γλώσσα. «Το περίεργο είναι πως η έκδοσή του προκάλεσε τη µήνι της Ρωσίας, ενώ δεν προβαίνει σε αποκαλύψεις γεγονότων. Oτιδήποτε αναφέρεται είχε ήδη δηµοσιευθεί, στα ελληνικά, ρωσικά ή αγγλικά. Απλώς συγκέντρωσα και κατέγραψα γεγονότα ήδη δηµοσιευµένα, ώστε να βγαίνει ολοκληρωµένη η εικόνα. Σε κάθε περίπτωση, το βιβλίο τάραξε τα νερά και προκάλεσε συζήτηση για πράγµατα που οι ρωσικές αρχές θα προτιµούσαν να µείνουν στη σκιά». Και µάλιστα µε πληθώρα πηγών, 6-7 σελίδες ρωσικής βιβλιογραφίας, που εκθέτουν τη ρωσική παραπληροφόρηση – να σηµειώσουµε ότι ο Αλέξανδρος Μασσαβέτας έµαθε να διαβάζει ρωσικά ακριβώς για να έχει πρόσβαση στις πηγές αυτές. «Ενόχλησε φαντάζοµαι και το ότι µίλησα µε “αντιφρονούντες” Ρώσους κληρικούς και ακαδηµαϊκούς, που είχαν ασχοληθεί µε το θέµα».
Δύο είναι τα γεγονότα που λειτούργησαν ως αφορμή για τη συγγραφή του βιβλίου σωστά;
Ναι, ήταν οι σαρωτικές εξελίξεις στις ελληνορωσικές σχέσεις τον Ιούλιο του 2018, όταν έγιναν οι απελάσεις Ρώσων διπλωματών και ουσιαστικά αποκαλύφθηκε το εύρος της ρωσικής χειραγώγησης τότε, λόγω του Μακεδονικού. Ταυτόχρονα, τον Οκτώβριο το Πατριαρχείο Μόσχας διέκοψε σχέσεις με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ως αντίποινα, καθώς το δεύτερο ξεκίνησε τις διαδικασίες για την αναγνώριση του αυτοκέφαλου της Ουκρανικής Εκκλησίας.
Η Ελλάδα ήταν πολύ σημαντικό να έρθει υπό την επιρροή της Μόσχας. Γιατί;
Η Ελλάδα, αρχές του 2000, ήταν η μόνη ορθόδοξη χώρα που ήταν στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ. Χειραγωγώντας την ελληνική κοινή γνώμη, η Ρωσία χειραγωγούσε μια χώρα-μέλος των δυτικών θεσμών και οργανισμών. Παράλληλα, η ελληνόφωνη Ορθοδοξία έχει πολύ μεγάλο κύρος στον όλο Ορθόδοξο κόσμο, παρά το μικρό μέγεθος του ελληνόφωνου πληθυσμού: το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως είναι μεν οικουμενικό, αλλά είναι ελληνόφωνο. Το ίδιο και τα πρεσβυγενή (αρχαία) πατριαρχεία Αλεξανδρείας και Ιεροσολύμων. Η Ρωσία, λοιπόν, χειραγωγώντας την ελληνική κοινή γνώμη ήθελε να τη στρέψει εναντίον της Δύσης και, ειδικότερα, κατά του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Γιατί; Επειδή ακριβώς η Μόσχα διεκδικεί την ηγεσία του ορθόδοξου κόσμου.
Είναι κρίσιμο να καταλάβουμε πόσο σημαντικό θεωρεί η Μόσχα το Πατριαρχείο να παραμείνει «πάσης Ρως», με δικαιοδοσία σε Ουκρανία και Λευκορωσία
Ας ξεκινήσουμε από εκεί. Πριν από τη ρωσική εισβολή μαινόταν ένας πόλεμος ανάμεσα στην Εκκλησία της Μόσχας και το Οικουμενικό Πατριαρχείο, με μήλο της έριδος την αναγνώριση του αυτοκέφαλου της Ουκρανικής Εκκλησίας. Παρότι μοιάζει εκκλησιαστικό το ζήτημα αυτό, έχει να κάνει με τις ιμπεριαλιστικές φιλοδοξίες της Μόσχας.
Επί Πούτιν, αναβίωσε στη Ρωσία μία εθνικιστική νεοϊμπεριαλιστική ιδεολογία που προσβλέπει στην επανασύσταση μιας αυτοκρατορίας, αυτό που ονομάζουν «Ρωσικός Κόσμος» –η Ρωσία έχασε δύο αυτοκρατορίες τον 20στό αιώνα, την τσαρική και τη σοβιετική, δεν είναι λίγο. Σύμφωνα με την ιδεολογία του «Ρωσικού Κόσμου», λοιπόν, οι ανατολικοί σλάβοι, απόγονοι της Ρως (το μεσαιωνικό βασίλειο με πρωτεύουσα το Κίεβο) είναι το ίδιο έθνος (ή, έστω, αδελφά έθνη), ένα ενιαίο πολιτισμικό όλο που πνευματικά και πολιτικά έχει για κέντρο τη Μόσχα. Εκκλησιαστικώς, το Πατριαρχείο Μόσχας θεωρείται Πατριαρχείο «πάσης Ρως», με την έννοια ότι έχει δικαιοδοσία σε Ρώσους, Ουκρανούς και Λευκορώσους. Αυτό έχει πολύ μεγάλη πρακτική σημασία, καθώς ένα Πατριαρχείο «πάσης Ρως» είναι πολύ ισχυρό όργανο χειραγώγησης: μέσω του άμβωνα και του κηρύγματος μπορεί να περνά στους πιστούς ρωσόφιλες και αντιδυτικές θέσεις. Κυρίως να τους περνάει την ιδέα ότι, δήθεν, ορθοδοξία σημαίνει «αντίσταση στη Δύση», στην κουλτούρα με τις «έκφυλες»ελευθερίες. Είναι κρίσιμο να καταλάβουμε πόσο σημαντικό θεωρεί η Μόσχα το Πατριαρχείο να παραμείνει «πάσης Ρως», με δικαιοδοσία σε Ουκρανία και Λευκορωσία. Εξηγώ στο βιβλίο εκτενώς πώς ιστορικά η Ρωσική Εκκλησία ήταν ανέκαθεν ταυτισμένη με το κράτος, λειτουργώντας ως όργανο χειραγώγησης.
Για αυτό άλλωστε οι Ουκρανοί αγωνίστηκαν από την αρχή για τη δημιουργία Αυτοκέφαλης Εκκλησίας, όπως επίσης εξηγείς.
Όταν η Ουκρανία έγινε ανεξάρτητη το 1991, το πρώτο που προσπάθησαν ήταν να φτιάξουν αυτοκέφαλη Εκκλησία. Το Πατριαρχείο «πάσης Ρως» δεν το δέχθηκε φυσικά. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο κώφευσε στα επίμονα αιτήματα των Ουκρανών, επειδή το Πατριαρχείο Μόσχας είναι το σημαντικότερο από πλευράς πιστών και πλούτου. Σημαντικό μέρος του ουκρανικού ποιμνίου, ωστόσο, δεν ήθελε με τίποτα να υπάγεται πνευματικά στη Μόσχα. Δύο Εκκλησίες ανακηρύχθηκαν μονομερώς «αυτοκέφαλες», αλλά θεωρούντο σχισματικές από όλες τις ορθόδοξες εκκλησίες. Η καχυποψία των Ουκρανών εκείνων με πατριωτικά και φιλοδυτικά αισθήματα προς την «Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία» του Πατριαρχείου Μόσχας ήταν απολύτως δικαιολογημένη. Το απέδειξαν τα γεγονότα του 2014, όταν οι κατά τόπους μητροπολίτες της «Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας» καταδίκασαν με μύδρους το Μεϊντάν και εκφράστηκαν ανοιχτά υπέρ του Ρωσικού Κόσμου. Κατά την εισβολή στην Κριμαία και αργότερα στο Ντονμπάς κάποιοι ιερείς της ευλόγησαν τα ρωσικά όπλα και υποδέχθηκαν τους εισβολείς και τους ρωσοκινούμενους αυτονομιστές. Τελικά, μετά από πολλές εκκλήσεις των Ουκρανών, το Οικουμενικό Πατριαρχείο προχώρησε στη δημιουργία της αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ουκρανίας το 2018. Σήμερα στην Ουκρανία υπάρχουν δύο Εκκλησίες, εκείνη υπό την Μόσχα και εκείνη υπό το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Τον Απρίλιο είδαμε τον Κύριλλο να ευλογεί τα ρωσικά όπλα. Στο βιβλίο περιγράφεις πόσο μοιραίο υπήρξε αυτό για την εικόνα του, στην Ουκρανία αλλά και στον ορθόδοξο κόσμο συνολικά.
Να διευκρινίσουμε πως στον ορθόδοξο κόσμο οι εκκλησίες έχουν πάντοτε έναν εθνικό χαρακτήρα και δεν είναι παράδοξο ένας αρχιεπίσκοπος ή πατριάρχης να ευλογεί τα όπλα του κράτους του σε έναν πόλεμο. Απλά εδώ υποτίθεται πως το Πατριαρχείο είναι «πάσης Ρως»! Ουσιαστικά, δηλαδή, ο Κύριλλος ευλόγησε τα όπλα ενός μέρους του ποιμνίου του κατά ετέρου μέρους του ποιμνίου του, σε έναν πόλεμο που γίνεται κανονική σφαγή. Επόμενο ήταν ότι η εικόνα του καταρρακώθηκε. Μιλούν για τον «Πατριάρχη του Ζ» και την «Εκκλησία του Πούτιν», δεν μαζεύεται πλέον όλο αυτό. Ο πόλεμος έφερε θεαματική μεταστροφή σε όσους Ουκρανούς ήταν μέχρι πρότινος ρωσόφιλοι: οι άνθρωποι βρέθηκαν ξαφνικά στη γραμμή του πυρός, να βομβαρδίζονται τυφλά, να καταστρέφεται το σπίτι τους και να σκοτώνονται οι δικοί τους, για την ιδέα του «Ρωσικού Κόσμου». Εντός της «Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας» ξέσπασε εξέγερση από ιερείς και πιστούς και ο προκαθήμενός της ανακοίνωσε πως διακόπτει κάθε σχέση με το Πατριαρχείο Μόσχας. Και βέβαια προκλήθηκε μία φρίκη κατά του Κυρίλλου συνολικά στον ορθόδοξο κόσμο, ακόμα και σε ρωσόφιλες Εκκλησίες, όπως της Γεωργίας ή της Βουλγαρίας.
Οι Ρώσοι πολίτες θρησκεύονται; Πόσο βιώνουν την ορθόδοξη παράδοση στην καθημερινότητά τους;
Όχι, αυτό είναι και το αστείο: η Μόσχα θέλει να αναλάβει την ηγεσία του ορθόδοξου κόσμου, ενώ είναι μια κοινωνία πάρα πολύ εκκοσμικευμένη μετά από 70 χρόνια κομμουνισμού. Η ορθοδοξία είναι θέμα εθνικής και πολιτισμικής ταυτότητας. Οι περισσότεροι που δηλώνουν ορθόδοξοι δεν είναι πιστοί και δεν τηρούν ούτε βασικά έθιμα και παραδόσεις. Χαρακτηριστικά, τη Μ. Παρασκευή και το Μ. Σάββατο στην Ελλάδα (των 11 εκ.) ο αριθμός των πιστών που συρρέουν στην ακολουθία είναι πολύ μεγαλύτερος από αυτόν της ρωσικής ομοσπονδίας (των 140 εκ.). Η επίκληση της θρησκείας γίνεται για λόγους καθαρά γεωπολιτικούς.
Δημοσίευση σχολίου